Gamiusz Daniel, nauczyciel języków, ur. w drugiej połowie w. XVII na Węgrzech, był synem spowiednika księcia Tököly. Wykształcony w zakresie teologii i filozofii, wyuczył się biegle kilku języków. Ze względów wyznaniowych musiał opuścić ojczyznę, przeniósł się do Polski, gdzie otrzymał sekretariat królewski w Warszawie. Tytułował się kandydatem teologii i filozofii. Z początkiem w. XVIII z nieznanych bliżej powodów przeniósł się do Brodnicy, na stanowisko rektora tamtejszej szkoły. Przebywał tam do r. 1713, ucząc równocześnie języka polskiego (raczej prywatnie) synów bogatszych mieszczan gdańskich. 25 IV 1713 został mianowany pierwszym nauczycielem w szkole przy kościele Zbawiciela pod Gdańskiem w ówczesnej wiosce Petershagen (dziś w granicach miasta). Na stanowisku tym pozostał aż do śmierci w październiku 1716.

Niezależnie od zajęć pedagogicznych brał G. czynny udział w życiu politycznym Gdańska, wyjeżdżając (zapewne na polecenie Rady Miejskiej) w gdańskich sprawach miejskich do Tczewa i Starogardu. W r. 1702 wydał w Gdańsku zbiór przysłów łacińsko-niemiecko-polskich, jako praktyczny podręcznik do nauki języków, pt. Flores trilingues, dedykowany swym dawnym uczniom brodnickim, synom gdańskich rajców. Zawiera on około półtora tysiąca przysłów. W rękopisie pozostawił pierwszą część bardzo obszernego słownika frazeologicznego niemiecko-łacińsko-polskiego, Thesaurus germanico-latino-polonicus, z wierszowanym polskim dialogiem wstępnym, pracował też nad nową gramatyką polską, nie pozostał jednak po niej żaden ślad.

Mimo że z pochodzenia Węgier, uważał się G. za Polaka, nauczał w Gdańsku języka polskiego, a współczesna notatka rękopiśmienna niemiecka charakteryzuje go jako dobrego Polaka (war ein guter Pohle).

Bibl. Miejska w Gdańsku, rkp. Uph. fol. 103; tamże (zaginiony obecnie) rkp. 2430; Estr., XVII, 26; Pniewski Wł., Język polski w dawnych szkołach gdańskich, Gdańsk 1938.

Marian Pelczar