Skajewski Aleksander, pseud. Inż. Szasza (1859–1895), działacz robotniczy. Ur. w Odessie (wg relacji z procesu w „Naprzodzie”). O jego rodowodzie nic pewnego nie wiadomo. Występował także pod nazwiskiem Oleszański, podawał się za syna «jakiegoś azjatyckiego księcia», twierdził, że ukończył w Petersburgu studia politechniczne i jest inżynierem oraz, że przez dwa lata studiował medycynę (student uczelni petersburskiej i kijowskiej – W. Najdus). Podana przez „Gazetę Robotniczą” informacja o przynależności do Proletariatu w Królestwie i czteroletnim pobycie na Syberii za tę działalność, nie znajduje gdzie indziej potwierdzenia. Możliwe, że za udział w rosyjskim ruchu rewolucyjnym był więziony w Kijowie, bądź w Odessie.
W 1. poł. 1882 r. S. przybył do Lwowa jako emigrant polityczny. Zarabiał na życie graniem w szynku i skupowaniem papieru, potem – jak donosił w r. 1891 Ignacy Daszyński Stanisławowi Mendelsonowi – bogato się ożenił i nic nie robił: «rysy wybitnie mongolskie, niski, czarny, żywy w ruchach. Nie głupi, porywczy, robi wrażenie anarchisty». Ponieważ «zdobył sobie u jednych sławę wariata, u drugich szpicla, a u trzecich agenta– prowokatora», Daszyński nie chciał dopuścić go do «wnętrza partii». S. odpowiedział agitacją przeciw Daszyńskiemu «najpośledniejszymi środkami». Zbliżył się z «niezawisłymi» i rozpoczął współpracę z innym oponentem Daszyńskiego, Ernestem Teodorem Breiterem. Wraz z nim wszedł w r. 1891 do Zarządu Czytelni Naukowej, która skupiała we Lwowie lewicę akademicką i razem założyli «Bibliotekę Robotniczą». Dzięki wspomnianemu bogatemu ożenkowi, S. dostarczył środków na działalność wydawniczą. Opublikowali najpierw broszurę Breitera „Inny świat”, Daszyński powierzył im swą pierwszą książeczkę „O prawach politycznych w Galicji”, a zeszyt 3 miała stanowić broszura Karola Nachera „1 maja”. Wszystkie te pozycje zostały skonfiskowane i wydawnictwo upadło. S. niebawem rozszedł się z Breiterem, który próbował zbliżyć się do robotników, wykorzystując ich nieufność wobec przywódczych aspiracji Daszyńskiego, gdy tymczasem S. dążył do stworzenia partii socjalistycznej inteligencji, inspirującej robotników.
S. ogłosił w „Bibliotece Popularnych Pogadanek Naukowych” broszurę O akumulacji kapitału (Lw. b.r.w.); wg nekrologu w „Kurierze Lwowskim” opublikował nadto kilka innych broszur. Na początku r. 1894 wyparł z Tow. «Świt» antyinteligencko nastawionego Piotra Eljasiewicza i jego zwolenników, przekształcił to skarłowaciałe stowarzyszenie w Czytelnię Robotniczą i zapoczątkował tam wykłady. Uruchomił nadto w t. r. pismo „Nowa Epoka”, ale zdołał wydać tylko jeden numer, we wrześniu. Tuż bowiem przed przyjazdem cesarza Franciszka Józefa na Wystawę Krajową we Lwowie, aresztowano S-ego pod zarzutem m. in. zdrady stanu i obrazy majestatu. S. był ciężko chory na gruźlicę, stan jego zdrowia pogorszył się wkrótce tak dalece, że z więzienia śledczego zwolniono go 2 XII t. r. Zmarł 23 I 1895 we Lwowie i tam został pochowany.
Z małżeństwa (imię i nazwisko żony nieznane) S. miał jedno dziecko.
W procesie «anarchistów» (4–5 II 1895), w którym miał S. odpowiadać wraz z trzema innymi osobami, oskarżano nieżyjącego już S-ego m. in. o to, że wraz z Edwardem Stesłowiczem publicznie «poniżali pojęcia prawne własności» oraz że z Janem Sichlem usiłowali założyć tajny związek anarchistyczny.
Najdus W., Ignacy Daszyński 1866–1936, W. 1988; taż, Polska Partia Socjalno-Demokratyczna Galicji i Śląska, 1890–1919, W. 1983; – Daszyński I., Pamiętniki, W. 1957 I; – „Gaz. Robotn.” 1895 nr 6 s. 4 (wspomnienie pośmiertne); „Kur. Lwow.” 1895 nr 25 s. 4–5 (nekrolog), nr 27 s. 3 (o pogrzebie S-ego); „Naprzód” 1895 nr 6 s. 3–4 (relacja z procesu, w którym miał odpowiadać S., wzmianka o jego śmierci i pogrzebie); „Nowy Robotnik” 1894 nr 24 s. 4, 1895 nr 4 s. 4 (nekrolog); – AAN: Arch. PPS 305/VII–44 podt. 1 k. 38–39 (list I. Daszyńskiego z 18 V 1891).
Alicja Pacholczykowa