Szendzielorz Aleksander (do r. 1964 Alfons Ignacy) (1928–1986), inżynier elektryk, profesor Politechniki Śląskiej.
Ur. 9 I w Tarnowskich Górach, był synem Konrada, dyspozytora wagonów PKP, uczestnika powstań śląskich i akcji plebiscytowej, oraz Anastazji z domu Kluge.
Do wybuchu drugiej wojny światowej ukończył S. pięć klas szkoły powszechnej, podczas okupacji niemieckiej kontynuował naukę, pracując równocześnie jako robotnik rolny. Po wojnie uczył się w Państw. Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym w Tarnowskich Górach, gdzie w r. 1949 zdał maturę. Od t.r. studiował na Wydz. Elektrycznym Politechn. Śląskiej i po ukończeniu w r. 1953 studiów pierwszego stopnia (inżynierskich) ze specjalnością «sieci elektryczne» został asystentem w Katedrze Sieci Elektrycznych, kierowanej przez Zbigniewa Jasickiego. T.r. został członkiem Stow. Elektryków Polskich (SEP). Jednocześnie kontynuował studia i na podstawie pracy Modernizacja ochrony odgromowej sieci napowietrznych średniowysokiego napięcia uzyskał 22 VI 1955 dyplom magistra inżyniera elektryka w specjalności «sieci i układy elektroenergetyczne». W r. 1956 został starszym asystentem, a wkrótce potem objął kierownictwo Laboratorium Sieci Elektrycznych w przemianowanej t.r. Katedrze Sieci i Układów Elektroenergetycznych. Działalność laboratorium zmodernizował oraz ukierunkował ją m.in. na zagadnienia eksploatacji linii kablowych (wykrywanie w nich uszkodzeń i próby napięciowe kabli), budowy i właściwości różnych typów uziemień oraz badanie rozpływów mocy, poziomów napięcia i zwarć w układach modelowych sieci prostych i rozgałęzionych na analizatorach sieciowych. Od początku l. sześćdziesiątych prowadził badania nad budową i eksploatacją sieci elektroenergetycznych napowietrznych, a przede wszystkim kablowych. Przez trzy lata pracował w tym czasie dodatkowo na pół etatu jako główny specjalista w Biurze Badań i Studiów Zakładu Energetycznego Gliwice, a od r. 1962 współpracował z Inst. Energetyki w Warszawie przy pracach normalizacyjnych dotyczących obciążalności kabli i przewodów. Dla potrzeb przemysłu wykonywał prace naukowo-badawcze, dotyczące m.in. obciążalności prądowej linii kablowych oraz ich modernizacji i zabezpieczenia przed szkodliwymi wpływami ruchów górotworu na terenach intensywnej eksploatacji górniczej. W „Przeglądzie Postępu Technicznego Z.E. Gliwice” opublikował m.in. prace Analiza awaryjności sieci kablowej wysokiego napięcia na obszarze Górnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem szkód górniczych (1963) oraz Badania obciążalności termicznej długotrwałej kabla zakopanego bezpośrednio w ziemi (1964). Dn. 30 IX 1965 doktoryzował się na Wydz. Elektrycznym na podstawie rozprawy Rzeczywista obciążalność prądowa długotrwała elektroenergetycznych kabli ziemnych, będących w eksploatacji (Gliwice 1965), napisanej pod kierunkiem Franciszka Szymika; wkrótce potem został mianowany adiunktem. Od r. 1966 należał do PZPR. W l. 1969–77 (zatrudniony od r. 1970 na stanowisku docenta) kierował zespołem dydaktycznym (pracownią) Technologii Urządzeń Elektroenergetycznych; od r. 1971 (po likwidacji katedr i powołaniu instytutów) zespół znajdował się w strukturze Inst. Elektroenergetyki i Sterowania Układów. W l. 1971–3 pełnił S. funkcję prodziekana, a w l. 1973–9 dziekana Wydz. Elektrycznego. Jako członek SEP był przewodniczącym jego Koła na Wydz. Elektrycznym (1960–5), następnie członkiem Zarządu Oddziału w Gliwicach (1965–81), członkiem Centralnej Komisji ds. Młodzieży i Studentów Zarządu Głównego (od r. 1967), a ponadto od r. 1965 rzeczoznawcą SEP w specjalności VIII (urządzenia elektryczne i instalacje) oraz XI (sieci elektryczne).
Na przełomie l. 1972 i 1973 odbył S. pięciomiesięczny staż naukowy w Électricité de France, gdzie studiował zagadnienia budowy i eksploatacji linii kablowych najwyższych napięć. W r. 1978 jako visiting profesor prowadził wykłady i seminaria z zakresu elektroenergetycznych kabli bardzo wysokich napięć na Królewskim Uniw. Technicznym w Sztokholmie. Problematykę tę wykładał również w Inst. Elektrotechnicznym w Nowosybirsku oraz Technische Hochschule w Żytawie (Zittau, NRD). W badaniach naukowych skoncentrował się na czterech obszarach: sieciach kablowych, technologii, konstrukcji i eksploatacji kabli elektroenergetycznych, wielkoprądowych torach kriooporowych oraz na przesyle energii elektrycznej liniami najwyższych napięć. W szczególności rozwinął badania nad wpływem własności i budowy kabli oraz środowiska otaczającego linie kablowe na ich obciążalność prądową długotrwałą i cyklicznie zmienną, a także nad wpływem sposobu łączenia i uziemiania powłok metalowych kabli wysokiego napięcia na ich obciążalność prądową. Był współautorem i redaktorem skryptów: Laboratorium sieci elektroenergetycznych (Gliwice 1968) oraz Zbiór zadań z sieci elektroenergetycznych (Gliwice 1973).
Jako uznany specjalista był S. konsultantem i współpracownikiem wielu instytucji, m.in. od r. 1965 Biura Studiów i Projektów Przemysłowych Urządzeń Elektrycznych «Elektroprojekt» w Gliwicach i Katowicach (przy budowie i eksploatacji linii kablowych 110 kV i niższych) oraz Krakowskiej Fabryki Kabli (przy budowie kabli energetycznych wysokiego napięcia), od r. 1967 Zakładów Pomiarowo-Badawczych Energetyki «Energopomiar» w Gliwicach (przy budowie i eksploatacji linii kablowych wysokiego napięcia), od r. 1970 Głównego Inst. Górnictwa (przy zmniejszaniu awaryjności sieci kablowych wysokiego napięcia na terenach eksploatacji górniczej), od r. 1973 Dep. Energo-Mechanicznego Min. Górnictwa (w zakresie kabli i przewodów górniczych) i od r. 1975 Zakładów Azotowych Chorzów (przy budowie i eksploatacji wielkoprądowych torów kriooporowych).
Dn. 1 X 1979 został S. zastępcą dyrektora ds. nauczania i wychowania, a następnie w r. 1982 zastępcą dyrektora ds. nauki w Inst. Elektroenergetyki i Sterowania Układów Politechn. Śląskiej. Równocześnie od 1 VII 1979 do 31 VIII 1984 był dyrektorem Międzyuczelnianego Ośrodka Metodycznego Wyższych Studiów Technicznych dla Pracujących. Dn. 1 III 1983 otrzymał tytuł profesora nadzwycz. Na piętnastu konferencjach i sympozjach krajowych oraz dziesięciu międzynarodowych wygłosił 25 referatów, m.in. Vlijanije komutacyonnych perenapriaženij na konstrukcyi kabielnych linij („Upravlenije režimami i razvitiem energetičeskich sistem v uslovjach ASU. Mežvuzovskij sbornik naučnych trudov”, Novosibirsk 1977), Distribution of electric Fidel density under UHV overheadpower lines in respect to „track over track” shielding („Third International Symposium on High Voltage Engineering”, Milan 1979), Wpływ naprężeń mechanicznych na wytrzymałość elektryczną polietylenu izolacyjnego kablowego („Materiały II Międzynarodowej Konferencji SIMP-LAST-79. Inżynieria materiałowa w tworzywach sztucznych”, W. 1979) oraz Wpływ sposobów łączenia i uziemiania powłok metalowych kabli 110 kV na stopień zagrożenia elektrycznego („Materiały. Seminarium «Sieci kablowe 110 kV»”, Gliwice 1980). Ogółem opublikował ok. 130 prac naukowych, w tym ponad 60 artykułów w czasopismach krajowych i zagranicznych (Bułgaria, Francja, Kanada, NRD, Wielka Brytania i Włochy). Był autorem pięciu patentów, m.in. na Układ do pomiaru własności cieplnych gruntów (1972, wzór użytkowy nr 21979). Wypromował pięciu doktorów.
S. był członkiem licznych organizacji naukowo-technicznych, m.in. Komitetu Studiów nr 21 (kable elektroenergetyczne) Polskiego Komitetu Wielkich Sieci Elektrycznych (od r. 1970) oraz Komisji Energetyki Oddz. PAN w Katowicach (od r. 1978). Przewodniczył Radzie Naukowo-Technicznej Zakł. Informatyki, Automatyki i Postępu Technicznego w Energetyce z siedzibą w Bielsku-Białej oraz był członkiem Rady Technicznej przy Ministrze Górnictwa i Energetyki, a od r. 1973 członkiem Rady Naukowo-Technicznej Ośrodka Badawczo-Rozwojowego «Energokabel» Zjednoczenia Przemysłu Kablowego i przewodniczącym jego Zespołu Kable Elektroenergetyczne oraz od r. 1978 przewodniczącym Zespołu Kable i Przewody Górnicze. S. zmarł 31 V 1986, został pochowany 4 VI na Starym Cmentarzu w Oświęcimiu. Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1974), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1984), Medalem XXV-lecia Politechn. Śląskiej (1969), Medalem KEN (1979), Srebrną (1968) i Złotą (1978) Odznaką Honorową SEP i Złotą Odznaką Honorową NOT (1982).
W zawartym w r. 1957 małżeństwie z Marią Heleną z Marcinkowskich, lekarzem ortodontą, miał S. córkę Iwonę (ur. 1960), lekarza internistę i pulmonologa.
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Śląskiej za l. 1945/46–1981, Gliwice 1967–93; Katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych 1965, W.–P. 1967 s. 414; Słown. techników, (fot.); – Białkiewicz Z., Prof. dr inż. Aleksander Szendzielorz (1928–1986). Dziekan Wydziału Elektrycznego w latach 1973–1979, „Śląskie Wiad. Elektryczne” R. 11: 2004 nr 6 s. 37–9 (fot.); Politechnika Śląska 1945–1955, Gliwice 1957 s. 48, 231, 236; Politechnika Śląska 1945–70, Gliwice–Kat. 1970 s. 107; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Zachodni” 1986 nr 128, 129, „Przegl. Elektrotechn.” R. 63: 1987 z. 3 s. 66–7 (A. Bogucki, fot.); – Mater. Red. PSB: Nota biogr. S-a autorstwa Jacka Schmidta z Gliwic.
Stanisław Tadeusz Sroka