INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Anna Waleria Franciszka Rothenburg-Rościszewska (z domu Moczarska)  

 
 
1905-09-12 - 1980-03-01
Biogram został opublikowany w latach 1989-1991 w XXXII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rothenburg-Rościszewska (Rościszewska) z Moczarskich Anna Waleria Franciszka, pseud. Margot (1905–1980), lekarz stomatolog, żołnierz Armii Krajowej. Ur. 12 IX w Warszawie, była córką Jana Damazego (1876–1939), absolwenta Wydz. Przyrodniczego Uniw. Warsz., nauczyciela i dyrektora gimnazjum, i Michaliny Franciszki z Wodzinowskich; oboje rodzice byli działaczami oświatowymi i niepodległościowymi. Prapradziadek Damazy Moczarski był uczestnikiem powstania listopadowego, pradziadek Andrzej i dziadek Kazimierz brali udział w powstaniu styczniowym. Jeden z młodszych jej braci Kazimierz Damazy Moczarski (1907–1975), prawnik, w czasie okupacji niemieckiej działał w Biurze Informacji i Propagandy (BIP) Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej (ZWZ-AK) i w Okręgowym Kierownictwie Walki Podziemnej (KWP) m. st. Warszawy; po powstaniu warszawskim był ostatnim szefem BiP KG AK. Po wojnie był więziony i skazany na śmierć, potem zwolniony i zrehabilitowany; jest autorem głośnej książki „Rozmowy z katem” (Wyd. 1, W. 1977). Drugi brat Jan Michał Moczarski (1918–1943), student prawa, członek organizacji «Pobudka», został zamordowany przez gestapo w dniu aresztowania (6 XII).

Anna uczęszczała do r. 1923 do gimnazjum w Lipnie koło Włocławka, gdzie ojciec był dyrektorem gimnazjum, następnie do Państwowego Gimnazjum Żeńskiego im. Reginy Żółkiewskiej w Płocku i tam w r. 1924 zdała maturę. Studiowała w Państwowym Instytucie Dentystycznym (PID) w Warszawie (1924–9) i uzyskała stopień lekarza dentysty w r. 1929. Pracowała jako asystentka na oddziale chirurgicznym PID u Alfreda Meissnera (1929–31), przez 2 lata (w nieustalonym czasie) jako dentystka szkolna w Gimnazjum Michała Kreczmara na Wilczej i jako stały lekarz stomatolog w Stowarzyszeniu Urzędników Państwowych przy ul. Przeskok 4 (1938–9). Jednocześnie prowadziła praktykę prywatną. W r. 1936 poślubiła Witolda Rothenburg-Rościszewskiego (zob.).

Podczas okupacji niemieckiej R.-R. prowadziła praktykę prywatną w swoim mieszkaniu przy ul. Mokotowskiej 18. Jednocześnie działała w BIP i KWP (w dziale dochodzeniowo-śledczym Wydz. Dywersji Osobowej) razem z bratem Kazimierzem; m. in. brała udział w rozpracowywaniu agenta gestapo Antoniego Freindla, który szantażował Helenę Gadomską (później żonę prof. psychiatrii Zygmunta Kuligowskiego), Żydówkę, członkinię Polskiej Partii Robotniczej; Freindl został następnie zlikwidowany. Mieszkanie R.-R-iej było punktem kontaktowym AK, zarówno organizacji «Pobudka», jak i oddziałów bojowych KWP. W lipcu 1944 mieściła się tu m. in. kwatera i magazyn grupy BIP-owskiej, kierowanej przez brata Kazimierza, która montowała sieć radiostacji UKF na wypadek powstania. W grupie tej R.-R. zajmowała się gromadzeniem materiałów technicznych, kupując je w sklepach i na «czarnym rynku» oraz zdobywając w instytucjach niemieckich (obcinano słuchawki telefoniczne). W mieszkaniu jej odbywały się również często odprawy.

Po wybuchu powstania R.-R. pracowała w punkcie sanitarnym na ok. 100–200 łóżek, mieszczącym się początkowo przy ul. Mokotowskiej 49, a w kilka dni po zdobyciu przez powstańców (23 VIII 1944) małej PASTy (Pol. Akcyjnej Spółki Telefonicznej) przy ul. Piusa 19, działającym już jako szpital na ok. 300–400 osób w budynku szkoły im. Cecylii Plater-Zyberkówny. Jednocześnie była łączniczką brata Kazimierza kierującego placówką informacyjno-radiową «Rafał» w Środmieściu-Północ. Dn. 5 X R.-R. żegnała przy ul. Śniadeckich idących do niewoli powstańców; ofiarowała wtedy gen. Tadeuszowi Komorowskiemu «Borowi» srebrny medalion z orłem z powstania styczniowego (pamiątkę rodzinną). Opuściła Warszawę 7 X w 12-osobowej grupie BIP-owców dowodzonej przez jej brata Kazimierza, zaopatrzonej w dokumenty Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK) jako kolumna dezynfekcyjna. Grupa ta ciężarówką Wehrmachtu wywoziła do Pruszkowa archiwa organizacyjne i fundusze BIPu.

Do Warszawy powróciła R.-R. w styczniu (lutym?) 1945 i rozpoczęła pracę lekarza-stomatologa w swoim gabinecie prywatnym, a także w lecznictwie uspołecznionym. Pracowała m. in. w Ambulatorium PCK (potem Centralna Przychodnia Lekarska PCK) przy ul. Piusa 24/26 (1945–9), w III Miejskim Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym im. ks. H. Kołłątaja (później Państw. Koedukacyjna Szkoła Ogólnokształcąca im. ks. H. Kołłątaja (1945–60), w Liceum im. Frycza Modrzewskiego (1960–73). Na emeryturę przeszła z du. 1 VIII 1973; nadal praktykowała prywatnie.

Po uwięzieniu (11 VIII 1945) i skazaniu brata Kazimierza i jego żony Zofii (więzionej w l. 1949–55) R.-R. żyła sprawami brata i bratowej, dostarczając im paczki, starając się o adwokata, odwiedzając ich w kolejnych więzieniach, interweniując w sądach i prokuraturze. Przez 11 lat ponosiła sama cały ciężar finansowy i psychiczny tej sytuacji. Nie skorzystała z możliwości lepszej pracy w «PAX-ie», ani propozycji interwencji w sprawie brata, co proponował jej Bolesław Piasecki, którego znała, ponieważ podobnie jak jej mąż był przed wojną działaczem Obozu Narodowo-Radykalnego (natomiast w latach okupacji zajęli odmienne stanowiska). Gdy brat jej Kazimierz (zwolniony w r. 1956) znalazł się w r. 1967 w trudnych warunkach materialnych na skutek zarzucanych mu proizraelskich sympatii, pomagała mu finansowo. Okres powstania R.-R. uważała za najpiękniejszy w swoim życiu. Zmarła na raka płuc 1 III 1980 w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu w Laskach pod Warszawą. Była odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (rozkazem gen. Leopolda Okulickiego «Niedźwiadka» z dn. 1 I 1945).

Z małżeństwa z Witoldem Rothenburg-Rościszewskim miała córkę Annę Małgorzatę Rościszewską-Boremską (zob. życiorys męża).

 

Fot. w Mater. Red. PSB; – Kunert, Słown. konspiracji warsz., I (Moczarski Kazimierz, Rothenburg-Rościszewski Witold); Rocznik Lekarski RP, W. 1949; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny, W. 1957; Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1961–4; Verzeichnis der Mitglieder der Heilberufe im Generalgouvernement, Kr. 1944; – Malinowski K., Żołnierze łączności walczącej Warszawy, W. 1983 s. 196; Szkoła Cecylii Plater-Zyberkówny 1883–1944, W. 1987; – Moczarski K., Zapiski, Oprac. A. K Kunert, W. 1989; Nekrologi z r. 1980: „Tyg. Powsz.” nr 29, „Życie Warsz.” nr 57; – Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne (fot.); Materiały (m. in. zapiski R.-R-iej, relacje pisemne o rodzinie pióra Anny Małgorzaty Rościszewskiej-Boremskiej, listy Kazimierza Moczarskiego z więzienia, mszp. artykułu o R.-R-iej pióra Szymona Datnera) i fot. w posiadaniu córki Anny Małgorzaty Rościszewskicj-Boremskiej z W. oraz jej informacje; Informacje Teresy Kruszewskiej, Anny Przedpełskiej-Trzeciakowskiej, Heleny Sawko, Barbary Szmurło-Czeredys z W.

Teresa Ostrowska

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Polskie Państwo Podziemne 1939-1945

Polska była pierwszym państwem, które powiedziało "Nie!" żądaniom ustępstw terytorialnych ze strony nazistowskiej Rzeszy Niemieckiej. Polska była pierwszym państwem, które zbrojnie przeciwstawiło......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 

Juliusz Bursche

1862-09-19 - 1942-02-20
doktor teologii
 

Krystyna Karkowska

1926-04-12 - 2018-05-27
aktorka teatralna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Tadeusz Konrad Przypkowski

1905-07-12 - 1977-12-17
bibliofil
 

Juliusz Marian Bandrowski

1855-12-18 - 1919-12-28
lekarz
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.