Sadowski Andrzej (1920–1972), inżynier mechanik, profesor Politechn. Krak. i dyrektor Instytutu Obróbki Skrawaniem w Krakowie. Ur. 30 XI w Ostrowcu Świętokrzyskim, był synem Franciszka, nauczyciela szkół średnich i dyrektora gimnazjum w Dębicy, oraz Lucyny z Rybińskich.
Od r. 1929 uczył się S. w ostrowieckim gimnazjum, a następnie od r. 1932 w Państwowym Gimnazjum w Dębicy, gdzie zdał maturę w r. 1938. Do wybuchu drugiej wojny światowej zdążył ukończyć pierwszy rok studiów na Wydz. Mechanicznym Politechn. Lwow. We wrześniu 1939 pełnił ochotniczo służbę wojskową przy ochronie kolei w Dębicy. Tu podczas okupacji niemieckiej pracował kolejno jako kreślarz, mechanik i elektrotechnik. Równocześnie wykładał na tajnych kompletach matematykę i fizykę z zakresu szkoły średniej. Już od października 1939 był czynny w konspiracji. Działał pod pseud.: Bystry i Kmita w Związku Walki Zbrojnej (ZWZ), potem Armii Krajowej (AK). W r. 1943 ukończył tajną szkołę podchorążych AK i został dowódcą plutonu sabotażowo-dywersyjnego; od lipca do września 1944 podczas akcji «Burza» brał udział w walkach partyzanckich w rejonie Dębica–Pilzno i otrzymał awans na porucznika.
Po zakończeniu wojny S. rozpoczął w maju 1945 studia na Wydziałach Politechnicznych przy Akademii Górniczej (AG, od r. 1948 Akademii Górniczo-Hutniczej – AGH) w Krakowie, a po przeniesieniu ich do Gliwic jako Politechniki Śląskiej pozostał w Krakowie na Wydz. Komunikacji AG. Podczas studiów był kolejno sekretarzem generalnym, prezesem i członkiem Bratniej Pomocy Studentów Wydziałów Politechnicznych AG. W grudniu 1948 uzyskał dyplom inżyniera mechanika i magisterium ze specjalizacją mechanicznej obróbki skrawaniem i obróbki elektrycznej metali. Po studiach związał się z AGH i z Instytutem Obróbki Skrawaniem (IOS) w Krakowie. Już w r. 1946 został asystentem w Zakładzie Obróbki Mechanicznej Wydziałów Politechnicznych, później starszym asystentem (1948) i kontraktowym adiunktem (1950–51) AGH. W l. 1951–3 był tu wykładowcą miernictwa warsztatowego i nauczycielem w Technikum Mechanicznym w Krakowie. W r. 1953 został kierownikiem Zakładu Technologii Wytwarzania Samochodów i Ciągników na Wydz. Mechanicznym. W r. 1954, po wyodrębnieniu z AGH Politechn. Krak., został tam mianowany zastępcą profesora i rok później docentem. W grudniu 1959 obronił na Politechnice pracę doktorską pt. Kryteria wymiarowego określenia chropowatości powierzchni i możliwości jednoznacznego wyznaczania ich wartości dla powierzchni metali obrabianych skrawaniem (nie publikowana), napisaną pod kierunkiem Stanisława Szulca, i w l. 1959–62 kierował Zakładem Metrologii Warsztatowej w Katedrze Obróbki Metali, a także w l. 1960–2 był prodziekanem Wydz. Mechanicznego Politechniki, w l. n. aż do śmierci był jedynie wykładowcą na tym Wydziale. Równocześnie w IOS był przez pierwsze lata pracy kierownikiem Zakładu Metrologii, w l. 1965–8 zastępcą dyrektora ds. naukowo-technicznych w zakresie technologii i metrologii, a następnie dyrektorem Instytutu aż do śmierci. W lipcu 1963 otrzymał tytuł profesora nadzwycz., w listopadzie 1972 zwycz. Dwudziestoleciu działalności IOS poświęcił artykuł w „Mechaniku” (1969 nr 9). Od r. 1966 był S. członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.
S. zajmował się tworzeniem teoretycznych podstaw ustalania zakresów i warunków stosowania metod i środków mierniczych, a zwłaszcza specjalizował się w naukowym opracowaniu zagadnienia chropowatości powierzchni i w tej dziedzinie stał się najwybitniejszym specjalistą w Polsce. Był autorem produkowanych seryjnie wzorów chropowatości i współautorem polskich norm dokładności geometrycznej obrabiarek, norm chropowatości powierzchni i projektów norm falistości powierzchni. Uzyskał 6 patentów i opublikował kilkanaście książek, m. in. Sposoby i metody obróbki wykańczającej (W. 1950), Gładkość powierzchni i sposoby jej pomiaru (W. 1952), Sprawdzanie narzędzi skrawających (W. 1956), Narzędzia pomiarowe do kontroli pomiarów. Racjonalne podstawy doboru (W. 1965), Przemysłowe pomiary i sprawdzanie chropowatości powierzchni (W. 1966), Laser w obróbce materiałów i metrologii (W. 1973, wspólnie z Rudolfem Krehlikiem) oraz kilkakrotnie wznawiane skrypty, w tym Pomiary warsztatowe i ćwiczenia (Kr. 1963), opracowane wspólnie z Jerzym Sobolem i Izabellą Tarnawską Ćwiczenia laboratoryjne z metrologii warsztatowej (Kr. 1972). Prócz tego ogłosił ponad 60 rozpraw i artykułów w wydawnictwach fachowych, jak: „Prace Instytutu Obróbki Skrawaniem”, „Mechanik”, „Problemy Postępu Technicznego”, „Pomiary” i „Problemy Jakości”, a także 16 w zagranicznej prasie technicznej, głównie francuskiej („La Machine-Outil”), niemieckiej („Feingerätetechnik”) i rosyjskiej („Stanki i instrumenty”).
Jako autorytet w swojej specjalności był S. członkiem wielu instytucji i organizacji naukowych, w tym Komitetu Metrologii PAN, Komisji Ergonomicznej PAN, Sekcji Technologii Maszyn Wydziału IV PAN, Komisji Mechaniki Stosowanej Oddz. PAN w Krakowie, Rady ds. Metrologii przy Centralnym Urzędzie Jakości i Miar, Polskiego Komitetu Pomiarów i Automatyki Naczelnej Organizacji Technicznej (NOT), Zarządu Głównego Sekcji Metrologii i Mechaniki Precyzyjnej Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Mechaników Polskich (SIMP). Współorganizował wielokrotnie ogólnokrajowe konferencje naukowe SIMP i międzynarodowe: Internationale Messtechnische Konföderation (IMEKO-59, -61, -64, -67). Brał udział w 56 zjazdach krajowych i 9 międzynarodowych. Zmarł 19 XII 1972 w Krakowie i pochowany został na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony m. in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1969), pośmiertnie Orderem Sztandaru Pracy II kl., złotą odznaką za pracę społeczną dla miasta Krakowa, także złotymi odznakami NOT, SIMP, Związku Zawodowego Metalowców i Racjonalizatora Produkcji.
W małżeństwie zawartym 27 V 1944 z Henryką Stepą, specjalistą Działu Inwestycji AGH, miał S. dwie córki: Ewę, etnografa i konserwatora, oraz Teresę Sadowską-Sarugę, inżyniera budownictwa lądowego.
Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Krakowskiej. 1964–1966, Oprac. J. Czerni, Kr. 1968; toż za l. 1967–9, Oprac. R. Jaskuła, Kr. 1970; toż za l. 1970–71, Oprac. W. Szarek, Kr. 1973; toż za r. 1972, Oprac. tenże, Kr. 1974; toż za l. 1973–4, Oprac. tenże, Kr. 1980; – Instytut Obróbki Skrawaniem–Kraków, Kr. 1972 (fot.); Politechnika Krakowska 1946–1976, Kr. 1976 s. 307 (fot., błędny rok śmierci), 427, 457; – Sadowski A., Świgoń S., Kronika Katedr Obróbki Metali i Obrabiarek, Kr. 1960; Stańko A., Gdzie Karpat progi… Armia Krajowa w powiecie dębickim, W. 1984, Wyd. 2, W. 1990; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1972: „Dzien. Pol.” nr 302–5, 307, „Tryb. Ludu” nr 355–7, 360, „Życie Warszawy” nr 305, 307, 308, 310, i z r. 1973: „Pomiary Automatyka Kontrola” nr 3 s. III okładki (E. Wolniewicz), „Tyg. Powsz.” nr 3; – Arch. Politechn. Krak.: sygn. 2585, teczka osobowa nr 7918 (fot.).
Stanisław Sroka