Rzeczyca Artur, właściwie Abram Buxbaum (1910–1941?), poeta, tłumacz i krytyk. Ur. w Przemyślu (?), był synem adwokata, doktora praw Michała (wg. J. Śpiewaka: Maksymiliana) Buxbauma. Wg słów Stanisława Piętaka matka R-ego (nie znanego nam imienia) wywierała duże wrażenie swą nieprzeciętną kulturą, wdziękiem i wrażliwością.
Od r. 1920/1 R. uczęszczał do I Państwowego Gimnazjum im. J. Słowackiego w Przemyślu; nie wiadomo, gdzie złożył egzamin dojrzałości. Studiował prawo na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie, ale niesystematycznie, większą wagę przywiązywał do kontaktów literackich. Zbliżył się do tamtejszego środowiska młodych pisarzy (m.in. Stanisława Jerzego Leca), przez pewien czas mieszkał wspólnie z Janem Śpiewakiem (także później w Warszawie). Sporą wiedzę literacką i ogólną zyskał na drodze samokształcenia: «Znał poezję niemiecką, francuską i angielską, jeśli nie z oryginałów, to być może z niemieckich przekładów. Tłumaczył nam nowe kierunki w poezji. Oczywiście był awangardzistą. Znał poetów niemieckiego ekspresjonizmu, cytował wiersze na pamięć, znał mnóstwo nazwisk (J. Śpiewak).
Ok. r. 1932 R. przeniósł się do Warszawy, m.in. z myślą o kontynuowaniu studiów prawniczych, których jednak, zdaje się, w ogóle nie podjął. Tutaj zbliżył się do kręgu poetów związanych z Józefem Czechowiczem (m.in. Henryka Domińskiego, Wacława Mrozowskiego i Stanisława Piętaka). R. nie pracował zawodowo, niewiele drukował, toteż prawie zawsze znajdował się na skraju nędzy. Wspomagał go finansowo Czechowicz, a także rodzice oraz zamieszkała w Truskawcu ciotka, u której przez dłuższy czas przebywał zarówno przed wojną, jak i w czasie okupacji. W ostatnich latach przed wojną, jak i po jej wybuchu, R. związany był również z Borysławiem i jego «zagłębiem poetyckim», gdzie spotykał się m.in. z Brunonem Schulzem, który cenił jego erudycję, oraz z Marianem Jachimowiczem. Przebywał też często – mimo nieporozumień z ojcem – w Przemyślu, włączając się w miejscowe życie kulturalno-literackie poprzez druk swoich utworów w lokalnej prasie i wygłaszanie odczytów o poezji w Tow. Uniwersytetu Robotniczego. W Przemyślu prawdopodobnie zastałą R-ę wojna, gdyż we wrześniu 1939 zetknął się tu z nim S. Piętak, korzystający z gościny rodziców poety w czasie swej ewakuacji na wschód.
R. swoje utwory publikował jako Artur Rzeczyca. Najwcześniejsze jego znane wiersze: Cisza oraz Noc, pochodzą z cyklu zatytułowanego Notatnik („Kur. Liter.-Nauk.” 1931 nr 16). Impresyjność w ujęciu pejzażu, podkreślona obfitością epitetów, pozwala te wczesne wiersze łączyć z oddziaływaniem liryki Leopolda Staffa. Następne wiersze R-y, do których udało się dotrzeć, pochodzą z l. 1935–8 i były drukowane przeważnie w „Kamenie”, „Okolicy Poetów” i w „Pionie”, a ponadto w „Drodze”, „Kurierze Wileńskim”, „Lewym Torze”, „Miesięczniku Literatury i Sztuki”, „Tygodniku Ilustrowanym” i in. pismach. Opierały się one na wzorach bliższych awangardzie a zwłaszcza tej jej orientacji, którą reprezentowała liryka Czechowicza. W tematyce utworów R-y przeważał nadal pejzaż, ukazywany teraz dynamicznie, środkami poetyki awangardowej, przejętymi w dużej mierze właśnie od Czechowicza. Związki R-y z jego poezją przejawiły się w korzystaniu z podobnego słownictwa i motywów, w dążeniu do zwięzłości, stosowaniu aluzji i niedomówień oraz w szczególnej trosce o brzmieniową stronę wiersza, opartą na aliteracjach, onomatopei bądź instrumentacji głoskowej. R. posługiwał się wierszem wolnym, o rozluźnionej składni, odrzucał obowiązującą interpunkcję i częściowo ortografię (rezygnacja z dużych liter). R. zamierzał opublikować swoje wiersze w książce pt. „Ziemia rośnie” (nakładem F. Hoesicka); informacje o projekcie jej wydania ukazały się w prasie w l. 1935 i 1937, zapowiadano również ukazanie się jego «arkusza poetyckiego» w serii redagowanej przez Czechowicza i wydawanej nakładem Księgarni F. Hoesicka, wybuch wojny przeszkodził jednak realizacji tych zamiarów.
R. podejmował również próby tłumaczenia poezji niemieckiej (wierszy G. Trakla, A. Stramma i K. Heynicke’go), określane przezeń jako «spolszczenia». Opublikował też szkic Dwa oblicza niemieckiej poezji ekspresjonistycznej („Mies. Liter. i Sztuki” 1935/6 nr 8–9). Wśród przekładów R-y znalazł się także poemat H. Arpa „Jądro jaskółcze” („Pion” 1938 nr 39) oraz dwa wiersze tureckiego poety A. Haszima oparte na dosłownych tłumaczeniach filologicznych. Na język niemiecki z kolei przełożył wiersz Czechowicza „Preludium”. R. interesował się filmem, przy czym uwagę jego przyciągały przede wszystkim aspekty techniczne i artystyczne tej dziedziny sztuki. Próbował sił w krytyce literackiej, czego świadectwem był m. in. szkic poświęcony poezji Tadeusza Peipera („Lewy Tor” 1935 nr 15). R. zamierzał także popularyzować kulturę polską w Czechosłowacji i w związku z tym zabiegał o pośrednictwo redaktora „Kameny” Kazimierza Andrzeja Jaworskiego. Projektował „Listy z Polski” czy „Listy o sztuce polskiej”, niewiadomo jednak, czy zamiar ten został zrealizowany.
Dane dotyczące życia R-y po wybuchu wojny są niezwykle skąpe. Podobno podjął próbę przekroczenia granicy węgierskiej, by przedostać się na Zachód, a wg innej wersji do Turcji, gdzie jakoby miał wyrobione dzięki przekładom z poezji tureckiej pewne kontakty, lecz został przez Niemców schwytany i osadzony w więzieniu w Drohobyczu, gdzie «żył dopóty, dopóki Niemcy nie odkryli, że jest Żydem. Ten niepoważny człowiek zginął śmiercią męczeńską» (M. Jachimowicz). Wg Aliny Dawidowiczowej zginął w Drohobyczu po 27 XI 1941. Wg informacji W. Mrozowskiego R. został zamordowany w getcie przemyskim.
Nie ma danych, by R. założył rodzinę.
Gawliński S., „Szkoła Czechowicza” – poeci Awangardy?, „Pam. Liter.” 1982 nr 3/4; tenże, Szkoła poetycka Józefa Czechowicza w okresie międzywojennym, Kat. 1983, passim; Jachimowicz M., Borysław – zagłębie poetyckie, „Twórczość” 1958 nr 4; Jaworski K. A., W kręgu Kameny, L. 1965; Mrozowski W., Cyganeria, L. 1963; Sierotwiński S., Kronika życia literackiego w Polsce pod okupacją hitlerowską w l. 1939–1945, Kr. 1988 I–II; Wilmański J., Kłopoty profesora z poetami, „Odgłosy” 1972 nr 40 s. 10; – Czernik S., Okolica Poetów, P. 1961; Dawidowiczowa A., „Zeschnięte liście i kwiat…”, Kr. 1989; Miłosz C., Kontynenty, Paryż 1958 s. 208; Piętak S., Portrety i zapiski, W. 1963 s. 100–4; Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum I im. J. Słowackiego w Przemyślu, za r. szk. 1920/1–1924/5, Przemyśl 1921–5 (występuje tu jako Artur Buxbaum); Szymański W., Ballady przed burzą, W. 1961; Śpiewak J., Przyjaźnie i animozje, W. 1965 s. 144–8, 323–7; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna (A. Bara); Muz. J. Czechowicza w L.: sygn. 2R i 197R (3 listy i przekład wiersza J. Czechowicza); Muz. Liter. im. A. Mickiewicza w W.: rkp. 996 t. V.
Tadeusz Kłak