Orgelbrand Bolesław (1884–1957), inżynier mechanik, rektor Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu, profesor Politechniki Poznańskiej. Ur. 24 IV w Warszawie, był synem Hipolita (zob.) i Anny Weinstein, nauczycielki języków obcych. Ukończywszy gimnazjum realne w Warszawie w r. 1902 rozpoczął studia inżynierskie w Warszawskim Instytucie Politechnicznym; tu gdzie kontynuował rozpoczętą już w szkole średniej działalność w patriotycznych tajnych organizacjach studenckich. Po zamknięciu uczelni w r. 1905 kształcił się dalej w l. 1907–9 na politechnice w Gandawie, gdzie uzyskał dyplom inżyniera mechanika z odznaczeniem. Rozpoczął następnie pracę w Mikołajowie nad Morzem Czarnym, gdzie do r. 1916 pracował jako starszy konstruktor silników spalinowych Diesla w Zakładach Budowy Okrętów. Następnie przez dwa lata był kierownikiem biura technicznego w Zakładach Budowy Maszyn w Gorłówce w Zagłębiu Donieckim. W l. 1915–17 działał jednocześnie w Polskim Komitecie Pomocy Uchodźcom w Mikołajowie i Gorłówce (w r. 1915 jako sekretarz Komitetu w Mikołajowie). W kwietniu 1919 wrócił do Mikołajowa, gdzie do połowy maja 1920 kierował fabryką zapałek, w l. 1920–1 wykładał na Wyższej Szkole Technicznej im. Timiriazewa w Mikołajowie, a od stycznia do połowy kwietnia 1921 pracował jako inżynier w porcie handlowym.
Z końcem 1921 r. O. powrócił do Polski i przez trzy miesiące pracował jako konstruktor w fabryce silników spalinowych «Perkun» w Warszawie, po czym przeniósł się do Poznania. Od 15 IV 1922 do 1 VII 1924 był kierownikiem biura technicznego w fabryce Cegielskiego. Następnie w l. 1924–36 wykładał w Państwowej Szkole Budowy Maszyn, a w r. 1929 po przemianowaniu jej na Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki objął w niej kierownictwo Wydziału Mechanicznego; w l. 1930–6 był dyrektorem uczelni, poświęcając wiele czasu jej organizacji i przygotowaniu nowego programu nauczania. W l. 1936–9 pracował w Warszawie jako wizytator szkół przemysłowych w Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był także czynny w l. 1936–9 w Stow. Inżynierów Mechaników Polskich. W l. 1940–4 pracował w prywatnej firmie handlowej jako kierownik sklepu artykułów technicznych. Jednocześnie należał do środowiska blisko związanego z Delegaturą Rządu RP na Kraj, biorąc udział w pracach nad przygotowaniem programów oświatowych na okres powojenny. W początkach powstania warszawskiego O. został wysiedlony do obozu w Pruszkowie, dotarł następnie do Częstochowy, gdzie aż do wyzwolenia pracował jako urzędnik administracyjny w przedsiębiorstwie budowlanym Bolesława Kuhna.
W połowie marca 1945 O. powrócił do Poznania, mianowany przez Min. Oświaty dyrektorem Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki, przekształconej we wrześniu 1945 na trzyletnią Szkołę Inżynierską, której został rektorem. Już 15 IV 1945 uruchomiono pierwszy semestr dla nowo wstępujących kandydatów oraz szósty i siódmy dla studentów przedwojennych, a w czerwcu 1946 uzyskało dyplomy pierwszych 73 inżynierów mechaników. Funkcję rektora pełnił O. przez dziesięć lat, tj. aż do chwili przemianowania Szkoły Inżynierskiej 31 VIII 1955 na Politechnikę Poznańską. W tym okresie znacznie rozbudowano uczelnię i podniósł się jej poziom naukowy. Równocześnie od sierpnia 1952 był O. kierownikiem nowo powstałej katedry silników spalinowych na Wydziale Budowy Maszyn, w której prowadził badania nad silnikami wysokoprężnymi o małej mocy. W r. 1954 został mianowany profesorem nadzwycz. Od sierpnia 1956 aż do śmierci O. kierował katedrą motoryzacji rolnictwa na Wydziale Mechanizacji Rolnictwa, która była kontynuacją katedry silników spalinowych.
O. był specjalistą w zakresie konstrukcji silników spalinowych, nad którymi prowadził badania w okresie międzywojennym i powojennym. Opracował dwa wydania podręcznika pt. Silniki spalinowe (W. 1946, P. 1957). Jednocześnie działał od r. 1947 w Naczelnej Organizacji Technicznej, sprawując w r. 1948 prezesurę Oddziału w Poznaniu, w Komitecie Oświaty przy Wojewódzkiej Radzie Narodowej w Poznaniu oraz jako przewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Obrońców Pokoju i zastępca przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Był członkiem założycielem Komisji Nauk Technicznych powstałej w r. 1952 w ramach Wydziału Nauk Matematyczno-Przyrodniczych Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk. Otrzymał trzykrotnie nagrodę Min. Oświaty i Szkolnictwa Wyższego (1953, 1954, 1955). O. zmarł nagle 13 X 1957 w Poznaniu, pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Był odznaczony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi (1935), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1956). W r. 1973 Senat Politechniki Poznańskiej uchwalił przyznanie specjalnej premii naukowej im. B. Orgelbranda dla studentów wyższych lat studiów, wyróżniających się w nauce.
O. był żonaty od r. 1917 z Anną z Werlingów, która zginęła wysłana przez Niemców po powstaniu warszawskim z obozu w Pruszkowie do obozu koncentracyjnego w Bergen-Belsen. Z małżeństwa tego pozostawił syna Tadeusza (ur. 1918), architekta.
Portret olejny O-a w stroju rektorskim w gabinecie rektora Politechn. Pozn.; Zdjęcia portretowe w Sali Wspomnień i Historii Politechn. Pozn.; – Prus E., Szeptycka A., Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Poznańskiej w latach 1945–1959, Zesz. Nauk. Politechn. Pozn. nr 1, (Bibliogr.), P. 1962 s. 8, 40–1; Księga inżynierów mechaników polskich, W. 1935 s. 91, wyd. 2. W. 1936 s. 53; Nauka w Wielkopolsce, P. 1973; Politechnika Poznańska i wcześniejsze uczelnie techniczne w Poznaniu, Pod red. W. Dembeckiej, P. 1976; Szkoły Inżynierskie w Poznaniu 1945–1955, Politechnika Poznańska 1955–1966, Pod red. K. Kapitańczyka, P. 1965 s. 19, 23, 28, 31–2, 36, 47–8, 56, 60, 98; – Kronika Szkoły Inżynierskiej w Poznaniu za r. akad. 1946/7 (P. 1946), 1947/8 (P. 1947), 1948/9 (P. 1948), 1949/50 (P. 1949); Politechnika Poznańska, Program wykładów i skład osobowy na r. akad. 1957/8, P. 1957; – „Biul. Politechn. Pozn.” 1958 nr 1 s. 5–7; „Gaz. Pozn.” 1957 nr 245 s. 2, nr 249 s. 1; „Głos Wpol.” 1957 nr 245 s. 1, nr 246 s. 5, nr 247 s. 7, nr 249 s. 1; Imieniem Bolesława Orgelbranda nazwano w Politechnice Poznańskiej specjalne premie naukowe, P. 1974 (ulotka-folder, tu życiorys i fot.); „Spraw. Pozn. Tow. Przyj. Nauk” 1958 nr 1 (ogólnego zbioru nr 52) s. 128–9; „Technolog” (P.) R. 2: 1934 nr 5 s. 6 (fot.), „Tryb. Ludu” 1957 nr 286 s. 2; „Życie Szkoły Wyższej” R. 6: 1958 nr 1 s. 219–21; – Arch. Państw. w P.: Karta meldunkowa; Arch. Politechn. Pozn.: Akta osobowe, sygn. 0–17, 29; – Informacje rodziny z Warszawy.
Andrzej Dzięczkowski