Matuszewski Aleksander (1840–1915), przyrodnik, mineralog, nauczyciel gimnazjalny. Ur. w Warszawie, był synem Aleksandra, urzędnika Komisji Spraw Wewnętrznych i Duchownych, oraz Wiktorii z Ignarskich. W Warszawie M. ukończył gimnazjum gubernialne, a studia przyrodnicze na wydziale przyrodniczo-matematycznym uniwersytetu w Petersburgu ze stopniem kandydata nauk, zaś za pracę krystalograficzną odznaczono go złotym medalem. Potem całe życie pracował w państwowym szkolnictwie średnim jako nauczyciel przyrodoznawstwa i fizyki: w l. 1862–4 w gimnazjum w Suwałkach, w 1864–8 w IV Gimnazjum w Warszawie, w 1868–93 w szkole realnej we Włocławku, w l. 1893–1907 w szkole realnej w Kaliszu, gdzie po przejściu w stan spoczynku jeszcze kilka lat uczył w prywatnej pensji żeńskiej. Obok dydaktyki pracował równocześnie naukowo jako botanik, zoolog i mineralog, a więc jako przyrodnik dawniejszego typu. Zamiłowany florysta, lichenolog, bryolog i badacz roślin naczyniowych, zgromadził duże zbiory mchów i wodorostów z Kujaw, Kaliskiego i Wołynia, które przekazał do zbiorów AU w Krakowie (zbiory zielnikowe A. Żmudy), a ich dublety weszły po jego śmierci w skład zielnika Zakładu Botaniki Ogólnej Uniw. Pozn. Pozostawał też w ścisłym kontakcie z M. Raciborskim i A. Żmudą, którzy referowali jego prace w AU.
M. opublikował liczne cenne prace botaniczne, jak: Krótki rys botaniczny powiatu kaliskiego i sąsiednich („Pam. Fizjograficzny” T. 3: 1904), Przyczynek do znajomości flory mchów okolic Kalisza („Spraw. Tow. Nauk. Warsz.” 1912, III), Przyczynek do flory roślin skrytokwiatowych lasów szepietowskich (tamże 1913, III), Notatka o roślinności lasów szepietowskich na Wołyniu („Wszechświat” 1913). Jego prace botaniczne referowano na posiedzeniach sekcji botanicznej Tow. Naukowego Warszawskiego i dzięki nim wybrała go Komisja Fizjograficzna AU w r. 1914 swym członkiem. Skromniej przedstawiał się jego dorobek zoologiczny (m. in. Gąbki rzeczne, „Wszechświat” 1896, Przekopnica, tamże 1896). Opublikował natomiast kilkanaście prac geologicznych i mineralogicznych, m. in. podręcznik mineralogii dla szkół średnik, służący też dłuższy czas dla studentów medycyny w Rosji (po rosyjsku), a także artykuł Zastosowanie mikroskopu do badań mineralogiczno-geologicznych („Przyroda i Przemysł” 1880 s. 3–5, 15–17), kilka artykułów w l. 1876–9 w „Encyklopedii Rolnictwa” – o polnych kamieniach, soli kamiennej oraz jedno z pierwszych u nas ujęć o występowaniu ropy naftowej, jej pochodzeniu, wydobywaniu i przeróbce, z kolei o ruchach skorupy ziemskiej w Europie („Wszechświat” 1885), o powstawaniu rud metali („Wszechświat” 1883), o kredzie („Zdrowie” 1880), o prywatnych kolekcjach geologiczno-mineralogicznych w Polsce („Wszechświat” 1882), ocenił też wnikliwie w r. 1865 jeden z pierwszych polskich podręczników mineralogii w Galicji K. Klęska. Zmarł w Słupcy pod Kaliszem w r. 1915.
M. wszedł do literatury jako profesor Ojcewicz w powieści swej uczennicy Marii Dąbrowskiej „Noce i dnie” (1932).
Czubiński Z., Stan badań nad roślinnością Wielkopolski i zadania na przyszłość, P. 1936 z. 6; Wiśniewski T., Mchy A. J. Żmudy w zbiorach Muzeum Fizjograficznego PAU, Sprawozdania Kom. Fizjograficznej PAU, Kr. 1926 LXVIII; Zjazd Wychowańców szkół kaliskich w dniach 8–9 września w Kaliszu, Kalisz 1923 s. 67, 68; – „Gaz. Pol.” 1862 nr z 24 IX; „Kosmos” 1927 t. jubileuszowy I 54, 59; „Roczn. AU” 1913–20; „Zeitschr. d. Naturwissenschaftlichen Vereins d. Provinz Posen” 1904 s. 33; „Ziemia” 1912 s. 235–7; – Arch. PAN w Kr.: Akta Komisji Fizjograficznej; – Materiały Red. PSB.
Stanisław M. Brzozowski