Chudziński Antoni (1849–1907), pedagog, historyk i pisarz, urodził się 14 VI w Zdzieszu p. Koźminem jako syn nauczyciela szkoły powszechnej. Gimnazjum odbył w Śremie i w Ostrowie, skąd wrócił do Śremu, gdzie uzyskał maturę w r. 1869. Studia filologiczne wrocławskie przerwał udział w wojnie francusko-niemieckiej (oblężenie Paryża i marsz do granicy szwajcarskiej). Wróciwszy, kontynuował studia we Wrocławiu, gdzie w l. 1869–74 był członkiem Tow. Literacko-Słowiańskiego. W l. 1874–78 był nauczycielem w domu generała Taczanowskiego w Choryni, następnie u bankiera Epsteina w Warszawie. W r. 1878 złożył we Wrocławiu egzamin na nauczyciela gimnazjalnego. W l. 1878–79 był nauczycielem pomocniczym w Wejherowie i Grudziądzu, odtąd do zgonu, etatowym nauczycielem gimnazjum w Brodnicy. Tu pełnił też obowiązki tłumacza języka rosyjskiego na obwód rejencji kwidzyńskiej.

Mając szerokie zainteresowania naukowe, ogłaszał pod własnym nazwiskiem, niekiedy monogramem A. C. lub B. W. i kryptonimami: Romuald Łazęga, Alethagoras, w pismach polskich, niemieckich, rosyjskich, także oddzielnie, prace swoje z dziedziny dziejów starożytnych, historii szkolnictwa, regionalizmu historyczno-krajoznawczego, przygodnie także polityki. Główne jego prace z pierwszego działu: Thanatos, czyli śmierć i życie pośmiertne u dawnych Greków, studium mitologiczno-archeologiczne (Lw. 1886, toż po niem. 1907), i Starożytność w świetle najnowszych badań (W. 1898); O przyczynach upadku cesarstwa rzymskiego (Lw. 1902); Prądy religijne w społeczeństwie rzymskim II i III w. po Chr. (Kr. 1905); Staatseinrichtungen des röm. Kaiserreichs (Gütersloh 1905). Prace regionalne dotyczą Brodnicy i ziemi chelmińsko-michałowskiej: Ludność polska ziemi cheł.-mich. (W. 1900); Tabellarische Übersicht über das Wachstum der Bevölkerung des Reg.-Bez. Marienwerder 1867–85 (Brodnica 1890); Brodnica między r. 1819 a 63. Szkic kulturno-historyczny (Toruń 1898); Brodnica w XVIII w. (W. 1903); Powiat brodnicki w świetle najnowszych badań, (tamże 1901); Cech krawiecki w Brodnicy (tamże). Szkołami gimnazjalnymi zajmują się rozprawy: Gymnasiale Bildung und sittliche Erziehung der Jugend (Brandenburg 1894); Unser Gymnasialunterricht, Bekenntnisse (tamże); Istoria szkoł w Prussii oraz Srednija uczelnyja zawiedenija w Prussii poslie reformy 1892 goda (Petersburg 1892); Szkoły wyższe w Niemczech po reformie 1901 (W. 1905); Szkoły wyższe w Prusiech i reforma ich 1901 (Lw. 1903); Gimnazja reformowane systemu frankfurckiego w Prusiech (Lw. 1905). Broszury polityczne z r. 1891 pt. Kwestia polska w Prusiech i Nasza polityka popierały ugodową politykę kół poselskich w Berlinie, zwalczaną przez ogół społeczeństwa polskiego. Ch. zmarł 18 III 1907, pochowany na cmentarzu brodnickim.

Ks. Alfons Mańkowski