Sągajło (Sągayło) Adolf, pseud. Narcyz Libertyński (1812–1877), powstaniec 1830/31 r., emigrant we Francji, matematyk. Ur. 6 III 1812 (6 III 1806 wg J. Bartkowskiego i M. Tyrowicza) w majątku rodzinnym Głuchowce (pow. machnowiecki, gub. kijowska), był synem Marcina i Tekli z Filipowskich.
S. ukończył Liceum Krzemienieckie. W r. 1830 rozpoczął studia na Wydz. Matematycznym Uniw. Wil. Sytuacja rodzinna zmusiła go do powrotu na Ukrainę z początkiem r. 1831. Po wybuchu powstania listopadowego na Podolu i Wołyniu zaciągnął się 18 IV 1831 jako żołnierz do oddziału Hermana i Józefa Potockich, w składzie dywizji gen. Benedykta Kołyszki. Walczył pod Daszowem, Obodnem i Majdankiem. Dn. 14 V t. r. awansował na podporucznika i dostał przydział do artylerii konnej mjr. Józefa Orlikowskiego. Z resztkami oddziału wkroczył do Galicji, po krótkim w niej pobycie przedarł się z powrotem do Królestwa. Na kilka dni przed złożeniem broni zaciągnął się jako prosty żołnierz do Legii Litewsko-Ruskiej Pieszej pod dowództwem płk. Dominika Kwiatkowskiego. W ostatnich dniach września z korpusem gen. Samuela Różyckiego znów przeszedł do Galicji. W r. 1834 rząd rosyjski skonfiskował należące do S-y wsie Pikowce i Głuchowce w pow. machnowieckim.
W obawie przed deportacją z Galicji S. udał się pod przybranym nazwiskiem Narcyza Libertyńskiego przez Morawy do Francji, gdzie od r. 1832 przebywał w zakładzie wojskowym (dépôt) w Bourges. Za zezwoleniem rządu francuskiego zapisał się na uniwersytet w Tuluzie i w l. 1832–7 studiował prawo, którego jednak nie ukończył, oraz matematykę. Jednocześnie podjął pracę nauczyciela w Kolegium w Narbonne. Po utracie posady kontynuował studia matematyczne w Montpellier i 25 I 1842 uzyskał stopień licencjata nauk matematycznych. W czasie Wiosny Ludów był w r. 1848 w Wielkopolsce. Po powrocie do Francji udzielał lekcji prywatnych oraz był profesorem matematyki w Wyższej Szkole Polskiej (Szkole Montparnaskiej) w Paryżu; uchodził za bardzo dobrego pedagoga. Po ciężkiej chorobie, dotknięty paraliżem, nie mógł dalej pracować jako nauczyciel i wziął się do pisania podręczników przeznaczonych głównie dla studentów. Staraniem Jana Działyńskiego ukazały się: Wykład zupełny algebry (Paryż 1873–74 I–II; zamierzony na 4 tomy), Zasady geometrii analitycznej (Paryż 1877 I). Prace te były kompilacjami, m.in. z dzieł G. Salmona, J. Bertranda i L. Painvina, o czym autor wspominał we wstępach. Bardzo krytycznie o książkach S-y wypowiadał się Marian Aleksander Baraniecki, uważając je za bezwartościowe, a nawet szkodliwe. Przychylniej oceniał je natomiast Władysław Folkierski. S. opublikował też wiele rozpraw i recenzji w „Pamiętniku Towarzystwa Nauk Ścisłych” (był jednym z najaktywniejszych członków Towarzystwa).
Od r. 1834 S. był członkiem Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP) w Tuluzie, w r. 1836 podpisał manifest TDP, a w r. 1837 kandydował w wyborach do Centralizacji. Skreślony został z listy członków w r. 1837. W l. 1838–44 był członkiem Zjednoczenia w Narbonne oraz Montpellier (1844). Podpisał odezwę – „Gmina Polaków w Montpellier do Zjednoczonej Emigracji Polskiej” [b.m.w. 1842]. Od r. 1862 należał do Stowarzyszenia Podatkowego Instytucji Czci i Chleba. S. zmarł 18 VIII 1877 w Paryżu.
Z małżeństwa z Francuzką (zm. 27 XI 1894) miał S. córkę Izabelę, po mężu Lejard, guwernantkę, i syna Ernesta, inżyniera, absolwenta (1860) École Centrale w Chaptal i od r. 1884 profesora geometrii wykreślnej, profesora Szkoły Montparnaskiej, autora podręcznika pt. „Wykład geometrii wykreślnej” (Paryż 1882 Cz. 1).
Estreicher w. XIX; Bibliogr. historii Polski XIX w., II cz. 2; Enc. Org. (1898–1904), XII; Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil.; Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol. (bibliogr); Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w emigracji od roku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Krawiec L., Lista członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z lat 1832–1851, tamże, I; Katalog archiwum bibliotecznego Biblioteki Kórnickiej, Wr. 1979; – Baraniecki M. A., Jan hrabia Działyński, „Ateneum” 1880 t. 3 s. 141–2; Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W.–Ł. 1986; Dianni J., Wachułka A., Tysiąc lat polskiej myśli matematycznej, W. 1963; Folkierski W., Towarzystwo Nauk Ścisłych w Paryżu. Jego początki i rozwój, „Prace Mat.-Fizyczne” 1895 t. 6 s. 153, 157, 163–5, 171, 175; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne, W. 1986; Mężyński A., Jan Działyński, Wr. 1987; Pawlikowska-Brożek Z., Prace matematyczne w publikacjach Towarzystwa Nauk Ścisłych w Paryżu, w: Studia i Mater. do Dziej. Nauki Pol., S. C, Wr. 1974 Z. 18 s. 108, 113; Rolle M., Ateny wołyńskie, Lw. 1923; – Krosnowski, Almanach hist.; Sprawozdania Instytucji Czci i Chleba z lat 1862–1877; – „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” 1873–8 t. 2 s. 410; „Tyg. Petersburski” 1834 nr 65 s. 393; – B. Czart.: Ew. 1546, 2018; B. Pol. w Paryżu: rkp. 529, 712; Muz. Adama Mickiewicza w Paryżu: rkp. 1057; Muz. Narod. w Kr.: rkp. 509/2; – Kartoteka oficerów WP 1815–1831 Zbigniewa Zacharewicza z Kr.
Janusz Pezda