Natanson Antoni (1862–1933), lekarz ginekolog, działacz społeczny. Ur. 12 X w Warszawie, był synem Henryka (zob.) i Amelii z Mayów, bratem Bronisława (zob.) i Stefana (zob.), bratem przyrodnim Kazimierza (zob.) i Józefa (zob.). Maturę uzyskał w III Gimnazjum w Warszawie w r. 1881, następnie studiował na wydziale lekarskim w Dorpacie, uzyskując w r. 1886 stopień lekarza, a w r. 1888 stopień doktora medycyny na podstawie rozprawy Beiträge zur Kenntnis der Pyrogallowirkung (Dorpat 1888). Uzupełniał wykształcenie za granicą, głównie z ginekologii i położnictwa, zwiedzał kliniki i szpitale w Berlinie, Londynie i Edynburgu, przez rok pracował jako lekarz w zakładzie położniczo-ginekologicznym w Dublinie, w Paryżu dokształcał się głównie w klinikach G. Apostoliego i Rochelota. Powróciwszy do Warszawy, pracował początkowo w I lecznicy dla chorych przychodnich. W r. 1896 został ordynatorem II oddziału ginekologicznego w Szpitalu Starozakonnych przy ul. Pokornej i sam finansował jego rozwój. W r. 1902 Szpital został przeniesiony na Czyste, a w r. 1904 N. dodatkowo został ordynatorem oddziału położniczego tamże. Oba oddziały prowadził wzorowo. Starał się zapewnić nowemu szpitalowi wszystkie nowoczesne urządzenia. Własnym kosztem urządzał pracownie, bibliotekę, muzeum preparatów anatomicznych. Doskonalił technikę operacyjną, był zwolennikiem szerszego zastosowania metody cięcia cesarskiego, stał się jednym z czołowych przedstawicieli ginekologii operacyjnej w kraju. Wykształcił licznych uczniów. Ceniony był jako praktyk. Od ok. r. 1930 był wspólnikiem i lekarzem ordynującym w zakładzie ginekologicznym przy Marszałkowskiej 45. Utalentowany pedagog, prowadził wykłady dla asystentów i słuchaczek Szkoły Pielęgniarek przy tymże szpitalu, której był współzałożycielem.
N. brał czynny udział w pracach Warszawskiego Tow. Ginekologicznego (którego był przez pewien czas wiceprezesem), był od r. 1891 członkiem Tow. Lekarskiego Warszawskiego, członkiem redakcji „Warszawskiego Czasopisma Lekarskiego” i „Kwartalnika Klinicznego Szpitala Starozakonnych”. Był twórcą i prezesem Koła Ordynatorów Szpitali Warszawskich, wiceprezesem Komitetu Budowy Instytutu Patologicznego w Szpitalu, członkiem Rady Opiekuńczej Szpitala, członkiem zarządu Szkoły Pielęgniarek. Pracował w zarządach wielu instytucji lekarskich, społecznych i filantropijnych. Był filistrem korporacji «Polonia» w Dorpacie. Przez dłuższy czas był przewodniczącym (prawdopodobnie w okresie 1912–19) loży wolnomularskiej (przypuszczalnie loży «Wyzwolenie») w Warszawie; w czasie pierwszej wojny światowej wraz ze Stanisławem Patkiem pojechał do Paryża i Londynu, by zjednać dla sprawy polskiej tamtejszych, związanych z wolnomularstwem, polityków. Był prezesem Koła Polskiego Macierzy Szkolnej im. Z. Bukowieckiej. Poświęcił 40 lat pracy Tow. Kolonii Letnich dla Dzieci im. Stanisława Markiewicza. Wspólnie z Markiewiczem ustalał metody pracy w koloniach, opracowywał liczne regulaminy z zakresu higieny, gospodarstwa i wychowania, uczestniczył w planowaniu i budowie własnych kolonii Towarzystwa, kładł duży nacisk na leczniczą rolę kolonii. Stale działał w prezydium komitetu jako skarbnik lub wiceprezes. Był autorem kilkunastu prac ogłoszonych w „Gazecie Lekarskiej”, „Ginekologii Polskiej”, „Kwartalniku Klinicznym Szpitala Starozakonnych” i „Przeglądzie Chirurgicznym i Ginekologicznym”. Dotyczyły one m. in. przypadków pęknięcia macicy przy porodach, usunięcia macicy z powodu pęknięcia sklepienia i wiązadła szerokiego, leczenia operacyjnego wypadnięcia macicy i pochwy, mięsaka pierwotnego pochwy, leczenia operacyjnego marskości sromu, nabłoniaka kosmówkowego macicy, leczenia raka szyi macicznej promieniami Rentgena i zabiegiem chirurgicznym („Kwart. Kliniczny Szpitala Starozakonnych” 1923), mięsaków pierwotnych u dzieci („Ginekologia Pol.” 1925) i nowej operacji wypadnięcia macicy i pochwy (tamże 1929). Zmarł 9 XII 1933 w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej. Był odznaczony Komandorią Orderu Polonia Restituta.
Żonaty z Zofią Horowitzówną, córką malarza Leopolda (zob.), miał córkę Anielę, zamężną Mikucką.
Chajn L., Wolnomularstwo w II Rzeczypospolitej, W. 1975; Hass L., Działalność wolnomularstwa polskiego w latach 1908–1915, „Kwart. Hist.” 1967 nr 4 s. 1055, 1060; tenże, Rozwój organizacyjny wolnomularstwa w Polsce międzywojennej, „Najnowsze Dzieje Pol. 1914–1939” T. 14: 1969 s. 84, 89, 98; Przeworski B., 29 lat położnictwa w Szpitalu Żydowskim na Czystem za ordynatury B. P. Dr A. Natansona, „Ginekologia Pol.” T. 16: 1937 z. 1–2 s. 1–62 i odb.; Reychman K., Szkice genealogiczne, W. 1936 I; – „Ginekologia Pol.” T. 13: 1933 nr 10–12 (fot.); „Kur. Warsz.” 1933 nr 340 wyd. wieczorne s. 9, nr 341 s. 22, nr 342 wyd. poranne s. 4, nr 342 wyd. wieczorne s. 10, nr 343 wyd. wieczorne s. 6; „Kwart. Kliniczny Szpitala Starozakonnych” T. 13: 1934 nr 1/2 s. 1–4 (fot.); „Medycyna” R. 8: 1934 nr 11 s. 372; „Now. Społ Lek.” R. 7: 1933 nr 24 s. 312; „Pol. Gaz. Lek.” R. 12: 1933 nr 52 s. 1008; „Warsz. Czas. Lek.” 1933 nr 50 s. 1080, 1934 nr 3 s. 37.
Teresa Ostrowska