Jakiel Albin (1900–1944), pedagog. Ur. 23 X w Schodnicy k. Borysławia. Syn Wincentego i Antoniny z Jaworskich. Szkołę powszechną ukończył w Dobromilu, a 4 klasy szkoły średniej we Lwowie. Ze względu na warunki rodzinne (choroba ojca) przerwał naukę w gimnazjum i przeniósł się do Sambora, gdzie ukończył Seminarium Nauczycielskie. Jako uczeń gimnazjalny działał w harcerstwie. Lata 1918–20 spędził jako żołnierz w kampaniach wojskowych. W r. 1920/1 rozpoczął pracę pedagogiczną w szkole powszechnej w Dobromilu, a następnie w l. 1921–7 uczył w szkole powszechnej i zawodowej w Stanisławowie. Równocześnie prowadził akcję podnoszenia zawodowych kwalifikacji nauczycielstwa szkół powszechnych: z jego inicjatywy zwoływano konferencje nauczycielskie, on zorganizował zespoły samokształcenia i poradnie dla nauczycieli. W r. 1928 wydrukował na ten temat broszurę pt. O dalszym kształceniu się nauczycieli. Ponadto brał udział w akcji oświaty dla dorosłych: organizował kursy rolnicze, wygłaszał liczne odczyty i redagował pismo „Ziemia Stanisławowska”. W okresie swej pracy w Stanisławowie współpracował ze Związkiem Nauczycielstwa Polskiego (Z. N. P.). W r. 1927 zdał jako ekstern maturę gimnazjalną i przeniósł się do Lwowa, gdzie – nie przerywając pracy pedagogicznej – studiował na Wydziale Filozoficznym Uniw. Jana Kazimierza. W r. 1929 dzięki pomocy Z. N. P. wyjechał na studia pedagogiczne do Genewy, które ukończył uzyskując w r. 1934 tytuł doktora filozofii. Równocześnie ze studiami od r. 1930 pracował jako delegat Min. Oświaty w Dziale Badań Międzynarodowych Biura Wychowania (Bureau Internationale d’Education) w Genewie. Wyniki jego badań prowadzonych w tymże Biurze były opublikowane w szeregu rozpraw: Organisation de l’Instruction Publique dans 53 pays (Genève 1932 – współpraca z Elsie Schatzmann), Travail et congé scolaire (Genève 1933), La reforme scolaire polonaise (Genève 1934), L’admission aux écoles secondaires d’après les données fournies par les ministères de l’instruction publique (Genève 1934), Les économies dans la domaine de l’instruction publique d’après les données fournies par les ministères de l’instruction publique (Genève 1934), La formation professionelle du personel enseignant primaire d’après les données fournies par les ministères de l’instruction publique (Genève 1935), Le travail par équipes à l’école (Lyon 1935). Ta ostatnia praca była rozprawą doktorską J-a. W r. 1934/5 J. został docentem uniwersytetu w Genewie i wykładał pedagogikę porównawczą. Ponadto prowadził ożywioną działalność społeczną: kierował Sekretariatem Generalnym Towarzystw Polskich na terenie Szwajcarii, z ramienia Z. N. P. wchodził do Międzynarodowej Federacji Związków Nauczycielskich, brał udział w licznych kongresach oświatowych i w pracach Ligi Nowego Wychowania. W r. 1935 powrócił do kraju i objął w Min. Oświaty dział Konwencji Kulturalnych z Zagranicą. Równocześnie kierował Muzeum Oświaty i Wychowania oraz wykładał w Państwowym Instytucie Pedagogicznym. Pracował również aktywnie w Z. N. P., gdzie pełnił funkcje członka Zarządu Głównego, przewodniczącego Wydziału Pedagogicznego i kierownika Sekcji Kształcenia Nauczycieli. W Zarządzie Związku przyłączył się do grupy działaczy postępowych i współpracował z Czesławem Wycechem i Wacławem Tułodzieckim. J. był jednym z organizatorów Instytutu Pedagogicznego założonego przy Z. N. P., gdzie następnie pełnił funkcje wicedyrektora. Ponadto redagował w l. 1938–9 jedno z głównych pism Związku, „Ruch Pedagogiczny”. Brał udział w licznych zjazdach krajowych i zagranicznych, związanych ze sprawami wychowania, a m. in. jako delegat Z. N. P. w Międzynarodowym Kongresie Oświatowym w Paryżu w r. 1937 oraz w Kongresie Międzynarodowej Federacji Związków Nauczycielskich w Oksfordzie. W t. r. brał udział w strajku nauczycielskim w obronie Z. N. P. Miał duże zasługi w organizacji Kongresu Pedagogicznego Z. N. P. w r. 1938, przygotowywanego przy współpracy lewicowych organizacji społecznych i oświatowych, jak Tow. Przyjaciół Dzieci, „Wici”, Związki Zawodowe, Tow. Ośw. Dem. „Nowe Tory”. Wybuch wojny w r. 1939 zastał J-a na kursie nauczycielskim zorganizowanym przez Z. N. P. w Kazimierzu nad Wisłą. J. wziął udział w kampanii wrześniowej, a następnie powrócił do Warszawy. W pierwszych latach okupacji, kierując legalną Pracownią Dydaktyczną Zarządu m. st. Warszawy i kursami dla nauczycieli szkół zawodowych, organizował i prowadził tajne nauczanie. W końcu 1941 r. wszedł do kierownictwa Tajnej Organizacji Nauczycielskiej (TON). Działając w Komisji Programowej wniósł duży wkład w opracowywaniu „Podstaw Polityki Oświatowej” TON. Wraz ze Stefanem Baleyem i Kazimierzem Majem kierował tajnym Instytutem Pedagogicznym. Prowadził nielegalne kursy dla nauczycieli szkół powszechnych. Z ramienia TON-u działał w Komitecie Walki Cywilnej. Brał udział w redakcji pism: „W Świetle Dnia” (teoretyczny organ TON) oraz „Zagadnienia Kulturalne”. Współpracował z Departamentem Oświaty i Kultury Delegatury Rządu prowadząc dział sprawozdawczości oraz archiwum. Z ramienia Stronnictwa Pracy wchodził do Komisji Politycznej przy Departamencie. Organizował również konspiracyjne komplety Wolnej Wszechnicy Polskiej i wykładał na nich jako docent. Od kwietnia 1944 r. poszukiwany przez hitlerowców, musiał się ukrywać, mimo to nie zaprzestał tajnej działalności pedagogicznej. Wybuch powstania zastał go na Starym Mieście, gdzie zginął 26 VIII 1944 r. Po ekshumacji pochowano go na cmentarzu wojskowym na Powązkach w Warszawie 14 I 1946 r.
Szczechura T., Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919–1939, W. 1957; – Wycech Cz., Z działalności Tajnej Organizacji Nauczycielskiej. Wspomnienia i przyczynki do historii tajnej oświaty, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1961 nr 3 s. 282, 283, 1962 z. 3 (w druku – dalszy ciąg wspomnień Cz. Wycecha, w których osobny ustęp jest poświęcony J-owi); – Pogrzeb dra A. J-a, „Głos Nauczycielski” 1946 nr 2 s. 26; Szaniawski I., Straty wśród pedagogów polskich, „Nowa Szkoła” 1947 nr 1/2 s. 51; Włodarski J., Sylwetki. Dr. A. J., „Głos Nauczycielski” 1946 nr 2 s. 18–21; (wr.), Pogrzeb wybitnego pedagoga, „Życie Warszawy” 1946 nr 13 s. 4; – Arch. Cmentarza Wojskowego na Powązkach w W.: Akt zgonu; – Relacja pisemna Cz. Wycecha; Relacje ustne Marii i Stefana Jakielów; – Cieślakowa R., A. J. (1900–1944), (wspomnienie pośmiertne – rkp.).
Stanisław Konarski