Pilch Aleksander (1899–1966), konstruktor, profesor Politechniki Warszawskiej. Ur. 6 II w Łańcucie, był synem Józefa, rzemieślnika, i Anny z Czopów. Gimnazjum realne ukończył w Łańcucie w r. 1917. W t. r. wstąpił na Wydział Mechaniczny Politechniki Lwowskiej. Brał udział w r. 1920 w wojnie polsko-radzieckiej. Dyplom inżyniera mechanika otrzymał w r. 1926. Już w czasie studiów, w r. 1925 został młodszym asystentem w katedrze dźwignic Politechniki Lwowskiej. W r. 1926, wraz z prof. Wacławem Suchowiakiem, przeniósł się do Politechniki Warszawskiej na etat starszego asystenta katedry dźwignic. Równocześnie rozpoczął pracę w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa, gdzie podlegała mu kontrola obliczeń konstrukcji prototypów samolotów. Na obu tych stanowiskach pozostał do końca 1928 r. W l. 1929–32 był konstruktorem w biurze konstrukcyjnym Górnośląskiego Tow. Przemysłowego. W celu poznania nowoczesnych konstrukcji dźwigowych wyjechał w r. 1930 na pół roku do Stanów Zjednoczonych. W l. 1931–5 wykładał naukę o dźwignicach w Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. W r. 1935 podjął pracę we Wspólnocie Interesów Górniczo-Hutniczych na stanowisku głównego konstruktora i szefa działu dźwigowego w «Hucie Zgoda». W r. 1939 przeniósł się do Tow. Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich, pracował początkowo w Ostrowcu, a następnie w dziale urządzeń dźwigowych w Warszawie. W dwudziestoleciu międzywojennym P. był autorem licznych konstrukcji żurawi węglowych (m. in. dla portu gdyńskiego, dla którego opracowywał również konstrukcje żurawi drobnicowych), kolejowych, dźwigów towarowych, suwnic hutniczych, 30-tonowego żurawia pływającego dla marynarki wojennej. W r. 1939 uczestniczył w budowie wielkiego pieca w «Hucie Piłsudski» w Chorzowie.
P. został powołany do wojska w sierpniu 1939, po kampanii wrześniowej przedostał się na Węgry, gdzie – internowany – pozostał do końca 1939 r. Dotarł następnie do Francji i służył w I Baonie Saperów im. Tadeusza Kościuszki. Później przebywał w Wielkiej Brytanii. W r. 1942 odkomenderowano go do pracy w Wojskowym Instytucie Technicznym, w którym przeprowadzał badania nad bronią pancerną i miał z tego zakresu wykłady. W l. 1942–4 pracował też w działach ciężkich pojazdów mechanicznych i napędów gąsienicowych w firmach zbrojeniowych: Motorisation and Aero w Birmingham, English Electric Co. w Stafford oraz w firmie Leyland. Poznał wtedy angielskie urządzenia dźwigowe i przeładunkowe. Przez kilka lat (1941–6) wykładał konstrukcję dźwigów na Polskim Wydziale Technicznym przy uniwersytecie w Londynie. W styczniu 1947 zdemobilizowany powrócił do Polski.
W r. 1947 P. podjął pracę w Centralnym Biurze Konstrukcji Maszynowych w Bytomiu. Po śmierci W. Suchowiaka w r. 1950 P. objął wykłady z dźwignic w Politechnice Warszawskiej, 1 IX 1954 został zastępcą profesora, a 27 I 1956 profesorem nadzwycz. Również po drugiej wojnie zaprojektował wiele cennych konstrukcji, jak: windy okrętowe, maszyny wydobywcze z urządzeniami sterującymi dla górnictwa, urządzenia przeładunkowe dla portów w Gdańsku i Szczecinie, różne typy wywrotnic. Największym osiągnięciem P-a było opracowanie konstrukcji i uruchomienie w r. 1954 na piaskowni w Szczakowej gigantycznej, jak na owe czasy, koparki wieloczerpakowej o wadze 700 ton i wydajności 1000 m3 piasku na godzinę. Kilka takich koparek zainstalowano na piaskowniach Pustyni Błędowskiej, a także zastosowano do prac odkrywkowych w kopalniach węgla brunatnego w okolicach Konina. W r. 1959 P. otrzymał zespołową nagrodę II stopnia Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich (SIMP). P. działał w SIMP i w Muzeum Przemysłu i Techniki, w którym kierował grupą dźwigów i transporterów. W ostatnich kilku latach życia chorował na postępującą miażdżycę. Zmarł 20 VIII 1966 w Podkowie Leśnej i tu został pochowany. Był odznaczony Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi.
W małżeństwie (od r. 1936) z Ireną z Meksów P. miał córkę Annę (ur. w r. 1937), zamężną Rynkiewiczową.
Czarski A., Smok na Pustyni Błędowskiej, „Młody Technik” 1954 nr 11 s. 9–13 (fot.); Dziesięciolecie Politechniki Warszawskiej w Polsce Ludowej 1945–1955, W. 1956 s. 141, 315; Księga Inżynierów Mechaników Polskich, W. 1935 s. 53; II Księga Inżynierów Mechaników Polskich, W. 1936 s. 54; Księga Stowarzyszenia Inżynierów Mechaników Polskich. Pół wieku działalności mechaników polskich w przemyśle, W. 1963 s. 29, 249, 494; 50 lat Wydziałów Mechanicznych Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1968; Politechn. Warsz. 1915–65, s. 389; – „Roczn. Warsz.” T. 9: 1969 s. 434; „Życie Warszawy” 1966 nr 202 s. 7 (nekrolog); – Arch. PAN: Materiały inż. Jana Piotrowskiego, sygn. III–110, teczka 51 k. 31, Pismo Muzeum Przemysłu i Techniki z 2 V 1933 do J. Piotrowskiego; Arch. Politechn. Warsz.: Teczka personalna P-a sygn. 2594; – Informacje z Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Dźwignic i Urządzeń Transportowych «Detrans» (dawne Centralne Biuro Konstrukcji Maszynowych w Bytomiu) z 22 III 1979; Materiały w posiadaniu żony P-a oraz jej relacja; Informacje prof. Ignacego Bracha.
Józef Piłatowicz