Abraham Antoni (1869–1923). Urodzony 19 XII 1869, syn robotnika z Mechowej w pow. morskim, uczęszczał do szkoły pruskiej. Jednakże polskie środowisko, dom i kościół uchroniły go od wynarodowienia. Wcześnie uświadomił sobie położenie Polski i potrzebę pracy narodowej. W Pucku zarobkował jako pomocnik rybacki, a wszystkie wolne chwile poświęcał pracy społecznej. Założył towarzystwo ludowe, któremu przez 10 lat przewodniczył. W Gdańsku zetknął się z gorliwymi działaczami społecznymi i stanął w ich szeregu jako jeden z najzapaleńszych. Nieraz o suchym kawałku chleba chodził pieszo od wsi do wsi, wszędzie budząc uśpionego ducha narodowego. Szpiegowany i tropiony przez wójtów i żandarmów pruskich, wygłaszał odczyty i przemówienia, zakładał towarzystwa ludowe. Za taką działalność przychwycony w Żarnowcu, nie dał się żandarmom okuć w kajdany, zrywając kilkakrotnie nałożone na ręce łańcuchy. Nakładano nań grzywny, wytaczano procesy, sadzano do aresztu. To zachęcało go do tem gorliwszej działalności. Jako przedstawiciel pewnej firmy maszyn do szycia miał ułatwione podróże po Kaszubach. Później, będąc woźnym Banku Związku Spółek Zarobkowych w Gdańsku, pracował dla polskości z coraz to większym zapałem, zwłaszcza gdy stała się jasna klęska Niemiec w wojnie światowej. Gdy w Wersalu rozstrzygały się losy świata, A. w trosce o przyszłość Pomorza wykradł się z kilku towarzyszami do Warszawy, a nie znalazłszy tam dostatecznego poparcia, ruszył na własną odpowiedzialność do Paryża. Stanąwszy przed Wilsonem i Lloyd Georgem, wysoki, silny, barczysty, stuknął swą sękatą dębową laską w podłogę, uderzył potężną pięścią w stół, żądając przyłączenia Pomorza do Polski: »Pomorza nom ani kusi purtok djabeł zabrać ni może«. Przedstawił Kaszubów jako ród olbrzymów, którzyby na jego wezwanie Pomorze sami sobie odebrać zdołali. Po powrocie z Paryża ukrywać się musiał na Kaszubach, poczem wrócił do Gdańska i, zamieszkawszy w Oliwie, nadal oddawał się z zapałem pracy narodowej. W końcu życia przeniósł się do Gdyni, gdzie brał żywy udział we wszelkich poczynaniach narodowo-państwowych. Nie pragnął nagrody. »Da Bóg, a zarobię na utrzymanie«, zwykł był mawiać do przyjaciół. Ostatnią jego radosną chwilą w życiu było przemówienie do bawiącego na wybrzeżu prez. Wojciechowskiego i prymasa Dalbora. Zapewniał, że Kaszubi pozostaną Polsce zawsze wierni. Niedługo potem zaniemógł, przyczem okazało się, że A. znajdował się w skrajnej nędzy. Społeczeństwo zorganizowało doraźną pomoc, którą przyjmował ze łzami wdzięczności. Umarł dnia 23 VI 1923 r. Wspaniały pogrzeb zamienił się na wielką manifestację narodową. Prochy A. złożono na cmentarzu oksywskim, gdzie postawiono mu nagrobek w postaci ogromnego głazu granitowego. Ku czci zmarłego nazwano jedną z ulic gdyńskich jego nazwiskiem. – A. gorąco kochał Polskę, uważał bowiem lud pomorski za nierozerwalną cząstkę narodu polskiego. Z patrjotyzmem łączył głęboką wiarę. Był szczerym demokratą, lecz równocześnie nieubłaganym wrogiem wszelkiej walki klasowej.
Sobieski W., Der Kampf um die Ostsee 1933, Leipzig, s. 232.; X. F. Ł., Ś. p. Antoni Abraham. Od Naszego Morza, Grudziądz, rok II, nr 18 z 7 XI 1930, s. 294–297.
Wł. Pniewski