Stachowicz Damian (1658–1699), pijar, kompozytor. Ur. w Sokołowie w woj. ruskim (diec. przemyskiej).
Do Zgromadzenia Pijarów wstąpił w r. 1674. W kolegium pijarskim w Łowiczu uczył najpierw w klasach niższych, a co najmniej od r. 1687 wykładał retorykę i poetykę, w ostatnich latach życia jako wicerektor. Pełnił też funkcję kierownika kapeli tamtejszej kolegiaty. W r. 1690 przebywał prawdopodobnie w warszawskim kolegium pijarskim, wg Szymona Bielskiego przygotował do druku zbiór ód i panegiryków Orationes, odae et elegiae in laudem Andreae Santacrocii… (W. 1690), którymi uczniowie kolegium uczcili w listopadzie t.r. imieniny nuncjusza apostolskiego. Uroczystość miała oprawę muzyczną w wykonaniu kapeli kolegium warszawskiego. Kompozycje S-a, pisane głównie na potrzeby kapeli łowickiej, wykonywano także w innych ośrodkach, o czym świadczą zachowane kopie. Swoje utwory sygnował wyłącznie imieniem, stąd przez lata określano go w literaturze przedmiotu jako «Damiana, pijara». Adolf Chybiński, który opisał zachowane kopie utworów S-a z przełomu XVII/XVIII w., próbował identyfikować go, jedynie ze względu na zbieżność imion, z jednym z rektorów kolegiów pijarskich. Dopiero w r. 1962 Jan Buba i Zygmunt M. Szweykowski na podstawie „Vita et scripta…” Bielskiego ustalili tożsamość S-a.
Wg Bielskiego, S. za życia cieszył się sławą znakomitego kompozytora. Znany do dziś jego dorobek kompozytorski obejmuje 11 w całości zachowanych utworów. Są to wyłącznie kompozycje religijne: msza Missa requiem i litania Litaniae della Beatae Mariae Virginis (przechowywane w arch. kościoła paraf. w Rakowie), motety Laetatus sum, Lauda Ierusalem, Laudate pueri (w bibliotece Warsz. Tow. Muzycz.), Beata nobis gaudio (w bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu). Do najbardziej znanych kompozycji S-a należy koncert solowy Veni Consolator na 1 głos wokalny, clarino (trąbka bezwentylowa) i basso continuo (wyd. w: „Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej”, Kr. 1959 z. XIII). Dwie zaginione kompozycje Completorium solemne oraz Requiem ex B wymienione są w inwentarzu kapeli pijarskiej z Wielunia. Pozostałe utwory (4 kompletne i 2 niekompletne rękopisy, obecnie zaginione) przetrwały w transkrypcji Chybińskiego w Bibliotece UAM.
Utwory S-a przeznaczone są na obsadę wokalno-instrumentalną, najczęściej na 4 lub 5 głosów wokalnych, 2 skrzypiec, 2 clarini i basso continuo. Kompozycje te cechuje duże zróżnicowanie środków technicznych, częste użycie homorytmii i szeroko stosowana technika koncertująca. Charakterystyczne dla S-a jest wykorzystanie partii clarina, które decyduje o kształtowaniu melodyki głosów wokalnych, w konsekwencji w jego utworach często występuje melodyka trójdźwiękowo-fanfarowa.
S. zmarł w Łowiczu na suchoty 27 XI 1699.
Estreicher, XXVII 62, XXIX; – Bielski, Vita et scripta; The Grove’s Dictionary of Music and Musicians, London 2001; Słown. Muzyków Pol.; – Brough D., Nieznane utwory Damiana Stachowicza w bibliotece WTM, „Muzyka” 1979 nr 3; Buba J., Szweykowscy A. i Z. M., Kultura muzyczna u pijarów w XVII i XVIII wieku, tamże 1965 nr 2 s. 17, 24; Chybiński A., Przyczynki bio- i bibliograficzne do dawnej muzyki polskiej, „Przegl. Muzycz.” R. 5: 1929 nr 2; Szweykowski Z. M., Sylwetka kompozytorska Damiana Stachowicza (1658–1699), „Muzyka” 1962 nr 1 s. 14–28.
Małgorzata Cymbalista-Zakrzewska