Strzelecki Antoni (1774–1825), nauczyciel Liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu.
Ur. w Podhorcach w Galicji, był synem Bazylego, osierocony został w dzieciństwie.
S. uczył się w szkole w Owruczu, a następnie w szkole wydziałowej w Krzemieńcu. Pracował na Wołyniu jako rachmistrz i nauczyciel domowy. Po utworzeniu w Krzemieńcu w r. 1805 Gimnazjum Wołyńskiego (od r. 1817 Liceum Wołyńskie) został zatrudniony przez Tadeusza Czackiego na stanowisku nauczyciela (młodszego profesora) arytmetyki, języka rosyjskiego i języków słowiańskich w czterech wstępnych klasach. Prawdopodobnie na życzenie Czackiego przetłumaczył z języka rosyjskiego „Reskrypt Jego Cesarskiej Mości Aleksandra I do JW. Tadeusza Czackiego...” oraz „Ustawy dla Gimnazjum Wołyńskiego” ([b.m.w.] 1805). Dn. 2 X 1805 wygłosił do uczniów mowę na temat języka staro-cerkiewno-słowiańskiego i rosyjskiego, w której popierał zbliżenie polsko-rosyjskie (Mowa [...] nauczyciela języka rosyjskiego przy rozpoczęciu nauk w Gimnazjum Wołyńskim..., „Dzien. Wil.” 1805 nr 5, wg K. Estreichera była dwukrotnie wznawiana). Wraz z Iwanem Trofimowiczem Aleksandrowskim, nauczycielem języka rosyjskiego w Gimnazjum, oraz Michałem Witanowskim, sekretarzem szkoły, był recenzentem podręcznika Michała Butowskiego „Gramatyka języka rosyjskiego dla użytku młodzieży polskiej w Gimnazjum Wołyńskim…” (Poczajów 1809). Znaczne sumy ze swego wynagrodzenia przeznaczał S. na utrzymanie najuboższych uczniów. Wg Karola Wittego S. uczył arytmetyki na podstawie podręcznika „Arytmetyka dla szkół narodowych” Szymona Lhuilliera; czynił to w sposób przystępny, powtarzając najważniejsze kwestie. Prawdopodobnie nie wykładał stale obu przedmiotów równocześnie, gdyż w niektórych latach (1806, 1816) wymieniany był wyłącznie jako nauczyciel języków rosyjskiego i staro-cerkiewno-słowiańskiego. Przyjaźnił się z Euzebiuszem Słowackim i jego żoną Salomeą; po wyjeździe Słowackich w r. 1811 z Krzemieńca został plenipotentem ich dworku przy ul. Ogrodowej. Słowacki wyznaczył S-ego, jako «przyjaciela i łaskawcę» na jednego z egzekutorów testamentu. Uczniowie S-ego, m.in. Witte, Tymon Zaborowski, Aleksander Kozieradzki, Tomasz August Olizarowski, Adam Słowikowski, Eustachy Iwanowski, zapamiętali go jako nauczyciela surowego i wymagającego, ale pełnego dobroci człowieka. Zaborowski napisał w r. 1815 dwa wiersze pochwalne, dedykowane S-emu przez uczniów klasy czwartej: „Od tejże samej klasy do Strzeleckiego nauczyciela matematyki” oraz „Do tegoż samego Nauczyciela”. W styczniu 1825 (a nie, jak błędnie podaje E. Iwanowski, w r. 1826) S. zachorował i 7 V 1825 zmarł w Krzemieńcu. Pochowany został na tamtejszym cmentarzu Bazyliańskim; na grobie ustawiono pomnik w kształcie trójkątnej bryły z napisem: «Antoniemu Strzeleckiemu, wdzięczni uczniowie, d. 7 maja r. 1825».
S. prawdopodobnie nie założył rodziny.
S-ego wspominali po latach m.in. Juliusz Słowacki w liście pisanym do matki z Londynu 6 VIII 1831 oraz Olizarowski w wierszu „Dama moja albo Beatrice Słowiańska”, czytanym na biesiadzie krzemienieckiej w Paryżu 5 IX 1847 („Trzeci Maj” 1847 nr z 12 IX).
S. bywa mylony z absolwentem Liceum Wołyńskiego i Uniw. Wil. Antonim Strzeleckim (1793–1859), bibliotekarzem, archeologiem, autorem „Spisu obrazów znajdujących się w galerii i pokojach pałacu wilanowskiego z wyszczególnieniem przedmiotów godniejszych uwagi” (W. 1834), zajmującym się w l. 1853–9, na polecenie Aleksandra Potockiego, konserwacją zbiorów naukowych biblioteki w Wilanowie. Był on ożeniony z wdową po malarzu (nieznanym z imienia Krukowskim) i wychowywał dwoje pasierbów.
Estreicher w. XIX, IV; Janowski, Słown. bio-bibliogr. Uniw. Wil.; Krzemienieckie nekropolie: Cmentarz polski oraz zabytki sztuki nagrobnej w Krzemieńcu, Oprac. B. Marcisz, S. Rudka, W. 1999 s. 34 (ilustr. 19); Słownik krzemieńczan, Piotrków Trybunalski 2005; – Beauvois D., Szkolnictwo polskie na ziemiach litewsko-ruskich 1803–1832, L. 1991 II; Jagodziński Z., O „biesiadach krzemienieckich” w Paryżu, w: „Biesiada Krzemieniecka” (Londyn) 1977 z. 1 s. 10; Krzemieniec. Ateny Juliusza Słowackiego, Red. S. Makowski, W. 2004 s. 60–1, 129, 219, 327; Makowski S., Sudolski Z., W kręgu rodziny i przyjaciół Słowackiego. Szkice i materiały, W. 1967; Mężyński K., K. C. Mrongowiusz jako kandydat na profesora gramatyki języków słowiańskich w Gimnazjum Krzemienieckim, „Roczn. Gdań.” T. 21: 1962 s. 96, 100; Piotrowski W., Życie umysłowe krzemieńczan 1805–1832, Piotrków Trybunalski 2005 s. 28, 48, 162–3; Rolle M., Ateny Wołyńskie, Lw. 1923 s. 42, 54, 241, 279; – Andrzejowski A., Ramoty starego Detiuka o Wołyniu, W. 1914 I 101, II 241, IV 12; [Iwanowski E.] Eu Helleniusz, Wspomnienia lat minionych, Kr. 1876 s. 417; Kaczkowski K., Wspomnienia, Oprac. T. Orzechowski, Lw. 1876 I 17; Kozieradzki A., Wspomnienia z lat szkolnych 1820–1831, W. 1962 s. 117; Słowacki J., Listy do matki, Oprac. Z. Krzyżanowska, W. 1952 s. 25; [Witte K.] Spektator W., Krzemieniec. Przygody i wspomnienia studenta pierwszej klasy, Kr. 1873 s. 161–70, 202–7, 279; Zaborowski T., Pisma zebrane, Oprac. M. Danilewiczowa, W. 1936 s. 15–16; – „Bibl. Warsz.” 1863 t. 2 s. 340, 343; „Dzien. Wil. Now. Nauk.” 1826 t. 1 s. 185–6 (nekrolog S-ego); – B. Czart.: rkp. 3442 (papiery T. Czackiego 1803–9); B. Narod.: rkp. II 7798 (L. Janowski, Spisy imienne nauczycieli i uczniów Liceum Wołyńskiego w Krzemieńcu), rkp. II 7861, IV 7799 (A. Słowikowski, Liceum Wołyńskie...).
Bibliogr. dot. Antoniego Strzeleckiego (1793–1859): Szenic, Powązki, 1851–90; – Rudnicka J., Biblioteka Wilanowska. Dwieście lat jej dziejów 1741–1832, W. 1967; Semkowicz W., Przewodnik po zbiorach rękopisów wilanowskich, W. 1961; Skimborowicz H., Gerson W., Wilanów. Album widoków i pamiątek, W. 1877 s. 103; – „Kur. Warsz.” 1859 nr 20, 23; – Mater. Red. PSB: Biogr. S-ego pióra Bartłomieja Gutowskiego z W.
Wojciech Piotrowski