Sowiński Adolf, pseud. Władysław Sonin (1914–1963), poeta, prozaik, krytyk i tłumacz. Ur. 2 I w Kielcach był synem Jana, kolejarza, oraz Wiktorii z Górskich.
W Kielcach ukończył S. czteroklasową szkołę powszechną, a następnie Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego, gdzie w r. 1933 zdał maturę. W l. 1931–2 wydawał pismo pt. „Echa Szkolne”, wypełniając je wyłącznie swoimi tekstami (wiersze, nowele, felietony i artykuły) podpisywanymi pseud. Władysław Sonin. Za prawdziwy debiut S-ego należy uznać opowiadanie pt. Taki sobie ciota, ogłoszone w „Kuźni Młodych” (1932 nr 12) i wyróżnione II nagrodą na konkursie tego pisma. W l. 1933–9 studiował filologię klasyczną na Uniw. Warsz. (z roczną przerwą ze względu na chorobę) oraz germanistykę. W r. 1938 otrzymał półroczne stypendium Funduszu Kultury Narodowej dla odbycia dodatkowych studiów w Lipsku. Studiów S. nie ukończył; zdał jedynie trzy z wymaganych siedmiu egzaminów magisterskich.
W okresie tym S. związał się ze środowiskiem młodych pisarzy i artystów skupionych w Klubie Artystycznym «S» (1933–6), w którym czołową rolę odgrywali Włodzimierz Pietrzak, Jan Kott i Ryszard Matuszewski. Na młodego pisarza zwrócił wówczas uwagę Kazimierz Wierzyński, któremu wydał się on najciekawszym poetą tego środowiska («miał od razu własny styl, własne obrazowanie, rytm o szlachetnej kadencji. Był to piękny, ujmujący młodzieniec, zagłębiony w studiach. Pomagałem mu jak mogłem»). Wierzyński ułatwił mu publikowanie utworów w „Gazecie Polskiej” i spowodował zbliżenie S-ego do kręgu Skamandra, zapoczątkowane udziałem w konkursie „Wiadomości Literackich” w r. 1934 dla poetów przed debiutem książkowym, na którym S. otrzymał jedną z nagród za wiersz Samarytanka. S. publikował także swoje utwory w „Skamandrze”. Oprócz wierszy, do wybuchu wojny ogłosił kilkadziesiąt artykułów i przekładów w takich pismach, jak: „Ateneum”, „Okolica Poetów”, „Pion”, „Sygnały”, „Orka na Ugorze” i „Pióro”. W r. 1939, również dzięki patronatowi Wierzyńskiego, wydał S. swój pierwszy książkowy zbiór poezji Gospoda zmierzchu w wydawnictwie Jakuba Mortkowicza (W.). T.r. został członkiem Związku Zawodowego Literatów Polskich. Poezja S-ego miała charakter synkretyczny. Jej tematyka wywodziła się z mitologii i poezji antycznej, wiele wierszy podejmowało motywy Starego Testamentu. Formalnie twórczość S-ego pokrewna była polskiemu klasycyzmowi poetyckiemu (Jarosław Iwaszkiewicz, Stefan Napierski), korzystała też z inspiracji takich poetów, jak S. George i H. v. Hofmannsthal, niektóre zaś utwory zbliżały się do poetyki ówczesnego neosymbolizmu, zwłaszcza Czesława Miłosza. Spiętrzenie obrazów powodowało tu niekiedy niejasność znaczeniową, co zarzucała S-emu krytyka. Było w poezji S-ego «zafascynowanie tajemnicą i grozą świata» (J. Kwiatkowski), a zarazem urzeczenie krajobrazem rodzinnej ziemi świętokrzyskiej.
W okresie okupacji niemieckiej i w pierwszych latach po wojnie S. pracował (do r. 1947) w «Społem» jako tłumacz kolejno w Warszawie, Krakowie i Radomiu. W r. 1943 ogłaszał swe utwory w konspiracyjnym krakowskim „Miesięczniku Literackim”. T.r. był w Radomiu aresztowany przez Gestapo, lecz po dwutygodniowym śledztwie został zwolniony w wyniku starań «Społem», które przeniosło go następnie do Starachowic. Wyjechał tam z poślubioną 18 X t.r. w Kielcach żoną Barbarą ze Smoszewskich. W r. 1946 podjął S. współpracę z tygodnikiem „Kuźnica”, a następnie dzięki pomocy R. Matuszewskiego przeniósł się do Łodzi i został członkiem redakcji tego pisma. W r. 1948 zamieszkał na stałe w Warszawie. T.r. wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej, a następnie został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W r. 1950 pracował w redakcji „Nowej Kultury”, zaś w l. 1951–5 zajmował się wyłącznie pracą literacką. W l. 1953 i 1954 odbył podróże do Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Od marca 1956 do r. 1958 pracował jako II sekretarz i kierownik Wydz. Prasowo-Kulturalnego poselstwa (później ambasady) Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) w Wiedniu. Odwołany z tej placówki, zrezygnował z pracy ze względów osobistych (nieformalny związek z obywatelką austriacką) i pozostał w Austrii na paszporcie konsularnym. Z tego powodu został w r. 1961 skreślony z listy Związku Literatów Polskich (ZLP).
Po r. 1939 liryka S-ego zaczęła wygasać, zmieniały się też jej dominanty tematyczne. W r. 1948 przygotował zbiór wierszy pt. Dwie młodości – nie został on jednak wydany. Zawartość tego zbioru weszła do wydanego w r. 1956 obszernego tomu Wybór wierszy i przekładów (W. 1956). Oprócz utworów z Gospody zmierzchu włączył S. do tej książki juwenilia, utwory z lat wojny i późniejsze (w tym poemat Skała), które krytyka uznała za nieudane, poza wierszami pejzażowymi i elegijnymi. Drugą część tomu wypełniły głównie przekłady epigramatów greckich oraz poezji niemieckiej XVIII i XIX w., m.in. F. Schillera, F. Hölderlina, B. Brechta. Po wojnie poświęcił się S. przede wszystkim prozie. W r. 1948 ogłosił w tomie zbiorowym pt. Siedemnaście opowiadań opowiadanie Ojciec i syn, wyróżnione na konkursie Polskiego Radia. T.r. wydał popularną biografię pt. Ściegienny, wikary z Wilkołazu (W. 1948). Wobec szczupłości materiału faktograficznego i źródeł S. w dużej mierze wypełnił ją omówieniem pism Ściegiennego, eksponując ich demokratyczne i rewolucyjne treści. Następną książką S-ego były Lata szkolne. Opowieść o Stefanie Żeromskim (W. 1954, wyd. 2, W. 1956). Autor ukazywał tu głównie tło historyczne epoki oraz urodę krajobrazu bliskiej mu zawsze ziemi świętokrzyskiej, w mniejszym stopniu zaś rozwój osobowości młodego bohatera; w książce tej «samego Żeromskiego – zabrakło» (H. Markiewicz). W l. pięćdziesiątych S. napisał powieść historyczną dla młodzieży o czasach Kazimierza Wielkiego pt. Wieś w puszczy, której koncepcję ideową i rodzaj konspektu przedstawił w wypowiedzi Pisarze wobec dzieci w ramach ankiety z okazji 10-lecia PRL („Nowa Kultura” 1954 nr 236). Powieść ta, złożona w «Czytelniku», nie została opublikowana. S. planował również napisanie powieści o pierwszych latach powojennych. W czasie pobytu w Austrii ogłosił w paryskiej „Kulturze” (1959 nr 3) duże opowiadanie o antyklerykalnej wymowie pt. Kazanie księdza Bady. Osobną dziedzinę pracy literackiej S-ego stanowiła publicystyka i krytyka literacka, przede wszystkim na łamach „Kuźnicy” i „Nowej Kultury”, a także w radio, dostosowana na ogół, podobnie jak i jego proza fabularna, do ówczesnych wymogów ideologicznych i politycznych.W okresie późniejszym zainteresowania pisarskie S-ego przeniosły się na literaturę niemiecką. Tłumaczył m.in. utwory H. Marchwitzy, A. Seghers i F. Wolfa, opracował przedmowy bądź posłowia do: „Fausta” W. Goethego w tłumaczeniu Emila Zegadłowicza (W. 1953–4), „Ballad” Schillera (W. 1954) i jego „Dzieł wybranych” (W. 1955), do których przygotował także przypisy. Przedmowa do „Dzieł…” w wersji skróconej ukazała się osobno pt. Fryderyk Schiller, wielki poeta niemiecki (W. 1955). S. opatrzył również przedmowami bądź posłowiami m.in. powieści B. Kellermana i A. Seghers. Planował także napisanie książki zawierającej eseistyczno-beletrystyczne szkice o polskich tematach w historii Lipska. Również i ten zamiar pisarza nie został zrealizowany. Drugi obszar zainteresowania S-ego w tym okresie stanowiła literatura francuska. Przełożył on (wspólnie ze Zdzisławem Ryłką) „Traktat o tolerancji” Woltera (W. 1956), samodzielnie zaś kilka opowiadań G. de Maupassanta i powieść A. France’a „Na białym kamieniu” (W. 1955). S. przygotował także wybory satyr Woltera i opowiadań France’a we własnych przekładach, nie zostały one jednak wydane.
W listopadzie 1963 ciężko już chory S., m.in. na skutek depresji i alkoholizmu, powrócił do kraju dzięki pomocy ambasadora PRL w Austrii Karola Kuryluka oraz R. Matuszewskiego. Przywrócono mu wówczas członkostwo w ZLP. Zmarł – po pobycie w szpitalu w Tworkach – 3 XII 1963 w Pruszkowie koło Warszawy; pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Z małżeństwa z Barbarą ze Smoszewskich (ur. 3 XI 1920) pozostawił S. córkę Łucję (ur. 1945), zamężną Bottomley, bibliotekoznawcę, osiadłą od r. 1960 w Kanadzie wraz matką, 2. v. Krzemieniewską.
Fot. w: Muz. Liter. im. A. Mickiewicza w W.; Sowiński A., Wybór wierszy i przekładów, W. 1957; – Nowy Korbut (Słownik Pisarzy), III; Czachowska, Literatura pol. Bibliogr., II–III; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1946 i n.; Słownik pseudonimów pisarzy polskich od XV w. – do 1970 r., Wr. 1996 IV; – Grzegorczyk P., Adolf Sowiński, „Roczn. Liter.” 1963; Kaszyński S., Adolf Sowiński, „Odgłosy” 1964 nr 2; Kwiatkowski J., Dobry, wtórny poeta, „Życie Liter.” 1957 nr 4; Markiewicz H., Opowieść o młodym Żeromskim, „Życie Liter.” 1954 nr 35; Matuszewski R., Adolf Sowiński, „Twórczość” 1964 nr 4; tenże, Ambasadorski epizod, w: Książka dla Karola, W. 1983 s. 254–7; tenże, O autorze Gospody zmierzchu, „Twórczość” 1973 nr 12; tenże, Wiersze przypomniane po latach, tamże 1957 nr 5; Piętak S., Wiersze Adolfa Sowińskiego, „Nowiny Liter. i Wyd.” 1956 nr 6; [Przyboś J.] J. P., Wiersze literackie, „Przegl. Kult.” 1957 nr 6; Wirth A., Literatura niemiecka (do r. 1870), „Roczn. Liter.” 1956 s. 412–25; – Wierzyński K., Pamiętnik poety, W. 1991; – „Życie Warszawy” 1963 nr 289–90 (nekrologi); – B. Domu Literatów w W.: Teczka osobowa S-ego, nr 1363; Muz. Liter. im. A. Mickiewicza w W.: inw. 2238 (juwenilia), inw. 2239 (Skała, mszp.), inw. 2240 (wiersze), inw. 2241 (Lata szkolne, rkp.), inw. 2242 (Wieś w puszczy, mszp.), inw. 2243 (notatki i wypisy do książki o Ściegiennym), inw. 2244 (fragmenty koresp.); – List S-ego do autora z r. 1953; – Mater. Red. PSB: Kopie listów do autora od: R. Matuszewskiego, Barbary Krzemieniewskiej i Łucji Bottomley, inform. z Arch. Uniw. Warsz.
Tadeusz Kłak