Renier (Renjer, Renié, Regnier, Reniger) Anicety (1804–1877), lekarz, bibliotekarz Tow. Lekarskiego Wileńskiego, organizator tajnej biblioteki polskiej. Ur. prawdopodobnie w Lublinie, był synem Feliksa, właściciela ziemskiego na Wileńszczyźnie. Pradziad R-a pochodził z Francji, do Polski przybył w orszaku królowej Ludwiki Marii w r. 1646.
R. uczył się prywatnie w domu, w majątku rodzinnym. Medycynę studiował na Uniw. Wil. i stopień kandydata medycyny i chirurgii uzyskał w r. 1831. Natychmiast po wybuchu powstania na Litwie R. przyłączył się do niego. Dn. 1 VII został umieszczony w baterii artylerii konnej kpt. Janusza Czetwertyńskiego, przybyłego z Król. Pol. na Litwę z oddziałem gen. Dezyderego Chłapowskiego i przedstawiony do nominacji na lekarza batalionowego. Był obecny przy walkach pod Plemborkiem (5 VII), Szawlami (8 VII) i Nowym Miastem (14 VII). W składzie korpusu gen. Franciszka Rohlanda R. w stopniu lekarza 2 kl. przekroczył granicę pruską i internowany został w nowo utworzonym obozie w Laugallen.
W r. 1832 R. uzyskał pozwolenie na powrót do kraju. Stopień lekarza otrzymał w r. 1835. Praktykował przeważnie w okolicach Wilna. Od r. 1838 w sezonie letnim był lekarzem zdrojowym w Druskienikach i przyczynił się do rozwoju uzdrowiska. Badał wody i opisywał w „Kurierze Litewskim” (1841), „Tygodniku Petersburskim” (1841), „Ondynie Druskienickich Źródeł” (1844). W r. 1841 w Tow. Lekarskim Wileńskim wygłosił referat o wodach druskienickich, a w rok później został wybrany na członka tego towarzystwa. W l. n. miał w Towarzystwie odczyty poświęcone wodom druskienickim, a do archiwum złożył 3 rękopisy o historii rozwoju Zakładu Zdrojowego w Druskienikach. Przypuszczalnie R. wraz z Teodorem Narbuttem był inicjatorem dzieła Ksawerego Wolfganda o wodach druskienickich wydanego w r. 1841 i czasopisma „Ondyna Druskienickich Źródeł” (Grodno 1844–6), redagowanego przez Wolfganda.
R. zamierzał wydać obszerne dzieło poświęcone druskienickim wodom mineralnym, które miało składać się z części: historycznej, policyjno-lekarskiej, lekarskiej i praktycznej, tj. szczegółowych opisów historii chorób leczonych w Druskienikach. R. uważał, że wody te są skuteczne również i przy kołtunie, który uznawał za jednostkę chorobową. Pozytywną recenzję części tej pracy, przesłanej Tow. Lekarskiemu Wileńskiemu, napisał Adam F. Adamowicz w r. 1842. Dzieła tego jednak R. nie ogłosił. W r. 1846 razem z T. Narbuttem zamyślał stworzyć wydawnictwo zawierające pamiętniki, relacje i «dyplomata». Zamiar ten także nie doszedł do skutku. Sam Narbutt wydał jedynie później osobną broszurę pt. „Kronika Bychowca”, a R. Ludwika Tylkowskiego „Mowę na uczczenie śp. Jędrzeja Śniadeckiego” (Wil. „l838).
W r. 1842 R. został pierwszym bibliotekarzem Tow. Lekarskiego Wileńskiego. Nie skatalogowany księgozbiór, czasowo złożony w dawnej bibliotece uniwersyteckiej, pozostawał w wielkim nieładzie. Brak było szaf i półek w lokalu Towarzystwa, a książki były nieoprawione, często kartki książek rozrzucone, wielu tomów brakowało. R. znajdował książki oznaczone pieczątkami Towarzystwa u antykwariuszy, bądź z pomocą policji odbierał od niektórych osób rzadsze i cenne dzieła. Włożył wiele wysiłku, aby uporządkować 5 tys. tomów, wydzielić dublety, rozlokować książki. R. interesował się też historią Litwy i piśmiennictwem z różnych dziedzin. Ogłosił Postrzeżenia nad krytyką historii litewskiej („Bibl. Warsz.” 1842), recenzję dzieła ornitologicznego Konstantego Tyzenhauza („Tyg. Pet.” 1844), zamieszczał przeglądy bibliograficzne bieżącego piśmiennictwa pt. „Rozmaitości bibliograficzne” („Tyg. Pet.” 1844).
R. był zwolennikiem ideologii Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP). Prowadził pracę agitacyjną i uświadamiającą zwłaszcza wśród młodzieży. Na początku 1840 r. założył w swoim mieszkaniu w Wilnie nielegalną polską bibliotekę, dla której kupował u antykwariuszy zakazane dzieła oraz rewolucyjne ulotki i broszury TDP. Stosunki z emigracją polską nawiązał w lecie 1844 w Druskienikach. Odtąd utrzymywał kontakt z Centralizacją Wersalską i z Poznaniem, emigracja zaś uzupełniała jego księgozbiór głównie emigracyjnymi wydawnictwami paryskimi. Biblioteka R-a stała się poważną ekspozyturą TDP na Litwie i Białorusi. W tym też czasie R. włączył się do działalności konspiracyjnej. Kontaktował się z emisariuszami: Janem Roehrem, który miał być dowódcą powstania, Michałem Słomczewskim, Onufrym Skarżyńskim i Teofilem Magdzińskim. Czytelników werbował do działalności spiskowej. W lutym 1846 organy śledcze wykryły tajny spisek na Litwie. R. został aresztowany, księgozbiór skonfiskowano, część książek znaleziono w klasztorze Augustianów. U R-a odkryto katalogi książek, które wskazywały na działalność nielegalną. Wg protokołu Komisji Śledczej ustalono spis 71 czytelników, z których część wzięto pod nadzór policyjny. W r. 1847 R. został skazany przez sąd wojenny na 15 lat katorgi i pozbawienie szlachectwa za udział w spisku i prowadzenie nielegalnej biblioteki. Tzw. obrządek egzekucji publicznej na nim odbył się 1 III 1848 w Wilnie. Zesłany do kopalni srebra w Nerczyńsku, R. pracował przykuty łańcuchem do taczki. Gdy wybuchła epidemia cholery, rozkuto go i kazano leczyć chorych. Po 10 latach na skutek amnestii R. wrócił do kraju. W listopadzie 1856 został ponownie wybrany na bibliotekarza Tow. Lekarskiego Wileńskiego i obowiązki te wypełniał do śmierci. Pracę biblioteczną nadal wykonywał z zapałem. Opracował 2 obszerne katalogi mieszczące się w trzech tomach. Wiele cennych książek ofiarował bibliotece.
Jako lekarz praktyk cieszył się R. dużym wzięciem. W lecie był lekarzem zdrojowym w Birsztanach i badał tamtejsze wody mineralne. Referat o ich składzie przedstawił w r. 1858 w Tow. Lekarskim Wileńskim, ogłaszał też prace o tych wodach („Kur. Wil.” 1860, 1861, „Praktyczne najnowsze postrzeżenia niektórych lekarzy”, zebrane przez A. F. Adamowicza, Wil. 1862 V, „Protokoly zasedanij i čtenija Imperatorskago Wilenskago Medicinskago Obščestva” 1874, „Wody Mineralne” dod. do „Gaz. Lek.” 1875). Ogłosił też recenzję pracy Władysława Syrokomli o Chocimiu („Kur. Wil.” 1861), pisał o handlu na Syberii kością mamutową (tamże), opracował w r. 1866 Przyczynek do historii Uniwersytetu Wileńskiego oraz zestawił druki wydane w r. 1843/4 przez firmę Józefa Zawadzkiego. Pisał w tym okresie liczne prace z bibliografii medycyny oraz medycyny wojskowej. Powołany do Komisji Archeologicznej Wileńskiej, która właściwie była towarzystwem naukowym ogólnym, został na żądanie władz rosyjskich wykreślony z listy członków w r. 1865 jako podejrzany politycznie. Wiele pomagał zesłańcom. W testamencie zapisał dla biblioteki Towarzystwa 100 rb. Zmarł 24 XII 1877 w Wilnie, pochowany został na cmentarzu na Rossie.
R. był żonaty z Reginą z Bennetów (ok. 1820–1905).
Estreicher w. XIX, IV; Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 1; Bieliński, Stan nauk lek.; Konopka, Pol. bibliogr. lek., IX; Enc. Org.; Enc. Powsz. Org. (1898–1904); Ilustr. Enc. Trzaski (mylnie podane imię ojca R-a: Mikołaj); Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil. (data ur. 1806); Kośmiński, Słown. lekarzów; Słown. Pracowników Książki Pol.; Uruski; – Bieliński J., Cesarskie Towarzystwo Lekarskie Wileńskie, jego prace i wydawnictwa (1805–1864), W. 1890 s. 20, 21, 61; tenże, Uniw. Wil.; Fajnhauz D., Anicety Renier – zapomniany działacz tajnego bibliotekarstwa polskiego w XIX wieku, „Przegl. Bibl.” R. 26: 1958 nr 1 s. 173–80 (bibliogr.); Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historyi sztuki lekarskiej w Polsce od czasów najdawniejszych aż do najnowszych, P. 1854 III; Giedroyć F., Służba zdrowia w dawnem Wojsku Polskim, W. 1927; Gintowt J., To i owo. Z kraju, „Tyg. Powsz.” R. 2: 1878 nr 3 s. 46; Jodziewicz A., Egzekucja Roehra i kolegów (1848), „Ateneum Wil.” T. 4: 1927 s. 200–7; Kowalewska Z., Dzieje powstania lidzkiego, Wil. [b. r.] s. 47; Wrzosek A., Druskieniki w przeszłości, Wil. 1937 nr 19 s. 9–10; Zahorski W., Zarys dziejów Cesarskiego Towarzystwa Lekarskiego w Wilnie (1805–1897), W. 1898 s. 88–90, 106, 110, 137, 174–5, 225, 303, 304, 309; Zembrzuski L., Złota księga korpusu sanitarnego polskiego 1797–1918, W. 1927 s. 57–8 (fot.); – Giller, Historia powstania, IV 63–6; Iwanowski E., Wspomnienia narodowe, Paryż 1861 s. 406; Szumski S., W walkach i więzieniach. Pamiętnik z lat 1812–1848, Wil. 1931 s. 87, 153, 169–75, 180, 181, 199, 208; – „Protokoły zasedanij i čtenija Imperatorskago Vilenskago Medicinskago Obščestva” 1878 nr 1 (nekrolog); – AGAD: Papiery gen. Rohlanda II s. 7; B. Pol. w Paryżu: rkp. 347; – Śnieżko A., Cmentarze wileńskie. Rossa – miasto umarłych, Wr. 1970 III (mszp. w zbiorach Red. PSB).
Teresa Ostrowska