Nawratil Arnulf (1853–1935), chemik, inspektor przemysłowy Galicji i Bukowiny. Ur. 22 VII w Bochni, był synem Wilhelma, urzędnika, i Aleksandry ze Strzeleckich. Po ukończeniu szkoły realnej w Krakowie studiował w Instytucie Technicznym i w l. 1873–5 pracował tam jako asystent chemii ogólnej i analitycznej. W l. 1875–8 studiował chemię na politechnice w Wiedniu, specjalizując się w technologii chemicznej u A. Bauera i J. Pohla. Po złożeniu egzaminu inżynierskiego praktykował przez rok w rafinerii nafty Ignacego Łukasiewicza w Chorkówce, w l. 1879–84 kierował rafinerią nafty Mikołaja Fedorowicza w Ropie, pow. Gorlice, pozostając równocześnie w sprawach rafinacyjnych w naukowym kontakcie z Bronisławem Radziszewskim, prof. Uniwersytetu we Lwowie. W r. 1884 odbył jako stypendysta Wydziału Krajowego podróż po Austrii i Niemczech dla poznania przemysłu, głównie chemicznego. Potem w l. 1884–1918 kierował inspektoratem przemysłowym Galicji i Bukowiny we Lwowie (od r. 1912 jako radca dworu). Jednocześnie był członkiem Komisji Krajowej dla spraw przemysłowych (1888–1913), członkiem Kuratorium Instytutu Technologicznego we Lwowie. W Polsce niepodległej pracował w l. 1918–27 jako okręgowy inspektor pracy we Lwowie. Wkład N-a w podniesienie przemysłu galicyjskiego, szkolnictwa technicznego i ochrony pracy był duży: urządził kilkanaście szkół rzemieślniczych, organizował kursy robotnicze i rzemieślnicze, wzorowe warsztaty szkoleniowe, przy Wydziale Krajowym utworzył fundusz biblioteczny dla tego typu szkół oraz dla podręczników dla nich, organizował przemysł ludowy, koronkarski, hafciarski, przemysł domowy i publikował na ten temat artykuły w „Przeglądzie Przemysłowym” i w „Berichte der k. k. Gewerbeinspektoren über die Heimarbeit in Österreich”. W r. 1894 na wystawie krajowej we Lwowie urządził sam osobny pawilon o ochronie pracy robotniczej, za co otrzymał dyplom honorowy. Jako inspektor przemysłowy Galicji interweniował w sprawie poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, m. in. głośne były jego akcje w fabryce wagonów kolejowych w Sanoku, w przemyśle tartacznym, gorzelniczym, naftowym.
Nie mniej wszechstronna była działalność publikacyjna N-a, rozproszona po wielu czasopismach fachowych, jak „Czasopismo Techniczne”, „Przegląd Techniczny”, „Górnik”, „Dinglers Polytechnisches Journal”, „Mitteilungen des Gewerbehygienischen Museums in Wien” i in. Początkowo opracowywał podręczniki: chemii ogólnej (Kr. 1875), analizy chemicznej (Kr. 1875), Stosunek miar i wag austriackich do miar metrycznych (Kr. 1874). Najważniejsze jednak były jego prace z zakresu przetwórstwa naftowego, m. in. O nafcie i innych wyrobach galicyjskiego oleju skalnego (Kr. 1880), O niebezpieczeństwie wynikającym z nieodpowiedniego obchodzenia się z petrolem („Górnik” 1883), O urządzaniu gazowni ssąco-generatorowych do pędzenia motorów w zakładach przemysłowych („Czas. Techn.” 1905), oraz z przemysłu rolnego, m. in. O sposobie zabezpieczenia niebezpiecznych urządzeń w przedsiębiorstwach rolnych (b. m. 1893), O ochronie robotników zatrudnionych przy wyrobie wyskoku drzewnego i pokrewnych produktów (Lw. 1919), O użyciu wyskoku drzewnego i spirytusu denaturowanego w przemyśle (Lw. 1920), O zakładaniu i utrzymywaniu garbarni („Czas. Techn.” 1894). Pisał jednak też o balneologicznych właściwościach Swoszowic („Przegl. Techn.” 1877), o przemianie soli kuchennej na fabryczną i bydlęcą (Lw. 1882), o kauczuku, produkcji zapałek, a przede wszystkim wiele opinii w sprawach ochrony pracy robotników dla władz I i II instancji oraz instrukcji, wprowadzanych zaraz w życie przez namiestnictwo. Był w l. 1892–1927 członkiem Komisji Fizjograficznej PAU, na Politechnice członkiem komisji egzaminacyjnej dyplomowej na Wydziale Chemicznym (od r. 1919 jako jej wiceprezes). Zmarł 12 II 1935 we Lwowie, pochowany na cmentarzu Łyczakowskim. Odznaczony był m. in. komturią Orderu Franciszka Józefa oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta.
W małżeństwie z Olgą z Rakowskich miał córkę Irmę Szadurską.
Hof- und Staatshandbuch des Österreichisch-Ungarischen Monarchie, 1916; Księga pamiątkowa Polskiego Tow. Politechnicznego we Lwowie, Lw. 1927 s. 56, 93; Kucharzewski F., Piśmiennictwo techniczne polskie, W. 1921 II 607; – Szematyzmy Król. Galicji, 1889–1914; – „Gaz. Lwow.” 1935 nr z 15 II; „Kur. Lwow.” 1935 nr z 14 II; – Materiały Red. PSB.
Stanisław M. Brzozowski