Smiszkowa (Smišková) Antonina z domu Pelda, pseud. Antoszka (1858–1934), pisarka polsko-czeska, tłumaczka. Ur. 4 VI w Warszawie, w rodzinie czeskiej osiadłej w Polsce w r. 1845, była córką ogrodnika z wyższym wykształceniem, inspektora ogrodów wilanowskich.
Kształciła się w Warszawie; po ukończeniu gimnazjum w r. 1874 uzyskała patent nauczycielski wyższego stopnia uprawniający do nauczania w szkołach średnich. Pracę nauczycielską rozpoczęła na prywatnych kompletach. W r. 1876 objęła szkołę ludową w Puławach, gdzie przebywała ok. dwóch lat. Wskutek donosów o nauczaniu w języku polskim władze oświatowe przeniosły ją do pobliskiej wsi Gołąb. Poza przeorganizowaniem szkoły i nauczaniem zajęła się tu pracą oświatową, wygłaszała pogadanki z zakresu higieny, uczyła robót ręcznych, lepszego prowadzenia gospodarstwa wiejskiego. W r. 1879 założyła w Gołębiu koło gospodyń wiejskich (krótkie jej wspomnienie z pracy w Gołębiu ogłoszono w r. 1936 w „Niepodległości”). Po kilku latach z powodu złego stanu zdrowia opuściła wieś i po kuracji przebytej w Nałęczowie powróciła do Warszawy, gdzie zajęła się pracą literacką, publicystyczną oraz oświatową.
W r. 1883 razem z Kasyldą Kulikowską, Faustyną Morzycką i Różą Brzezińską założyła S. tajne Kobiece Koło Oświaty Ludowej i pracowała w jego sekcji wydawniczej. Zadania Koła: oświata oraz uświadamianie narodowe i społeczne ludu wiejskiego przez dostarczanie mu odpowiednich książek, realizowała S. już wcześniej podczas pracy w Gołębiu. Z doświadczeń tam zdobytych wyrosły broszury oświatowe, np. Higiena ludowa (W. 1896), Upominek dla matek i gospodyń (W. 1896, Wyd. n., 1904, 1915), Przy kądzieli. Pogadanki dla kobiet o ważnych sprawach (W. 1905, Wyd. n., 1913, 1922). W r. 1884 nawiązała dłuższą współpracę z „Gazetą Świąteczną”, później z „Bluszczem” (1897–1900) i z „Zorzą” (1898–1905), w których pisała m.in. o wychowaniu dzieci i sprawie kobiecej. Pisywała też do innych czasopism i wydawnictw zbiorowych.
Zamiłowaniom literackim dała S. wyraz w r. 1885 powiastką Kochająca się rodzina (lwowski „Wieniec Pol.”), w r.n. opublikowała opowiadanie Powrót pod rodzinną strzechę (kalendarz „Strzecha Rodzinna”). Później (pisując stale pod pseud. Antoszka) ogłosiła oddzielnie kilkanaście opowiadań i powiastek o charakterze moralizatorskim, w których dominowała wiejska tematyka obyczajowa, m.in.: Prawdziwa historia o Szymku parobku i Zofce Pawelcównej (W. 1887, Wyd. 2, 1891), Jak i dlaczego po wsiach się żenią (W. 1888), Dwie żony albo pokrzywdzony jedynak. Ze zdarzeń prawdziwych (W. 1891), Wygnanie bez litości. Z prawdziwego zdarzenia (W. 1893, Wyd. n., 1917, 1928), Dola Marynki Podrzutka (W. 1893, Wyd. n., 1917, 1928), Poczciwy Marcin i Felek niecnota czyli czym skorupka w młodości nasiąknie, tym na starość trąci (W. 1899). Utwory te oceniła krytyka jako pożyteczne pozycje w literaturze przeznaczonej dla ludu. Wiele uwagi poświęciła S. w swojej twórczości dzieciom i młodzieży. Już w r. 1896 ogłosiła Dla dzieci cztery powiastki (W.), a poza przekładami z czeskiego kilkanaście jej powiastek ukazało się w serii „Moja książeczka” (m.in. Anioł Stróż, Mój skowronek, W. 1919).
Od r. 1889 S. ogłaszała też przychylnie na ogół przyjmowane popularne książki i broszury dotyczące historii, geografii, kultury i problemów społecznych Czech, Moraw i Słowacji. Były to m.in.: Jak żyją w Czechach. Zwvczaje i powiastki czeskie (W. 1889), Kobiety czeskie (W. 1892), O Czechach, ich kraju i życiu (W. 1895, Wyd. 2 poszerzone, 1907), Nasi pobratymcy Słowacy (W. 1901, Wyd. 2, 1922), Działalność kobiet czeskich i ich udział w odrodzeniu Czech (W. 1903), Czechy i naród czeski Cz. 1., Opis Czech, Cz. 2 Krótka historia Czech (W. 1904, 1908), a nadto Słowianie południowi: Bułgarzy, Serbowie, Czarnogórcy, Bośniacy i Hercogowińcy (W. 1898). Liczne artykuły o pisarzach czeskich i o ruchu kobiecym w Czechach, Morawach i na Słowacji zamieściła w „Bluszczu”. Opracowała ponadto Podręcznik do poznania praktycznie języka czeskiego oraz rozmówki polsko-czeskie (W. 1908). Współpracowała z prasą czeską („Ženské listy” i in.).
Była też S. tłumaczką literatury czeskiej, z której przełożyła kilkanaście pozycji, począwszy od tomu „Powieści i baśnie” (W. 1895 IV). Wśród przekładanych przez nią autorów byli m.in.: M.A. Šimáček („Szczęście. Obrazek wiejski”, W. 1899), A.B. Št’astný („Kominiarczyk”, W. 1902, Wyd. 2, 1931, „Rodzina kamieniarza”, W. 1904, Wyd. n., 1907, 1931, „Kłusownik”, Kr. 1912, Wyd. 2, 1932, „Komedianci na wsi”, W. 1930, „Skamieniały rycerz”, W. 1934) J. Kořenský („Obce ludy, obce kraje”, W. 1902, Wyd. 2, 1909). S. wielokrotnie wyjeżdżała do Czech, brała udział w zjazdach kobiet, a w l. 1907–9 wraz z rodziną mieszkała w Pradze. W stałych korespondencjach do „Bluszczu” w r. 1908 informowała o aktualnych czeskich wydarzeniach kulturalnych i literackich. W r. 1899 w czasopiśmie „Česká mládež” opublikowała artykuł Adam Mickiewicz. W Polsce odrodzonej otrzymała dożywotnią rentę dla zasłużonych, była honorowym członkiem Tow. Polsko-Czechosłowackiego. Zmarła w Warszawie 6 V 1934, pochowana została na cmentarzu Powązkowskim.
S. pozostawiła córkę (imię nieznane); nie udało się też ustalić imienia męża.
Fot. w: Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866–1891), Kr. 1893; – Estreicher w. XIX; Estreicher w. XIX, Wyd. 2, II („Bluszcz”), VIII („Gaz. Świąteczna”); Bibliografia literatur zachodnio- i południowosłowiańskich w Polsce okresu międzywojennego. Wr. 1984; Bibliografia słowianoznawstwa polskiego 1909–1918, Wr. 1989; Kołodziejczyk E., Bibliografia słowianoznawstwa polskiego, Kr. 1911 (pod Antoszka); Ottáův slovník naučný nové doby, Praha 1940 VI 19; Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., Wr. 1994–6 I, IV; – Feliczak K., Przekłady polskie z literatury czeskiej i słowackiej w latach 1919–1939, „Slavia Occidentalis” T. 26: 1967 s. 193–202; [Radlińska H., Przedmowa do:] Smiszkowa A., Garść wspomnień Antoszki, W. [1936] (odb. „Niepodległość” 1936); Wawrzykowska-Wierciochowa D., Kobiece Koło Oświaty Ludowej, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1960 nr 3 (fot.); taż, Z dziejów kobiety wiejskiej, W. 1961; Wojciechowski K., Oświata ludowa 1863–1905 w Królestwie Polskim i Galicji, W. 1954 s. 49–50; – Malinowski M., Pożegnanie Antoszki, „Zorza Warsz.” 1907 nr 12; – „Kur. Warsz.” 1934 nr 124, 127; „Zielony Sztandar” 1934 nr 40, 42 (M. Malinowski); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara).
Cecylia Gajkowska