Przybylski Bernard, pseud. ojciec Wacław (1907–1979), dominikanin, duszpasterz, teolog. Ur. 16 VIII w Chabsku (pow. Mogilno), w chłopskiej głęboko religijnej rodzinie, był jednym z 9 dzieci Jana i Stanisławy z Mazanów.
Po ukończeniu gimnazjum klasycznego w Trzemesznie P. rozpoczął w sierpniu 1927 studia w gnieźnieńskim seminarium duchownym, które jednakże opuścił i 18 VIII 1928 wstąpił do zakonu dominikanów, a 19 VIII 1929 po nowicjacie złożył profesję. W l. 1929–31 kontynuował w kolegium dominikańskim we Lwowie zaczęty w Gnieźnie kurs filozofii. Od jesieni 1931 studiował teologię na Angelicum, rzymskim uniwersytecie dominikańskim. W Rzymie też, w bazylice na Lateranie, otrzymał 16 VII 1933 święcenia kapłańskie. W r. 1936 uzyskał w Rzymie doktorat na podstawie rozprawy De mariologia sancti Irenaei Lugdunensis (Roma 1937). Tymczasem od r. 1935 pracował już we Lwowie jako wykładowca w studium dominikańskim, był jednocześnie kapelanem Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej «Odrodzenie», a w l. 1936–8 także redaktorem odpowiedzialnym „Szkoły Chrystusowej”, wydawanego przez zakon pisma przeznaczonego dla inteligencji. Od jesieni 1937 organizował na zlecenie zakonu i kard. Augusta Hlonda duszpasterstwo akademickie w Poznaniu, zyskując tu od razu dużą popularność.
W czasie drugiej wojny światowej wywieziony 9 XII 1939 wraz z innymi dominikanami przez Niemców do obozu przejściowego w Kazimierzu Biskupim, P. zbiegł stamtąd 4 IV 1940. Po blisko dwuletnim ukrywaniu się w Poznańskiem wyjechał pod koniec grudnia 1941 do Generalnego Gubernatorstwa dzięki papierom dostarczonym przez komunistów niemieckich. Lata 1942–4 spędził w Warszawie zyskując pod pseudonimem ojca Wacława sławę jednego z najlepszych, najbardziej poszukiwanych duszpasterzy w różnych gronach młodzieży i inteligencji, jako kapelan, rekolekcjonista, spowiednik służył podziemiu politycznemu i wojskowemu. Miał bliskie związki z organizacją «Ojczyzna», być może – rzecz nie jest jasna – zapoczątkowane już w Poznaniu, gdzie jakiś czas przynajmniej znajdował się jej ośrodek dyspozycyjny. Rekolekcje miał m. in. dla Szarych Szeregów, Kierownictwa Dywersji (Kedywu) Armii Krajowej i pracowników kolportażu Biuletynu Informacyjnego. Z jego inicjatywy i przy jego współpracy Leopold Staff podjął się tłumaczenia dzieł św. Katarzyny ze Sieny; spłonęły gotowe „Listy”, można było później opublikować tylko „Księgę miłosierdzia bożego czyli dialog” (Kielce 1948–9 I–II). W czasie powstania warszawskiego P. jako przeor przebywał w klasztorze na Służewie, i to aż do wyzwolenia, ta część miasta bowiem stale znajdowała się w rękach Niemców obsadzających budynek panujący nad okolicą.
W pierwszych dniach marca 1945 P. wrócił do Poznania podejmując zaraz intensywną pracę duszpasterską na odradzającym się Uniw. Pozn. W l. 1945/6 duszpasterstwo dominikańskie i powołana do życia organizacja studenckiej samopomocy «Caritas Academica» zajmowały w życiu społeczności akademickiej Poznania miejsce bardzo ważne; wiele z wytworzonego tam z inspiracji P-ego stylu przejęły potem inne ośrodki tego typu w Polsce. Bardzo wówczas popularny i szeroko oddziaływający na młodzież, tak po latach ujmował sprawę: «Młodzież wiedziała, że duszpasterz jest „jej”, że ma do niego prawo zawsze i w każdej sprawie… W dyspozycyjności tkwi istotna tajemnica pasterskiego wpływu. Równocześnie jednak stawia ona wymagania. Duszpasterz nie może zagubić przy tym swej kapłańskiej świadomości: ma dawać siebie zawsze jako kapłan i postawą swą świadczyć o prawdzie». Wybrany w końcu 1946 r. na prowincjała dominikanów polskich, opuścił Poznań i udał się do Krakowa. W l. 1949–51 pełnił funkcję mistrza nowicjatu w Krakowie, a w r. 1951 przeniósł się do Warszawy by pozostać tu już do końca życia w klasztorze na Służewie. W r. 1956 powołał do życia Polskie Studium Mariologiczne, którego prezesem był do śmierci. Zorganizował na Służewie (ostatecznie w r. 1957) Instytut Tomistyczny, mający na celu gromadzenie sprawnej informacji o całokształcie bieżącej twórczości i myśli teologicznej w świecie, i był jego kierownikiem. Sam zajmował się eklezjologią, mariologią, teologią życia wewnętrznego, teologią rodziny. Opublikował wiele artykułów głównie w: „Ateneum Kapłańskim”, „Homo Dei”, „Ruchu Biblijnym i Liturgicznym”, „Bibliotece Kaznodziejskiej”. Był bliskim doradcą prymasa Stefana Wyszyńskiego oraz Episkopatu. Wziął nieoficjalnie udział w IV sesji II Soboru Watykańskiego (1965) i poważnie przyczynił się do opracowania VIII rozdziału Konstytucji Dogmatycznej o Kościele. Przygotował też uzasadnienie teologiczne, na podstawie którego Episkopat Polski wystąpił z wnioskiem o nadanie Najświętszej Marii Pannie tytułu Matki Kościoła. Pracował stale jako członek w kilku komisjach Episkopatu, m. in. komisji maryjnej, komisji przygotowującej Sobór, a później komisji do spraw realizacji uchwał II Soboru Watykańskiego. Blisko współpracował z kolejnymi sekretarzami Episkopatu, zwłaszcza z bpem Zygmuntem Choromańskim.
P. był redaktorem kilku dzieł: „Gratia plena. Studia teologiczne o Bogurodzicy” (P. 1965), „Drogi zbawienia. Od Biblii do Soboru” (P. 1970), „Nauka Soboru Watykańskiego II (w zarysie)” (P. 1975). W dwóch pierwszych pracach znalazły się również artykuły P-ego. Od r. 1962 przewodniczył Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce oraz był wykładowcą w Prymasowskim Studium Życia Wewnętrznego. Często wizytował różne zakony, głosił rekolekcje i wykłady. Był bardzo ceniony jako rekolekcjonista, spowiednik i jako człowiek umiejący dać dobrą radę w najtrudniejszych sytuacjach. Zarazem nie krył swych czasem ostrych opinii, zajmował własne stanowisko, stąd też dla wielu współczesnych mu, zwłaszcza w ostatnim okresie, był postacią dość kontrowersyjną. Bardzo duży wysiłek włożył P. w zorganizowanie, po raz pierwszy w tego typu imprezie, osobnej sekcji polskiej na VIII Międzynarodowym Kongresie Mariologicznym w Saragossie w dn. 3–14 X 1979. Stał na czele tej sekcji liczącej ok. 130 uczestników, w tym 14 biskupów; wygłosił referat na plenum Kongresu pt. Cultus erga B. V. Mariam in coniextu theologiue, praesertim Christologiae et Ecclesiologiae, initio saec. XVI: teologia et pietas mariana. Zmarł nagle w czasie trwania Kongresu 10 X 1979 w Calatayud. Zwłoki P-ego sprowadzono do kraju i pochowano na cmentarzu przy kościele dominikańskim na Służewie.
Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918–1944, Pod red. Z. Zielińskiego, L. 1981; Słown. Pol. Teologów Katol., VI; Spis duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w Polsce 1979, P.–W. 1980; – Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939–1940, W. 1981 z. 5 (błędna data aresztowania: 12 XII 1939 oraz błędnie podano, że P. został zwolniony z obozu 20 IV 1940); Libro de los Congressos Zaragoza (Espana) 3–12 Octobre 1979, Roma 1979 s. 44; Szeptycka A., Nasza praca w „CA” z Ojcem Bernardem, „W Drodze” 1981 nr 3 s. 68–80; Wyszyński S. Kard., Wiedział, w jakim kierunku iść, tamże 1980 nr 4, s. 58–62; – „Głos Wpol.” 1979 nr 235; „Tyg. Powsz.” 1980 nr 5; „Życie Warszawy” 1979 nr 243; – Arch. Prow. Dominikanów w Kr.: Akta osobowe O. Bernarda Przybylskiego; Instytut Tomistyczny w klasztorze OO. Dominikanów na Służewie w W.: Materiały i papiery osobiste, Dwa artykuły biograficzne, przygotowane zespołowo do druku; – Informacje współpracowników i osób znających P-ego, m. in.: Wandy Czeczerda, Teresy Micewicz, Marii Stokowskiej i Ireny Kownackiej z W.; – Wspomnienia własne autora.
Jerzy Kłoczowski