Porankiewicz Czesław, pseud.: Stanisław Dunikowski, Perun, Dunin (1888–1956), kupiec, działacz socjalistyczny i komunistyczny. Ur. 9 I w Gostyniu (pow. krobski), był czwartym spośród dwanaściorga dzieci Franciszka, szewca, i Zofii z Rosickich. Siedmioklasową szkołę ludową ukończył w Poznaniu, dokąd w r. 1893 sprowadziła się na stałe jego rodzina. W l. 1902–6 uczył się w czteroklasowej szkole handlowej i jednocześnie odbywał praktykę handlowo-buchalteryjną w firmie «Sobecki–Wrzesiński. Fabryka Papy, Artykułów Smołowych i Materiałów Budowlanych» w Poznaniu. Początkowo pracował dorywczo w firmach handlowych we Wrześni, Krotoszynie, Stęszewie i Warszawie, od kwietnia 1909 był zatrudniony w Domu Handlowo-Agenturowym Karola Krupińskiego w Krakowie, a następnie w Fabryce Papy i Asfaltu Emila Kuźnickiego w Oświęcimiu. W kilka miesięcy później rozpoczął pracę w Tow. Przedsiębiorstw Górniczych «Tepege» w Krakowie. W czasie pobytu w Krakowie w l. 1909–14 obracał się w środowiskach niepodległościowych i socjalistycznych. Uczęszczał na kursy dziennikarskie i pisywał artykuły do pism kupieckich. Zetknął się tu też z działaczami niepodległościowymi i z ruchem socjalistycznym. W r. 1914 wskutek działań wojennych został wraz z rodziną ewakuowany przez władze austriackie do miejscowości Nová Paka w północnej części Czech. W kwietniu 1915 został zmobilizowany do armii niemieckiej. Od sierpnia 1915 przebywał w Berlinie, przy czym nie jest pewne, czy jako wojskowy, czy jako osoba cywilna. Pod koniec wojny został w bliżej nie ustalonych okolicznościach internowany w Szczypiornie, a następnie w Modlinie. Tam wszedł w bliskie kontakty z działaczami Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) i wpływowymi później politykami. W dn. 17 I 1919 przyjechał do Poznania skierowany przez Centralny Komitet Wykonawczy (CKW) PPS z zadaniem zorganizowania socjalistycznego ruchu robotniczego na terenie Wielkopolski i Pomorza. Na początku lutego 1919 utworzył Komisję Organizacyjną PPS na byłe Wielkie Księstwo Poznańskie i Prusy Zachodnie. Dn. 18 IX t. r. został dokooptowany do Rady Naczelnej PPS. W wyniku jego starań odbyła się pierwsza Konferencja Partyjna PPS byłego Wielkiego Księstwa Poznańskiego (26 X 1919) oraz Konferencja Okręgowa PPS (5 XII 1920). Wybrany na przewodniczącego Komitetu Wykonawczego PPS na woj. poznańskie i pomorskie, a następnie na przewodniczącego Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR) w Poznaniu przyczynił się do szybkiego rozwoju organizacyjnego PPS (m. in. w marcu 1920 nabył dla potrzeb partii drukarnię), która w końcu r. 1920 liczyła ok. 1400 członków w Wielkopolsce. W listopadzie 1919 z inspiracji P-a powstało w Poznaniu Koło Związku Zawodowego Kolejarzy, w grudniu t. r. zalegalizowano Związek Zawodowy Robotników Rolnych RP, a następnie powstały klasowe związki innych branż, obejmujące swym zasięgiem ponad 20 000 robotników. Powołana potem przez P-a centrala tych związków (dla Wielkopolski) pod nazwą Komisji Polskich Klasowych Związków Zawodowych, której był przewodniczącym, odegrała dużą rolę w usamodzielnieniu się i wzmocnieniu ruchu robotniczego w Poznańskiem. P. był założycielem i kierownikiem pisma socjalistycznego „Tygodnik Ludowy” wychodzącego w Poznaniu (1 X 1919–30 VI 1921). Większość łamów tygodnika wypełniał własnymi artykułami podpisując je inicjałami, pseudonimami (Stanisław Dunikowski, Perun, Dunin i in.) lub nie umieszczając żadnego podpisu. W r. 1920 ukazała się jego broszura pt. Więzy rwij robotniku Wielkopolski! (P.) stanowiąca przedruk cyklu artykułów ogłoszonych w „Tygodniku Ludowym” (nr 2, 4, 5, 6). Na XVII Kongresie PPS w Warszawie (21–5 V 1920) P. został wybrany do Rady Naczelnej PPS jako reprezentant Poznania. Na Kongresie był członkiem komisji programowej. W lipcu 1920 był pełnomocnikiem Wydziału Wojskowego CKW PPS na okręg poznański.
Wśród działaczy ówczesnego ruchu robotniczego uchodził P. za indywidualność kontrowersyjną. Jego wczesne poglądy polityczne były bliskie obozowi piłsudczyków, z czasem uległy ewolucji. Na początku r. 1921 P. zdecydowanie opowiedział się po stronie lewicy partyjnej w kierownictwie PPS. Równocześnie w „Tygodniku Ludowym” m. in. ostro krytykował Piłsudskiego i politykę kierownictwa PPS. Dn. 18 V 1921 CKW PPS, usiłując przerwać postępującą radykalizację i niesubordynację P-a oraz poznańskiego ośrodka PPS, wezwał delegacje OKR z Poznania do Warszawy celem wysłuchania wyjaśnień. Doszło wówczas do znieważenia P-a, a 8 VI 1921 CKW PPS rozwiązał poznański okręg PPS i zawiesił jego członków w prawach oraz czynnościach partyjnych. W dn. 18 VI 1921 Centralny Sąd Partyjny, w którego skład wchodzili Tadeusz Hołówko, Tomasz Arciszewski i Kazimierz Pużak, zaocznie wykluczył P-a pod zarzutem naruszenia norm statutowych z szeregów PPS.
Dn. 19 VIII 1921 P. został w Poznaniu aresztowany wraz z Henrykiem Kossowskim i Oskarem Schwabem, pod zarzutem «działania na szkodę państwa». Przewieziony od razu do Wronek przebywał tu ok. roku w areszcie śledczym. W czasie pobytu w więzieniu została wysunięta jesienią 1922 jego kandydatura na posła do Sejmu z listy Komunistycznego Związku Proletariatu Miast i Wsi. Wyrokiem Sądu Okręgowego (SO) w Poznaniu z dn. 5 IX 1922 skazano go na sześć lat ciężkiego więzienia, ale w wyniku apelacji obrońców Sąd Najwyższy postanowieniem z 17 I 1923 uchylił wyrok w części skazującej z uwagi na uchybienia proceduralne i zwrócił sprawę do Poznania do ponownego rozpatrzenia. Do tego jednak nie doszło, gdyż 15 III 1923 P. znalazł się w 23-osobowej grupie polskich działaczy rewolucyjnych, która została wymieniona za polskich więźniów politycznych, znajdujących się w Związku Radzieckim. Tu P. początkowo przebywał na odpoczynku na Krymie, potem pracował w Biurze Polskim Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii (bolszewików) Rosji jako prelegent i agitator, a od lipca w redakcji pisma „Młot”, organu Biura Polskiego Centralnego Biura Komunistycznej Partii (bolszewików) Białorusi w Mińsku.
W listopadzie 1923 P. zjawił się nagle w kraju. W związku z tym wróciła na wokandę SO w Poznaniu dawna sprawa P-a. Tym razem skazano go 21 XII 1923 na 2 lata i 2 miesiące więzienia z zaliczeniem mu na poczet odbytej kary czasu pobytu w więzieniu i w Związku Radzieckim, tak że po rozprawie został zwolniony. Jednak do działalności w ruchu robotniczym P. już nie wrócił. Zamieszkał w Poznaniu i był przez jakiś czas w trudnych warunkach materialnych. Nie zgodził się jednak na proponowaną mu współpracę z policją, odmawiał redakcjom miejscowych gazet pisania wspomnień z pobytu w Związku Radzieckim. Jesienią 1923 był jeszcze na utrzymaniu swego najstarszego brata, Stanisława, z zawodu cholewkarza. Potem otworzył wraz z nim handlową spółkę skór i przyborów obuwniczych w Poznaniu przy ul. Dąbrowskiego 59. W r. 1929 otrzymał posadę generalnego przedstawiciela Fabryki Chemicznej «Bristol» na Pomorze i odtąd do r. 1939 mieszkał kolejno w Toruniu, Wolnym Mieście Gdańsku i Gdyni. Na początku okupacji niemieckiej wrócił do Poznania i do końca wojny pracował w charakterze księgowego w «Posener Kohlenhandels-Gesellschaft». Z początkiem r. 1946 chcąc być bliżej córki przeniósł się do Gdańska, gdzie pracował jako księgowy w Zarządzie Miasta Gdańska (1946–7), potem w Państwowej Centrali Handlowej w Gdańsku (1948–51) i w Powszechnej Spółdzielni Spożywców (1952–4). Po przejściu na emeryturę powrócił do Poznania. Coraz bardziej niedomagał na zdrowiu. Mimo to jeszcze pracował jako dozorca w Spółdzielni «Ochrona Obiektów». Zmarł 19 XI 1956 nagle w czasie pełnienia służby. Został pochowany na poznańskim cmentarzu Komunalnym na Junikowie.
P. był dwukrotnie żonaty: od r. 1911 z Walerią z Orzekowskich i od r. 1921 ze Stanisławą Dopierałówną (zm. 1924), krawcową. W pierwszym małżeństwie miał córkę Ewę (ur. 1912), zamężną Mosielską.
Wielkopolski Słownik Biograficzny, W. – P. 1981; – Czubiński A., Makowski E., Klasowy ruch robotniczy w Wielkopolsce w okresie II Rzeczypospolitej, P. 1962 s. 98, 100, 102–6 (fot.), 108, 128, 136–8, 142, 147–9, 151–2, 154, 156–66, 176–7; Czubiński A., Olszewski M., Z rewolucyjnych tradycji Poznańskiego w latach 1919–1939, P. 1959 s. 59–64 (fot.); Holzer J., Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, W. 1974; Iwański G., Powstanie i działalność Związku Proletariatu Miast i Wsi 1922–1925, W. 1974; Ruch zawodowy w Polsce. Zarys dziejów, W. 1980 II; Wiech K., Polska Partia Socjalistyczna 1918–1921, W. 1978; Zarys historii ruchu robotniczego w Wielkopolsce, P. 1978 s. 127, 130, 132, 134–6, 138–41; – Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1965 IV; Drobner B., Bezustanna walka, W. 1965 II; Mroczkowski W., Tomicki J., XVII Kongres PPS (21–25 V 1920), w: „Najnowsze Dzieje Polski. Materiały i studia z okresu 1914–1939, W. 1963. VI 244, 278; – „Głos Niezależnych Socjalistów” 1922 nr 5 s. 5 (list P-a); „Głos Wpol.” 1958 nr z 14 X; „Młot” 1923 nr 89; „Naprzód” 1920 nr 176; „Prawda” (Moskwa) 1923 nr 59, 60; „Z Pola Walki” 1960 nr 3; – Arch. KW PZPR w P.: Teczka osobowa P-a, ARHP–138; Centr. Arch. KC PZPR: Zespół Więzienie Mokotów t. 1480, zespół Duracza 155.
Marian Olszewski