Petrani Aleksy (1900–1977), ksiądz, kanonista, profesor KUL. Ur. 11 V w Petersburgu, był synem Pawła, urzędnika, i Marii Weroniki z Ostrowskich. Tu w l. 1909–17 uczył się w Gimnazjum Klasycznym Św. Katarzyny. Studiował od r. 1918 w piotrogrodzkim Instytucie Inżynierów Kolei Żelaznych Aleksandra I. W r. 1919 przerwał te studia i wstąpił do Seminarium Duchownego archidiecezji mohylewskiej w Piotrogrodzie. W r. 1921 wyjechał do Polski, gdzie w r. 1924 uzyskał obywatelstwo polskie. W r. 1921 dokończył III rok studiów teologicznych w Seminarium Duchownym warszawskim. W t. r. rozpoczął studia na wydziale teologicznym uniwersytetu w Innsbrucku. Tu otrzymał w r. 1923 święcenia kapłańskie, a w r. 1926 doktorat teologii. Dyplom nostryfikował na Uniw. Warsz. w r. 1939. W l. 1926–7 studiował w Institut Catholique w Paryżu i uzyskał licencjat z prawa kanonicznego. Równocześnie był rektorem tamtejszego kościoła Św. Kazimierza. W l. 1927–8 wykładał prawo kanoniczne w Lublinie w Seminarium Misyjnym arcbpa Edwarda Roppa. W l. 1928–30 kontynuował studia kanoniczne w Papieskim Instytucie Prawa Kanonicznego i Rzymskiego Św. Apolinarego oraz w Papieskim Instytucie Studiów Wschodnich w Rzymie. Doktoryzował się z prawa kanonicznego w r. 1930, przedstawiając rozszerzoną dysertację z Innsbrucka De relatione iuridica inter diversos ritus in ecclesia catholica (Roma 1930). W Rzymie odbył też praktykę w Trybunale Roty Rzymskiej i Kongregacji Soboru. Od r. 1930 wykładał prawo kanoniczne w Seminarium Duchownym diecezji pińskiej, do której w r. 1929 został inkardynowany. Od r. 1935 był rektorem tegoż seminarium, a od r. 1937 kanonikiem katedry pińskiej. W l. 1940–4 P. przebywał w Warszawie, gdzie pełnił funkcję kapelana w Instytucie Radowym oraz wykładał prawo kanoniczne w tajnym seminarium księży orionistów i księży marianów. Był kapelanem Armii Krajowej i w tym charakterze wziął udział w powstaniu warszawskim; w czasie walk został ranny. W latach okupacji przygotowywał rozprawę habilitacyjną pt. Zasada większości w prawie kanonicznym (L. 1947). Habilitował się w r. 1945 na Wydziale Teologicznym Uniw. Warsz. w zakresie prawa kanonicznego; w r. 1946 uzyskał zatwierdzenie ministerialne habilitacji. Od lutego do listopada 1945 przebywał na terenie diecezji katowickiej; pełnił tam obowiązki obrońcy węzła małżeńskiego i radcy prawnego przy konsystorzu oraz zajmował się organizowaniem życia kościelnego na Ziemiach Odzyskanych.
Od 1 XI 1945 P. pracował na KUL, początkowo jako zastępca profesora, a od 15 XII 1949 jako profesor nadzwycz. I katedry tekstu prawa kanonicznego na Wydziale Prawa Kanonicznego. Formalną nominację na profesora nadzwycz. otrzymał w grudniu 1956, profesorem zwyczajnym został w r. 1966. W l. 1949–50 sprawował funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego. W l. 1945–71 był (z przerwami) kierownikiem połączonych zakładów Wydziału Prawa Kanonicznego. W l. 1963–71 kierował katedrą prawa rzymskiego. Był promotorem 45 doktorantów z prawa kanonicznego. P. był członkiem korespondentem Tow. Naukowego KUL (TN KUL) od r. 1946, członkiem czynnym od r. 1949, członkiem Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce przy KUL od r. 1957, członkiem korespondentem Lubelskiego Tow. Naukowego od r. 1968. Wchodził w skład komitetu redakcyjnego „Zeszytów Naukowych KUL” (1958–64) oraz „Roczników Teologiczno-Kanonicznych TN KUL” (1955–64). Od r. 1957 do r. 1960 był przewodniczącym Delegowanego Trybunału Apostolskiego III Instancji w Lublinie. Z końcem r. akad. 1970/1 przeszedł na emeryturę, lecz prowadził nadal zajęcia zlecone.
Prace badawcze P-ego koncentrowały się wokół problematyki prawa kanonicznego w Polsce, stosunków kościelno-politycznych na ziemiach zaboru rosyjskiego, historii prawa kościelnego zarówno powszechnego, jak i polskiego. Głównie tym zagadnieniom poświęcił ok. 150 publikacji. Do naważniejszych, obok wymienionej pracy doktorskiej i habilitacyjnej, należą: Nauka prawa kanonicznego w Polsce w XVIII i XIX wieku (L. 1961), Kolegium Duchowne w Petersburgu (L. 1950), Szkolnictwo teologiczne w Polsce („Prawo Kanoniczne” R. 7: 1964 z. 1–2). W artykule pt. Wydział Prawa Kanonicznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i jego działalność dydaktyczno-naukowa w ciągu ubiegłego pięćdziesięciolecia („Roczniki Teologiczno-Kanoniczne TN KUL” T. 15: 1968 z. 5) znajdują się również dane autobiograficzne. Zmarł P. 14 IV 1977 i został pochowany w Lublinie. Był odznaczony Krzyżem Walecznych.
Hemperek P., Bibliografia prac ks. prof. dra Aleksego Petraniego, „Roczniki Teolog.-Kanoniczne TN KUL” T. 19: 1972 z. 5 s. 11–23; – tenże, Ksiądz profesor doktor Aleksy Petrani, tamże s. 5–10 (fot.); tenże, Śp. ks. prof, dr Aleksy Petrani (1900–1977), „Biul. Inform. KUL” 1977 nr 2 (12) s. 57–60; Pawluk T., Z zagadnień kanonistyki polskiej, „Prawo Kanoniczne” R. 19: 1976 nr 3–4 s. 213; – „Słowo Powsz.” 1977 nr 125 s. 7 (fot.); „Tyg. Powsz.” 1977 nr 28, 29; – Arch. KUL: Teczka personalna P-ego.
Zygmunt Zieliński