Kręcki August Roman (1843–1920), pracownik Ekspedytury Rządu Narodowego 1863/4 r. Ur. w Nieszawie 3 VIII, był synem Wincentego i Marianny z Lipinków. Do szkoły elementarnej uczęszczał we Włocławku, następnie uczył się w szkole powiatowej w Warszawie, dokąd przenieśli się jego rodzice. W r. 1861 ukończył gimnazjum realne, a w r. 1862 Szkołę Przygotowawczą. W t. r. zapisał się jako wolny słuchacz na Wydział Lekarski Szkoły Głównej. Studia utrudniała mu praca zarobkowa w charakterze nauczyciela domowego. Od października 1863 r. do kwietnia 1864 r. aplikował w sekcji pomiarów Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Do powstania K. przystąpił w marcu 1863 r. i 20 III, wraz z grupą 10 kolegów, udał się w Wieluńskie, gdzie wstąpił do oddziału Teodora Cieszkowskiego jako podoficer kosynierów. Dn. 27 III w czasie potyczki pod Radoszewicami K. odniósł ranę. Wyleczony w jednym z pobliskich dworów, wyjechał do Warszawy i do szeregów powstańczych już nie wrócił.
W lipcu 1863 r. Antoni Rozmanith, kierownik Ekspedytury Rządu Narodowego, zwerbował K-ego do pracy w tym biurze pośredniczącym między Rządem Narodowym, jego wydziałami a organizacją zewnętrzną. W Ekspedyturze K. pracował do momentu aresztowania, pełniąc w niej różne funkcje. Zrazu do jego obowiązków należało przynoszenie ze sklepu Franciszka Rozmanitha druków i pism Rządu Narodowego oraz przygotowanie ich do ekspedycji pocztą lub koleją. Niebawem powierzono mu wysyłkę i ekspediowanie wyłącznie korespondencji i depesz Rządu Narodowego oraz zamawianych przez Rząd tłoków pieczętnych. Materiały te K. oddawał kurierom albo zanosił na pocztę lub na kolej. Tymi samymi kanałami odbierał korespondencję z prowincji dla Rządu Narodowego. K. pełnił także funkcję sekretarza Ekspedytury i jako taki utrzymywał łączność między wydziałami a Sekretariatem Stanu. W związku z tym bywał na zebraniach sekretarzy wydziałowych, odbywających się początkowo w pokoiku przy sklepie Franciszka Rozmanitha, a następnie w Szkole Głównej, w audytorium Benedykta Dybowskiego. Dybowski, zaprzyjaźniony z K-m, powierzył mu klucz od tego audytorium i pieczę nad porządkiem zebrań. Tu też K. urządził komórkę Ekspedytury. W razie potrzeby spotykał się osobiście z członkami Rządu w cukierni Piltzowej, a później u Loursa. Po aresztowaniu 11 X 1863 r. Antoniego Rozmanitha K. pełnił przejściowo, do czasu mianowania Romana Żulińskiego, funkcję naczelnika Ekspedytury. Od stycznia 1864 r. wprowadzono ze względów bezpieczeństwa nowy styl pracy, angażując do niej głównie kobiety. Od 7 XII 1863 r. Ekspedytura mieściła się u sióstr Barbary i Emilii Guzowskich (róg ulic Śliskiej i Wielkiej).
Dn. 1 IV 1864 r. K. został aresztowany; po paromiesięcznych badaniach Tymczasowa Komisja Śledcza wymusiła na K-m i jego współtowarzyszach zeznania o działaniu Ekspedytury. Sąd Wojenny Polowy 7 (19) VII 1864 r. skazał K-ego na pozbawienie praw stanu i 15 lat robót katorżniczych. Audytoriat Polowy w orzeczeniu z 18 (30) VII t. r. postawił wniosek o ukaranie K-ego śmiercią, ale namiestnik T. Berg w konfirmacji z tejże daty skazał go na pozbawienie wszystkich praw stanu i na zamknięcie przez 10 lat w jednej z twierdz syberyjskich. W sierpniu 1864 r. K. wywieziony został na Syberię. Pracował w kopalni soli w Usolu pod Irkuckiem. Po odbyciu kary zamieszkał w Irkucku, a następnie w Jekaterynosławiu. Chwytał się wówczas różnych zajęć; pracował jako subiekt sklepowy, buchalter, rysownik, technik, introligator i pomocnik budowniczego.
W r. 1883 K. wrócił do Warszawy. Najpierw pracował w kancelarii adwokackiej, następnie był administratorem domu, urzędnikiem na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, wreszcie przez wiele lat technikiem budowlanym i kalkulatorem robót w pracowni architekta J. Dziekońskiego. Ok. r. 1906 K. ożenił się z wdową po Tadeuszu Służewskim Stefanią Śniechowską (1864–1944), córką warszawskiego właściciela perfumerii. Dzieci nie mieli. Dużo czasu poświęcał działalności społecznej. Od r. 1900 prowadził kasę pomocy sybirakom i opiekował się wdowami po zesłańcach; od r. 1916 był członkiem Stowarzyszenia Wzajemnej Pomocy Uczestników Powstania 1863/4 r., następnie współzałożycielem przytułku weteranów i członkiem zarządu tego przytułku oraz stowarzyszenia pod nazwą Schronienie dla Weteranów i Inwalidów Polskich, a także Tow. Weteranów 1863 r. Ponadto K. prowadził prace badawcze nad powstaniem styczniowym; w związku z tym zgromadził dużą ilość materiałów źródłowych, m. in. ok. 10 000 fotografii uczestników powstania styczniowego, do których opracował krótkie biogramy. Był autorem pracy pt. Zbiór materiałów do historii powstania styczniowego 1863–1864-go roku (Z. 1–4, W. 1916). K. zmarł 5 III 1920 r. w Warszawie. Zebrane przezeń materiały źródłowe i notatki dotyczące powstania styczniowego wdowa ofiarowała Muzeum Narodowemu w Warszawie, które następnie przekazało je Muzeum Wojska Polskiego.
Fot. w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Zbiory A. K-ego, albumy z fotografiami nr: 4113/1197–1200, 29711/22, 31815/31, albumy Zarewicza nr 1094/24 k. 51; Fot. zbiorowa z zesłania w zbiorach rodzinnych W. Srokowskiego (Warszawa); – Polański W., Jak przewożono pocztę polską w dawnych czasach, Tor. 1925; Weterani 1863 r. w sześćdziesiątą rocznicę powstania, Pod red. J. A. Święcickiego, W. 1923; – Cederbaum, Powstanie styczniowe; Pamiętnik dra Benedykta Dybowskiego od roku 1862 zacząwszy do roku 1878, Lw. 1930; Proces R. Traugutta, I–IV; Zbiór zeznań śledczych o przebiegu powstania styczniowego, Pod red. S. Kieniewicza, T. Kopriejewej, I. Millera, Wr. 1965; – „Kur. Warsz.” 1920 nr 67, 70; „Tyg. Ilustr.” 1920 nr 38 (fot.); – AGAD: Audytoriat Polowy Wojsk w Królestwie Polskim, nr 1266–1270, Zarząd General-Policmajstra w Królestwie Polskim nr 2, 4; Muz. Wojska Pol. w W.: Zbiory A. K-ego, teczka zatytułowana: Stowarzyszenie Weteranów 1863 r.; Zbiory rodzinne W. Srokowskiego: Srokowski W., Wspomnienie o A. K-m, (rkp.); – Informacje Marii Srokowskiej Komendowej.
Franciszka Ramotowska