Metler Bonawentura (1866–1939), ksiądz, lingwista, astronom. Ur. 7 VII we wsi Ciążeń (pow. Słupca) w ziemi kaliskiej. Był synem włościan Bernarda i Marii z Winnickich. Do gimnazjum uczęszczał w Kaliszu. W r. 1883 wstąpił do Seminarium Duchownego we Włocławku. W r. 1887 został wysłany na studia do Akademii Duchownej w Petersburgu, ale stąd w r. n. wyjechał na studia do Italii, gdzie otrzymał święcenia kapłańskie (18 XI 1888). Z początkiem 1889 r. udał się do Rzymu, gdzie studiował malarstwo, rzeźbę i architekturę. Po krótkim pobycie w ojczyźnie w l. 1893–4 ponownie udał się za granicę (do Monaco, Paryża i Londynu) celem kontynuowania studiów. W tym czasie odbywał podróże po Ameryce i Australii, zwiedzając miejscowe muzea. Odnalazł wówczas zapomniany obraz XVII-wiecznego malarza Jana Sassoferrata „Zdjęcie z krzyża”. Był także nauczycielem języka niemieckiego i angielskiego we Francji, a potem w Anglii uczył języka niemieckiego i francuskiego. Przygotował w tym czasie w manuskrypcie prace Grammaire anglaise i French Pronunciation oraz dla kleryków polskich Gramatykę niemiecką. Później studiował nauki przyrodnicze w uniwersytetach w Rzymie, w Innsbrucku, Oksfordzie i Sorbonie. W r. 1902 brał udział w wyprawie naukowej na Ocean Indyjski. Od tego czasu poświęcił się studiom astronomicznym. Był uczniem wybitnego astronoma C. Flammariona i pod jego kierownictwem skonstruował duży teleskop; w przytułku dla Polaków w Juvisy sur Orge pod Paryżem (Maison de St. Stanislas Kostka) w klasztorze Sióstr Szarytek zorganizował w r. 1907 obserwatorium astronomiczne na wzór obserwatorium w Bourges.
Wiosną 1908 powrócił do Polski przywożąc ze sobą swój teleskop i inne przyrządy astronomiczne. W ojczyźnie rozpoczął pracę jako nauczyciel religii w szkołach powszechnych i średnich w Częstochowie. W r. 1913 przekazał miastu Częstochowa teleskop i inne przyrządy astronomiczne oraz proponował założenie w Częstochowie Tow. Astronomicznego, ale najpierw władze carskie, a potem pierwsza wojna światowa przeszkodziły realizacji tego zamiaru. Dn. 13 VII 1914 został mianowany kanonikiem kolegiaty w Kaliszu. W l. 1918–19 był proboszczem w parafii Garnek, a w l. 1919–32 w parafii Kruszyna. W l. 1932–4 był proboszczem w Maluszynie, skąd został przeniesiony do parafii Parzymiechy, gdzie pracował do końca życia. Brał udział w Ogólnym Zjeździe dla Organizacji Nauki w Polsce w Warszawie (7–10 IV 1920). Po zakończeniu pierwszej wojny światowej miał zamiar zorganizować obserwatorium astronomiczne we Włocławku dla uczczenia 450 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika, ale nie otrzymał funduszów na jego budowę i dlatego przy pomocy finansowej miasta Częstochowy zorganizował takież obserwatorium w parku miejskim pod Jasną Górą (otwarte w r. 1932). W dn. 25 II 1923 utworzył komitet organizacyjny Polskiego Tow. Astronomicznego Popularnego w Częstochowie, którego prezesem honorowym został C. Flammarion, a faktycznym prezesem był M. W l. n. Towarzystwo to otrzymało nazwę Polskie Tow. Przyjaciół Astronomii w Częstochowie. W tym czasie M. popularyzował wiedzę astronomiczną zwłaszcza wśród młodzieży szkół średnich w Częstochowie.
W drugim dniu wojny 2 IX 1939 został zamordowany w bestialski sposób w Jaworznie koło Wielunia przez wkraczających żołnierzy niemieckich, którzy uznali, że jego przyrządy astronomiczne służyły wojsku polskiemu; plebania w Parzymiechach wraz z księgozbiorem, rękopisami i archiwum parafialnym została spalona. Po zakończeniu drugiej wojny światowej został M. ekshumowany i pochowany na cmentarzu w Parzymiechach.
Podlewski S.,Wierni Bogu i Ojczyźnie, W. 1971; – Pietrzykowski J., Hitlerowcy w powiecie częstochowskim 1939–1945, Kat. 1972 s. 14–17 (fot.), 170; Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, „Sacrum Poloniae Millennium” T. 11: 1965; Związek J., Rozwój sieci dekanalnej w diecezji częstochowskiej w latach 1925–1970, „Częstochowskie Wiad. Diec.” 1972 s. 36, 70; – „Kronika Diec. Kujawsko-Kaliskiej” R. 13: 1919 s. 26, 201; Schematyzmy diecezji częstochowskiej, 1926–1939; Schematyzmy diecezji włocławskiej, 1888–1925; – „Goniec Częstochowski” 1932–3; – Częstochowskie Arch. Diec.: sygn. III 126 (Akta personalne B. M-a), M. B., In memoriam posteris sibique, rkp. autobiografii z r. 1922; – Informacje ks. Walentego Patykiewicza.
Jan Związek