Pacyński Antoni (1883–1939), leśnik, naczelnik fundacji «Zakłady Kórnickie». Ur. 1 VI w Bugaju koło Miłosławia (pow. Września), był synem robotnika rolnego Walentego i Józefy z Diament-Linkowskich. Uczęszczał do gimnazum w Gnieźnie, skąd w r. 1902 przed maturą został wydalony z wilczym biletem w związku z wykryciem przez władze pruskie w szkole tajnego Tow. Tomasza Zana, którego P. był członkiem. W głośnym procesie karnym 8–9 VI 1903 w Gnieźnie po odmówieniu zeznań otrzymał naganę i został uwolniony. W l. 1902–4 odbył praktykę jako elew leśny w leśnictwach Borowa-karczma koło Leszna i Orliniec koło Dolska. Następnie od 17 X 1904 do 9 III 1907 studiował na Akademii Leśnej wTharandtcie, a w semestrze letnim przebywał tam jako hospitant. W l. 1907–9 był adiunktem i kontrolerem lasów klucza pełkińskiego koło Jarosławia (własność Jerzego i Witolda Czartoryskich), potem został nadleśniczym i pełnomocnikiem dóbr Konarzewo w pow. poznańskim, należących do Jadwigi Czartoryskiej, i mieszkał w Babkach pod Poznaniem. W r. 1910 w leśnictwie Palędzie w drzewostanach sosnowych i sosnowo-dębowych zastosował w formie doświadczeń próby z systemem bezzrębowym jako jedne z pierwszych w Poznańskiem. Szkolił też gajowych na bezpłatnych kursach, organizowanych przez Wydział Leśny Centralnego Tow. Gospodarczego w Kórniku. W czasie pierwszej wojny światowej brał udział w przygotowaniach do przyszłej polskiej administracji leśnej i w grudniu 1918 został naczelnikiem Wydziału Leśnictwa w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej. Działał też w komisji delimitacyjnej dokonującej rozrachunków z Niemcami, a w l. 1919–20 współpracował z Józefem Rivoli i Bronisławem Niklewskim w komisji, która zajmowała się organizacją Wydziału Rolniczo-Leśnego Uniw. Pozn. W l. 1920–5 był pierwszym dyrektorem Dyrekcji Lasów Państwowych w Poznaniu i jednocześnie wykładowcą na Wydziale Rolniczo-Leśnym Uniw. Pozn. historii leśnictwa i literatury leśnej. We wrześniu 1925 został naczelnikiem fundacji «Zakłady Kórnickie» i przeniósł się z rodziną do Kórnika, gdzie mieszkał i zarządzał całym majątkiem Fundacji aż do śmierci. P. miał tu bardzo trudne zadanie do wypełnienia w związku z prowadzoną przez Zarząd i Kuratorium Fundacji polityką gospodarczą, przeciwko której występowali podlegający P-emu pracownicy Fundacji i którą często krytykowano w prasie. Specjalną uwagę poświęcał lasom Fundacji.
P. był wiceprezesem Zarządu Głównego Związku Pracowników Leśnych. W trosce o warunki bytowe studentów leśnictwa ufundował w r. 1924 stypendium pod nazwą «Pomoc dla leśników» przy Tow. Pomocy Naukowej im. Dra Karola Marcinkowskiego, któremu Dyrekcja Towarzystwa nadała nazwę «Funduszu im. A. Pacyńskiego». Współpracował z redakcjami czasopism „Leśnik Polski” i „Przegląd Leśniczy”, w których zamieszczał artykuły z zakresu hodowli lasu. W początkach września 1939 wyjechał w Lubelskie zabierając z sobą cenne dokumenty dotyczące prac Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i działalności konspiracyjnej sprzed pierwszej wojny światowej, które w zawierusze wojennej zaginęły. Mimo ostrzeżeń P. powrócił na opuszczoną placówkę Fundacji, aby bronić jej interesów w warunkach okupacji. Został aresztowany przez gestapo i wraz z innymi 14 zakładnikami rozstrzelany 20 X 1939 na rynku w Kórniku. Pochowano go w mogile zbiorowej na cmentarzu w Kórniku. Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta (1922).
Z małżeństwa (od r. 1911) ze Stefanią z Adamskich, córką znanego kupca poznańskiego Włodzimierza, P. miał synów: Adama (ur. 1912), docenta Zakładu Higieny Akademii Medycznej we Wrocławiu, Jacka (zob.) i Tomasza (ur. 1918), inżyniera, dyrektora d/s technicznych Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu Maszynowego Leśnictwa we Wrocławiu.
Dzieje akademickich studiów rolniczych i leśnych w Wielkopolsce 1919–1969, P. 1970; Leśnictwo polskie w okresie drugiej wojny światowej, W. 1967; Markwicz A., 100 lat historii organizacji Tow. Tomasza Zana. Filomaci 1816–1926. Wielkopolska, Londyn 1975; Nauka w Wielkopolsce, P. 1973; Paluszkiewicz M., W rocznicę procesu gnieźnieńskiego, „Tyg. Powsz.” R. 27: 1973 nr 24 s. 5; Pawlikowski H., Zakłady Kórnickie, Lw. 1925 s. 55–7, 68–9; Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju, W. 1974; Uniwersytet Poznański w pierwszych latach swego istnienia, P. 1924; – Dyskryminacja Polaków w Wielkopolsce w okresie okupacji hitlerowskiej, Wybór źródeł, Wybrał i oprac. Cz. Łuczak, P. 1966 s. 75; Jackowski T. O., W walce o polskość, Kr. 1972; – Arch. B. Kórn.: sygn. BK-8870 (umowy służbowe); Arch. PAN Oddz. w P.: P. III nr 14 jedn. 45 (Kozikowski A.,), nr 15 jedn. 343 (Kozierowski S.); Arch. Państw. w P.: karta meldunkowa; Arch. Uniw. Technicznego w Dreźnie; – Kalisz Z., Fundacja „Zakłady Kórnickie” w latach 1925–1953, P. 1978 (mszp.); – Informacje Adama Czartoryskiego oraz syna P-ego Adama.
Andrzej Dzięczkowski