Skarżyński Bohdan, pseud. Danek (1916–1942?), działacz komunistyczny. Ur. w Kijowie, był synem Ludomira i Janiny z Jodko-Narkiewiczów (zob. Skarzyńska Janina), przyrodnim bratem Kazimierza Petrusewicza (1906–1982), biologa, profesora Uniw. Warsz., działacza komunistycznego.
Ojciec S-ego Ludomir Skarżyński (1875–1959) w młodości czynny w Socjaldemokratycznej Partii Robotników Rosji, był wielokrotnie za to aresztowany i został zesłany na Syberię. Podczas pierwszej wojny światowej należał do frakcji mienszewików w Kijowie i w l. 1917–18 brał tam udział w wydarzeniach rewolucyjnych. Następnie osiadł w Warszawie i podjął działalność w Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), trwającą do początków l. trzydziestych. Wykładał zasady socjalizmu w robotniczej szkole polityczno-społecznej, zorganizowanej przez oddział warszawski Tow. Uniwersytetu Robotniczego (TUR). Był do r. 1925 członkiem Centralnego Wydziału Samorządowego PPS, w l. 1926–31 członkiem Centralnego Sądu Partyjnego. Publikował artykuły w „Robotniku” i in. pismach socjalistycznych, w l. 1925–33 był jednym z redaktorów czasopisma „Sprawa Ubezpieczeń Społecznych” (potem „Nowa Sprawa Ubezpieczeń Społecznych”). Pracował prawdopodobnie w Ubezpieczalni Społecznej. Od r. 1933 mieszkał w Wilnie, dokąd został przeniesiony służbowo. W czasie wojny przebywał w Malkowiczach w pow. wilejskim. Po wojnie wrócił do Warszawy.
S. przez oboje rodziców został wprowadzony w ideologię socjalistyczną, w komunistyczną zaś – przez przyrodniego brata. W gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie działał w Czerwonym Harcerstwie, uchodził już wówczas za zdeklarowanego socjalistę. Po zdaniu w r. 1933 matury odbył służbę wojskową. Przez działacza komunistycznego Witolda Trylskiego wszedł w kontakt z organizacją Komunistycznej Partii Polski (KPP). Z tego być może powodu, czy też dlatego, że naraził się oficerom «zbytnią inteligencją i ciętym językiem» (J. Baumritter), szkołę ukończył bez stopnia oficerskiego.
Jesienią 1934 S. wstąpił na Wydz. Prawa Uniw. Stefana Batorego w Wilnie. Od razu przystąpił do Związku Lewicy Akademickiej «Front» i został członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Zachodniej Białorusi. Zwrócił na siebie uwagę zdecydowaną postawą w czasie protestu przeciw «akcji skreśleniowej», tj. relegowaniu z uczelni ok. 180 osób za nieuiszczanie czesnego. Przed wyborami do Bratniej Pomocy próbował montować Blok Niezamożnej Młodzieży Akademickiej, ale – wg Jerzego Putramenta – szło to niełatwo, wobec coraz aktywniejszego przeciwdziałania władz. Wstąpił też do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (ZNMS) i w r. 1935 do TUR, co wiązało się z dążeniem KPP do uzyskania wpływu na te organizacje.
W ramach «Frontu» S. zajmował się pisaniem odezw, ulotek, samokształceniem i kontaktami z młodzieżą żydowską. Wspólnie z Wincentym Okołowiczem i Janem Stefanem Kapałą zaczął wydawać hektografowane pisemko „Zew”. Wkrótce porzucił prawo i od jesieni 1935 zaczął studiować medycynę. Latem t.r. wszedł do redakcji dwutygodnika literacko-społecznego „Poprostu”, założonego w Wilnie przez grupę «Frontu» w porozumieniu z Komitetm Centralnym (KC) KPP. Zarazem wraz z Henrykiem Dembińskim, Stefanem Jędrychowskim, K. Petrusewiczem i Marią Żeromską znalazł się w zespole kierowniczym, tzw. piątce «Frontu», który stał się faktycznie ogniwem KPP. W „Poprostu”, a następnie w kontynuującej je „Karcie” (czerwiec–lipiec 1936), zajmował się działem studenckim, kontaktami z korespodentami i sprawami kolportażu. Poza pisanymi wspólnie z Petrusewiczem artykułami w sprawach akademickich („Poprostu” 1935 nr 9), ogłosił sam Bezrobocie młodocianych (tamże 1936 nr 13) i Dlaczego akcja studentów o obniżkę opłat nie daje rezultatów? (tamże) oraz Konsolidacja młodzieży („Karta” 1936 nr 1). Przypisuje mu się wspólne z H. Dembińskim opracowanie projektu Deklaracji Praw Młodego Pokolenia, ogłoszonej w ostatnim numerze „Poprostu” (w marcu 1936). Od jesieni 1936 S. działał przede wszystkim w TUR. Jako jego członek uczestniczył w zainicjowanej przez Ligę Obrony Praw Człowieka i Obywatela akcji poparcia idei przygotowywanego we wrześniu 1936 w Brukseli Światowego Kongresu Pokoju, podejmował działania organizacyjne wśród robotników, budowlanych, drukarzy i kolejarzy w Wilnie. Prostolinijny i bezkompromisowy w sprawach ideowych, z pewnym oporem podporządkował się w r. 1937 decyzji przywódców «Frontu» o przejściu do PPS, zresztą bez zrywania więzi z KPP, w celach szerszego oddziaływania na środowisko robotnicze i inteligenckie. Po niedługim czasie został przewodniczącym Okręgowego Wydziału Młodzieży PPS. Na początku 1938 r. (różni autorzy podają różne daty) podjął jeszcze jedną próbę reaktywowania lewicowego pisma w Wilnie pn. „Ku Polsce Szklanych Domów”, ale zdołał wydać tylko dwa numery. Wiosną t.r. uczestniczył w tworzeniu Klubu Demokratycznego. W związku z wyborami do Rady Miejskiej w Wilnie (maj 1939) prowadził kampanię na rzecz bloku związków zawodowych pod egidą klasowych związków. Latem t.r. (do 18 IX) redagował „Robotnika Wileńskiego” (mutacja „Robotnika”).
Po aneksji 17 IX 1939 wschodnich ziem Polski przez ZSRR, S. podjął współpracę z władzami radzieckimi. Był w Wilnie organizatorem «Gwardii Czerwonej» i milicji robotniczej. Jednakże na podstawie donosu oskarżającego go o współpracę z «socjalfaszystami» (tj. PPS) i antyradzieckość, został tuż przed przekazaniem Wilna władzom litewskim w październiku t. r. aresztowany przez NKWD. Wg innej informacji, przekazanej przez matkę S-ego, został on aresztowany nazajutrz po wiecu, po którym oświadczył, że Polacy nigdy nie pogodzą się z utratą Wilna. Starania rodziny, interwencja Wandy Wasilewskiej u Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRR Ł. Berii, nie odniosły żadnego skutku. Dopiero w r. 1944 rodzina uzyskała w Moskwie wiadomość, że S. zmarł na zapalenie płuc w r. 1942 w jednym z obozów dla przestępców politycznych; wiarygodność tych danych jest wątpliwa.
S. był żonaty od r. 1939 z Frydą Papis, studentką biologii Uniw. Stefana Batorego w Wilnie, uczestniczką młodzieżowego ruchu komunistycznego (rozstrzelana przez Niemców 10 VIII 1941 w Malkowiczach jako Żydówka).
Baumritter J., Bohdan Skarżyński – „Danek” (1916–1942), w: Kazetemowcy, W. 1963 s. 309–20 (fot.); Magowska A., Polska prasa studencka w II Rzeczypospolitej, P. 1994; Poprostu–Karta 1935–1936 (antologia i bibliogr.), Wr. 1953; Wawrzyńska W., Janina Skarżyńska, „Oświata Dorosłych” 1964 nr 7/9 s. 376–7; – Jędrychowska A., Zygzakiem i po prostu, W. 1965; Komuniści, W. 1969; PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, W. 1987; Putrament J., Pół wieku, W. 1969 I 288, 292, 296, 358, 363, II 9, 12, 13; – AAN: Teczka osobowa Kazimierza Petrusewicza, nr 9153; Kancelaria Zarządu Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego w W.: Kartoteka i dokumenty Ludomira Skarżyńskiego; – Kartoteka ośrodka „Karta” w W.; – Informacje Anny Kwiatkowskiej i Ireny Hausmanowej-Petrusewicz, Krzysztofa Groniowskiego, Olgi Kierczyńskiej z W. oraz Joanny Pohl z Londynu.
Alicja Pacholczykowa