Szczygieł Aleksander (1906–1983), lekarz medycyny, profesor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego i Akademii Medycznej w Warszawie, twórca i dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie.
Ur. 23 VIII w Krynce (pow. łukowski) na Podlasiu, pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Franciszka i Józefy Zubek.
Po ukończeniu w r. 1925 Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Łukowie studiował S. medycynę na Uniw. Warsz. i uzyskał w r. 1931 dyplom doktora wszech nauk lekarskich. T.r. podjął pracę asystenta w Oddz. Biochemii i Higieny Odżywiania Państw. Zakładu Higieny w Warszawie. Jako stypendysta Fundacji Rockefellera odbył w l. 1932–4 specjalistyczne studia w zakresie żywienia pod kierunkiem E. V. Mc Colluma w John Hopkins School of Hygiene and Public Health w Baltimore (USA). Po powrocie pełnił w Państw. Zakładzie Higieny funkcje kolejno starszego asystenta i adiunkta, a w r. 1938 objął kierownictwo Oddz. Biochemii i Higieny Żywienia. W r. 1934 uzyskał tytuł specjalisty w zakresie higieny żywienia. Od t.r. był członkiem rzeczywistym Tow. Lekarskiego Warszawskiego, a w l. 1934–6 członkiem Zarządu Polskiego Tow. Higienicznego. Prowadził badania, jedne z pierwszych w kraju, nad wartością biologiczną żywności, m.in. wpływem zjełczałych tłuszczów na organizm i wartością odżywczą produktów zbożowych (Wpływ światła na jełczenie tłuszczów, „Zdrowie Publ.” 1935 nr 6, Wartość odżywcza zbóż i ich produktów, „Praca i Opieka Społ.” 1938 nr 2, Biologiczna wartość białek nasion zbożowych i strączkowych, „Arch. Higieny” T. 6: 1938). Zainicjował badania nad zdrowotnymi, ekonomicznymi i społecznymi zagadnieniami żywienia człowieka w Polsce (Zagadnienie żywienia z punktu widzenia zdrowia publicznego, „Zdrowie Publ.” 1936 nr 2, Żywienie jako zagadnienie ekonomiczne i socjalne, tamże nr 12, Reforma żywienia w Polsce a zagadnienia wsi, „Warsz. Czas. Lek.” T. 15: 1938 nr 15/18). Był autorem wielu prac popularyzujących zdrowe żywienie, m.in. Wartość odżywcza mleka („Na straży zdrowia” 1936 nr 9), Jak należy się żywić, aby zapobiec powstawaniu próchnicy zębów (tamże 1936 nr 12), Mleko dla niemowląt (tamże 1938 nr 10/11) i Żywienie chorych na gruźlicę (tamże 1939 nr 1).
Po zawieszeniu w r. 1939 przez niemieckiego okupanta Oddz. Biochemii i Higieny Żywienia został kierownikiem Oddz. Kontroli Organopreparatów, zajmującego się kontrolą preparatów witaminowych i hormonalnych; funkcję tę pełnił do r. 1944. W l. 1940–3 wykładał także higienę w założonej przez Jana Zaorskiego Szkole Zawodowej dla Personelu Sanitarnego w Warszawie. Równocześnie brał udział w tajnym nauczaniu studentów medycyny w zakresie higieny na Tajnym Studium Lekarskim.
Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej został S. pełnomocnikiem rządu ds. odbudowy Państw. Zakładu Higieny i od lutego 1945 organizował w Warszawie jego filię, której w r. 1946–7 był kierownikiem. Na podstawie pracy Gospodarcze i zdrowotne znaczenie tłuszczów („Arch. Higieny” T. 6: 1938) habilitował się w maju 1945 na Wydz. Lekarskim Uniw. Warsz. i uzyskał stopień docenta. W l. 1945–6 prowadził na Uniw. Warsz. Katedrę Higieny Ogólnej. Zorganizował pierwszą w Polsce Katedrę Fizjologii Żywienia Człowieka, powołaną w ramach Studium Gospodarstwa Domowego (potem Studium Wyżywienia Społ.) na Wydz. Ogrodniczym warszawskiej SGGW; jako profesor nadzwycz. kierował nią od 15 XI 1946 do likwidacji Studium w październiku 1949. W r. 1947 przebywał trzy miesiące w USA, odbywając dodatkowe studia w zakresie żywienia. T.r. utworzył i objął kierownictwo Zakł. Higieny Żywienia w Państw. Zakł. Higieny, którego był wicedyrektorem w l. 1950–2. W r. 1950 zorganizował też Katedrę i Zakł. Higieny Żywienia na Oddz. Sanitarno-Higienicznym (od 1 I 1958 Studium Sanitarno-Higieniczne) przy Wydz. Lekarskim warszawskiej Akad. Med. Higienę ogólną oraz fizjologię i higienę żywienia wykładał w l. 1946–50 na Uniw. Warsz. oraz w SGGW, a od r. 1950 na Akad. Med. Prowadził badania nad stanem odżywienia i sposobem żywienia się ludności w Polsce, zwłaszcza nad przyczynami występowania hipowitaminozy C i poziomem kwasu askorbinowego w surowicy krwi, zawartością witaminy A i karotenu oraz poziomem białek we krwi u dzieci wiejskich. Problematykę tę poruszał w artykułach, m.in. Nowy sposób oceny stanu odżywienia i nowa koncepcja tzw. niedoborów pokarmowych („Postępy Higieny” 1949 nr 1) i Możliwość podniesienia stanu zdrowotnego mas przez lepsze odżywianie (tamże 1950 nr 2). Opublikował podręczniki: Zarys higieny żywienia (Kurs średni) (W. 1948) i Podstawy fizjologii żywienia (W. 1956) oraz wspólnie z Heleną Stobnicką Posiłki szkolne (W. 1958), a wspólnie z Zofią Wysokińską Zarys nauki o żywieniu (W. 1959, wyd. 2, W. 1964, wyd. 3, W. 1966). Był również współautorem pracy Normy wyżywienia dla 18 grup ludności z uwzględnieniem kilku różnych poziomów ekonomicznych (W. 1959, wyd. 2, W. 1965, wyd. 3, W. 1970). W r. 1959 otrzymał tytuł profesora zwycz.
Z upoważnienia ministra zdrowia Rajmunda Barańskiego organizował S. w Warszawie od r. 1960 Inst. Żywności i Żywienia; w r. 1963 objął jego dyrekcję, jak również kierownictwo jego Zakł. Fizjologii Żywienia. T.r. zrezygnował z pracy w Państw. Zakł. Higieny, a w r. 1964 także z pracy w Akad. Med. (pozostał tam kierownikiem zespołu dydaktycznego w dziedzinie żywienia przy Studium Doskonalenia Kadr Lekarskich). Przeprowadził w Instytucie kompleksowe badania nad dietetycznymi przyczynami doświadczalnej próchnicy zębów, m.in. opisał zmiany histologiczne uzębienia szczurów w tych stanach oraz zbadał wpływ witamin A, D, E, białka i wapnia na przebieg próchnicy, analizował wady żywienia występujące w Polsce najczęściej i wprowadził oryginalne mikrometody oznaczania witamin i niektórych enzymów we krwi oraz określania stopnia wysycenia organizmu witaminami, a także udoskonalił niektóre metody mikrobiologiczne oznaczania witamin i aminokwasów w produktach spożywczych. Opublikował dalsze podręczniki m.in. Żywienie jako problem krajowy i międzynarodowy (W. 1967) oraz Zarys metodyki oceny stanu odżywienia. Cz. 1 (W. 1968). Wspólnie z Zofią Klimczak i Janiną Piekarską opracował, kilkakrotnie wznawiane w l. 1972–5, Tabele składu i wartości odżywczych produktów spożywczych (W.). Najnowsze osiągnięcia wiedzy o racjonalnym żywieniu popularyzował w radiu i telewizji, a także w artykułach popularnonaukowych, m.in. Ile kalorii dziennie? („Życie Warszawy” 1961 nr 137), Wadliwe odżywianie i jego skutki („Służba Zdrowia” 1961 nr 51), Jak będziemy się żywić w 2000 roku („Kulisy” 1963 nr z 25 I) oraz Co nowego w nauce o żywieniu („Służba Zdrowia” 1966 nr 20). Ogółem ogłosił 10 podręczników i 12 rozdziałów w specjalistycznych podręcznikach medycznych, 75 prac naukowo-badawczych, ok. 120 przeglądowych i popularnonaukowych oraz 36 instruktażowych. Doprowadził do wybudowania i uruchomienia w r. 1968 nowego gmachu Instytutu przy ul. Powsińskiej. W l. 1972–4 był równocześnie kierownikiem Zakł. Fizjologii Żywienia i Zakł. Żywienia Zbiorowego, po czym kierował już tylko tym ostatnim. Wypromował 19 magistrów, inżynierów i lekarzy oraz 41 doktorów; był także opiekunem dziewięciu habilitacji.
S. współpracował z Instytutami Żywienia w Moskwie, Pradze, Bratysławie, Budapeszcie, Sofii i Berlinie. Reprezentował polskich żywieniowców w International Union of Nutritional Sciences (1945–78) oraz European Group of Nutritionists (od r. 1960); od r. 1965 był rzeczoznawcą-korespondentem World Health Organization. W kraju przewodniczył Komitetowi Żywienia Ludności PAN (1961–78, potem został honorowym przewodniczącym), Sekcji Zagadnień Żywienia Komitetu Technologii i Chemii Żywności PAN (1960–3) oraz Zespołowi Ustalenia Zasad Racjonalnego Żywienia Człowieka Zdrowego i Chorego (1961–6) Komitetu Nauk Higieny i Organizacji Ochrony Zdrowia PAN (od r. 1965 Komitet Higieny PAN). W l. 1950–78 był członkiem Rady Naukowej przy ministrze zdrowia i opieki społecznej, a w l. 1968–74 członkiem Sekcji Nauk Biologicznych, Rolniczych i Medycznych Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej. Pełnił funkcję redaktora naczelnego Działu Higieny Żywienia „Roczników Państwowego Zakładu Higieny” (1961–79) oraz kwartalnika „Żywienie Człowieka” (1974–9). Od r. 1951 należał do Tow. Naukowego Warszawskiego, a od r. 1956 do Polskiego Tow. Higienicznego i Polskiego Tow. Fizjologicznego. Posiadał członkostwo honorowe Czechosłowackiego Tow. Lekarskiego im. J. E. Purkynégo (1961), Bułgarskiego Tow. Żywieniowców (1965), Inst. Higieny i Epidemiologii w Pradze (1974) oraz Niemieckiego Tow. Higienicznego (1979). W r. 1976 przeszedł na emeryturę. Zmarł 9 VI 1983 w Warszawie, został pochowany 20 VI na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1946), Krzyżami Kawalerskim (1954), Oficerskim (1968) i Komandorskim (1974) Orderu Odrodzenia Polski, Medalami 10-lecia (1955) i 30-lecia (1974) Polski Ludowej oraz Medalem KEN.
S. był żonaty z Marią Romanowską, docentem technologii żywienia w Inst. Żywności i Żywienia; małżeństwo było bezdzietne.
Biogramy uczonych pol., Cz. 6 z. 2; Najważniejsze publikacje prof. dr A. Szczygła, „Żywienie Człowieka” R. 4: 1977 nr 2 s. 77–9; Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1998 IV (fot.); Who’s Who in Science in Europe, Guernsey 1972 IV; – Dzieje uczelni medycznych w Warszawie w latach 1944–1960, W. 1968; Księga pamiątkowa SGGW (1958), I; Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Akademia Rolnicza w Warszawie w latach 1957–1985, W. 1990 I; Z dziejów tajnego nauczania medycyny i farmacji w latach 1939–1945, Red. A. Dawidowicz, W. 1977; – „Przegl. Gastronomiczny” R. 32: 1977 nr 4 s. 16 (fot.); „Roczniki Technologii i Chemii Żywności” T. 22: 1972 z. 3–4 s. 241–50 (bibliogr. prac S-a, fot.); „Żywienie Człowieka” R. 4: 1977 nr 2 s. 65–8 (fot.), s. 69–75; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1983: „Przegl. Gastronomiczny” nr 5 (fot.), „Stolica” nr 45, „Życie Warszawy” nr 138–143, 145, 147, 162; – Mater. Red. PSB: Ankieta Interpress.
Stanisław Tadeusz Sroka