Piątkiewicz Aleksander, krypt. Al. P., Alp (1869–1920), jezuita, pedagog, autor sztuk popularnych i kompozytor utworów religijnych. Ur. 29 V w Odrzykoniu, był synem Maksymiliana, zarządcy dóbr, i Anny z Krzyształowiczów, bratem Bronisława (zob.) i Włodzimierza (zob.). Uczęszczał do gimnazjum w Przemyślu i Rzeszowie, po czym wstąpił 8 XI 1887 do zakonu jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa. Po dwuletnim nowicjacie (1887–9) odbył w Starej Wsi studia humanistyczne i retoryczne (1889–91), następnie pracował w Konwikcie Chyrowskim jako profesor historii polskiej (1891–2), a później kierował teatrem szkolnym i orkiestrą konwiktową (1892–4). Skrócony kurs filozofii przeszedł w Tarnopolu i Nowym Sączu (1894–6), a teologii w Krakowie (1896–9); święcenia kapłańskie otrzymał w Chyrowie 10 IV 1899. Po rocznym studium duchowości jezuickiej (trzeciej probacji) w Tarnopolu (1899–1900) rozpoczął wieloletnią działalność pedagogiczną w Konwikcie Chyrowskim, przerwaną rocznymi studiami z zakresu muzyki, głównie w Monachium (1909–10), oraz pierwszą wojną światową, podczas której pracował w duszpasterstwie, głównie w Halembie na Śląsku (od 1 X 1914) i we Wronkach koło Poznania (6 III 1915–1916). W Chyrowie kierował teatrem szkolnym (1900–19), wystawiając na scenie konwiktowej 24 własne utwory sceniczne o tematyce patriotyczno-religijnej, kierował zespołami muzycznymi oraz uczył śpiewu i muzyki (1910–14, 1917–19).
Z początkiem czerwca 1919 P. został skierowany do Poznania i zamieszkał tam przy Seminarium Duchownym. Na prośbę Zjednoczenia Młodzieży Polskiej przyjął P. funkcję redaktora miesięcznika „Przyjaciel Młodzieży”. Planował wydawanie na szeroką skalę utworów muzycznych i scenicznych potrzebnych dla pracy w młodzieżowych organizacjach męskich i potrzebę tę uzasadnił w artykule pt. Czy teatr potrzebny w naszych stowarzyszeniach? („Przewodnik Społeczny” R. 1: 1919/20 s. 136–42). Był autorem popularnych sztuk scenicznych o charakterze religijnym i moralno-obyczajowym: Aktor bez zajęcia (Kr. 1908, P. 1920, 1926), Pan Pegaziński (P. 1918), Radziwiłł jedzie! Komedyjka w 3 aktach z czasów Konfederacji barskiej (P. 1920, 1922), Do większych ja rzeczy urodzony. Sceny o św. Stanisławie Kostce w 3 odsłonach (P. 1920), Jasnogórska Królowa (Kr. 1933), Lirnik Najświętszej Panienki (Kr. 1914), Czarowny grajek. Baśń ludowa w 3 obrazach ze śpiewami i tańcami (Kr. 1933), „Omni die” (Kr. 1933), Trafił Marek na Marka (P. 1920). Ułożył muzykę do znanych pieśni kościelnych, m. in. do: „Prześliczna Panno”, „Nieustającej Matko Pomocy”, „Matko Pocieszenia”, „Serce Zbawiciela”, oraz układy na chór 4-głosowy, m. in. dla pieśni: „Wśród nocnej ciszy”, „Matko niebieskiego Pana”, „Ty której berła”, „Zróbcie mu miejsce”. Wydał „Zbiorek pieśni kościelnych” (Bąkowice pod Chyrowem 1912), „Śpiewnik kościelny” (Tarnów 1912), a w zakresie muzyki świeckiej: „Lutnia nasza. Zbiorek pieśni dla młodzieży na jeden i cztery głosy” (Przemyśl 1910), „Zbiór humorystycznych pieśni i utworów muzycznych” z. 1–3 (P. 1917) oraz „Zbiór monologów i deklamacji żartobliwych” (P. 1917, 1921). Napisał też kilka mszy polifonicznych. Wiele utworów pozostało w rękopisie. P. wynalazł i wykonał własnoręcznie instrument muzyczny o konstrukcji klawiszowej (violinion), którego dźwięki miały imitować głos skrzypiec, instrument ten opatentował. Wpadł również na pomysł połączenia strun u skrzypiec (i altówki) z membraną i głośnikiem przypominającym gramofon. Zmarł 7 I 1920 w Poznaniu i został pochowany na cmentarzu Św. Małgorzaty.
Żynda B., Bibliografia wydawnictw Księgarni Św. Wojciecha, 1895–1969, P. 1970; [Bzowski T.], Ojcowie i bracia Towarzystwa Jezusowego zmarli w polskich prowincjach od r. 1820, Kr. 1932 s. 17; – Chmura W., O chyrowskim teatrze szkolnym i muzyce, w: Księga pamiątkowa pięćdziesięciolecia Konwiktu i Gimnazjum OO. Jezuitów w Chyrowie, 1886–1936, Kr. 1936 s. 109–19; Kwiatkowski F., Śp. Aleksander Piątkiewicz, „Nasze Wiad.” T. 7: 1923–5 s. 448–53 (fot.); Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, 1872–1972, Kr. 1972 s. 211 (fot. po s. 384); – „Dzien. Pozn.” 1920 nr 7; „Kur. Pozn.” 1920 nr 7; „Kwart. Chyrowski” R. 28: 1920 z. 2 s. 110–11; „Przew. Społ.” R. 1: 1920 nr 5 s. 239–40; „Przyjaciel Młodzieży” R. 11: 1920 nr 2 s. 25–6; – Arch. Prow. Mpol. Tow. Jezusowego w Kr.: Katalogi prowincji galicyjskiej i polskiej z lat 1888–1920 oraz liczne rękopisy.
Zygmunt Zieliński