Sochaczewski Bronisław Piotr (1886–1940), ksiądz, działacz społeczno-narodowy i oświatowy na Warmii i Powiślu. Ur. 19 V w Brusach koło Chojnic, był synem Hipolita i Ksawerii z domu Wika-Czarnowskiej, właścicieli niewielkiej posiadłości.

S. kształcił się w Collegium Marianum w Pelplinie (1897–1902), następnie w gimnazjum w Chojnicach, które ukończył w r. 1908; studia teologiczne odbywał w seminarium duchownym w Pelplinie (1908–10) i Liceum Hosianum w Braniewie. Święcenia kapłańskie przyjął w r. 1913 we Fromborku. Odtąd pracował jako wikariusz w ówczesnej diec. warmińskiej, kolejno w: Sztumie (1914), Postolinie (1914–20, w r. 1917 jako administrator parafii), Kwidzynie (1920), katolickiej enklawie na Mazurach w Świętej Lipce (1921–2) oraz w Lamkowie pod Olsztynem (1922–31), wreszcie jako proboszcz parafii Krasnołąka na Powiślu (ówcześnie urzędowo Schönwiese) koło Sztumu (1931–9). S. wykazywał szczególną troskę o ludność polską, używając języka polskiego wbrew zakazowi władz kościelnych i czynnie uczestnicząc w pracach polskich organizacji i stowarzyszeń. W okresie plebiscytu (1920) współpracował z Warmińskim Komitetem Plebiscytowym; wspólnie z Augustem Donimirskim, komendantem polskiej straży plebiscytowej, w czerwcu 1920 witał w Kwidzynie nuncjusza papieskiego A. Rattiego i brał udział w rozmowach z nim. Po plebiscycie S. przystąpił do Związku Polaków w Prusach Wschodnich (1920), a następnie do IV Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech. Opiekował się Tow. Kobiet p. wezw. św. Kingi oraz organizacjami i stowarzyszeniami młodzieżowymi na Powiślu. Współpracował m.in. ze Stanisławem i Heleną Sierakowskimi, propagował prasę i książki polskie, pisał artykuły do gazet polskich (m.in. do „Gazety Olsztyńskiej”), utrzymywał kontakty z działaczami kaszubskimi oraz z Polonią w Gdańsku, sprawował także opiekę religijną nad polskimi robotnikami sezonowymi. Celem ożywienia działalności społeczno-narodowej księży polskich w diec. warmińskiej postulował wobec konsula RP w Olsztynie Józefa Gieburowskiego wypłacanie zaangażowanym w polskim ruchu narodowym duchownym specjalnych dodatków pieniężnych. W r. 1931 Gieburowski zwrócił się do S-ego z propozycją utworzenia w Niemczech Tow. im. Hozjusza zrzeszającego polskich duchownych; ustalono wówczas listę członków założycieli. Oba te pomysły nie zostały jednak zrealizowane.

Wszystkie te działania S-ego spowodowały, że stał się on przedmiotem szykan ze strony niemieckich władz kościelnych (przenoszenie do parafii z przewagą ludności niemieckiej) i państwowych (rewizje, wezwania na policję itp.), które nasiliły się w okresie hitlerowskim. Wkrótce po objęciu probostwa w Krasnołące kapituła fromborska zażądała, by S. dostarczył na piśmie zobowiązanie, że nie będzie uprawiał «Grosspolnische Agitation». W odpowiedzi S. zwrócił się do władz kościelnych o sprecyzowanie tego określenia, a nadto stwierdził, że ze swymi parafianami musi porozumiewać się po polsku i nie zaniecha nabożeństw polskich. Wówczas kuria zażądała od niego podpisania zobowiązania, że nie będzie prowadził propolskiej działalności politycznej. S. takie zobowiązanie podpisał, ale wkrótce w piśmie do kurii stwierdził, że na terenie jego parafii nauczanie religii w języku niemieckim nie dało dobrych rezultatów, toteż przywrócił naukę religii w języku polskim. Zniósł także część nabożeństw niemieckich, a żonie landrata sztumskiego odmówił pomocy w pracach niemieckiego tow. kobiecego. Kapituła w ostrym tonie domagała się przywrócenia nabożeństw niemieckich, a w r. 1934 bp Maksymilian Kaller wydał mu polecenie zwiększenia ich liczby. Naciski kurii warmińskiej i władz niemieckich były tak silne, że w r. 1939 S. odmówił przygotowania dzieci do komunii w języku polskim. To jednak nie uratowało go przed dalszymi szykanami; dn. 10 V 1939 został przymusowo wysiedlony – w ciągu doby – z terenu Prus Wschodnich. Wyjechał wówczas do Gdyni, gdzie został kapelanem WP. Umieszczony przez Gestapo na czarnej liście, w październiku 1939 został aresztowany i osadzony w obozie koncentracyjnym w Stutthofie, a następnie w Sachsenhausen, gdzie 13 V 1940 został bestialsko zamordowany.

Chłosta J., Księża trudnych czasów. Biografie 30 warmińskich duchownych, Olsztyn 1997 s. 6, 54–5; Jacewicz-Woś, Martyrologium duchowieństwa, z. 4; Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w.; Directorium divini officii Dioecesis Warmiensis […] Elenchus universi cleri…, Brunsbergae 1913; toż za l. 1914–35; – Borzyszkowski M., Święta Lipka w l. 1920–1940, „Studia Warmińskie” T. 32: 1995 s. 105; Chłosta J., Księża katoliccy w polskich działaniach plebiscytowych na Warmii, Mazurach i Powiślu, „Życie Katol.” R. 9: 1990 nr 7–8 s. 113, 116, 120; tenże, Niezwykła posługa warmińskiego kapłana, „Studia Warmińskie” T. 32: 1995 s. 371, 372; [Lemański A.] Lem A., Pamięci ks. prob. Sochaczewskiego, „Słowo na Warmii i Mazurach” 1958 nr 32; Łukaszewicz B., Wrzesiński W., IV Dzielnica Związku Polaków w Niemczech 1922–1939, Olsztyn 1982 s. 145; Reifferscheid G., Das Bistum Ermland und das Dritte Reich, Köln 1975; Sowa P., Tropem spadkobierców Hakaty, W. 1979; Swat T., Duchowieństwo na Warmii, Mazurach i Powiślu w l. 1918–1945, „Zesz. Nauk. Stow. PAX” 1977 nr 2 s. 124, 127; Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, w: Sacrum Poloniae Millennium, Rzym 1965 XI; Wrzesiński W., Polityka kleru katolickiego wobec ludności etnicznie polskiej na Warmii i Powiślu w latach 1920–1939, „Studia z Dziej. Kościoła Katol.” R. 2: 1962 nr 1 s. 77, 85, 97, 98–9, 110, 113, 121; tenże, Ruch polski na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach 1920–1939, Wyd. 2 uzupełnione i poprawione, Olsztyn 1973; – W. A., W walce o polskość na Warmii i Mazurach. Wspomnienie o ks. Sochaczewskim, „Słowo Powsz.” 1968 nr 35; Wnuk W., Byłem z wami, Wyd. 3, W. 1985 s. 35–7 (fot. po s. 112); – „Pielgrzym” (Pelplin) 1922 nr 22 s. 1–2; „Polak w Niemczech” 1939 nr 6 s. 32; – AAN: Poselstwo RP w Berlinie sygn. 2082, 2099, 2100, 3777; – Informacje Jana Chłosty z Olsztyna i mater. w jego posiadaniu, ks. Henryka Mrossa z Pelplina oraz ks. Zdzisława Wirwickiego z Brus (wyciąg z Księgi Chrztów paraf. Brusy 1886/128).

Tadeusz Oracki