Sokolcow Dymitr (1873–1945), inżynier, elektrotechnik, radiotechnik. Ur. 12 XII we Władykaukazie, był synem Rosjanina Maksymiliana, kapitana wojsk rosyjskich, i Polki Anny z Ostrowskich.
S. ukończył w r. 1892 Korpus Kadetów w Tyflisie, a w r. 1895 Mikołajewską Wojenną Szkołę Inżynieryjną w Petersburgu. Następnie studiował tam w Oficerskiej Szkole Elektrotechnicznej i równocześnie od r. 1892 służył w wojsku rosyjskim. W r. 1901 zainteresował się radiotechniką i został bliskim współpracownikiem A.S. Popowa. W l. 1902–4 wykładał elektrotechnikę w Oficerskiej Szkole Elektrotechnicznej w Petersburgu i prowadził badania nad wprowadzeniem radiotelegrafii w wojsku. W czasie wojny rosyjsko-japońskiej (1904–5) zorganizował trzy kompanie radiotelegraficzne, zwane wówczas «oddziałami iskrowymi» i nimi dowodził. W r. 1906 jako delegat rządu rosyjskiego wyjechał do Berlina, gdzie wziął udział w Międzynarodowej Konferencji Radiotelegraficznej, a potem podjął studia na Wydz. Elektrotechnicznym Politechniki Berlińskiej (Charlottenburg) i uzyskał w r. 1907 dyplom inżyniera elektrotechnika. Po powrocie do Petersburga był docentem radiotechniki w Oficerskiej Szkole Elektrotechnicznej (1907–10), w Inst. Politechnicznym im. Piotra Wielkiego (1910–17) i w Żeńskim Inst. Politechnicznym (1912–17). Jako wybitny specjalista od spraw radiotechniki i radiotelegrafii, a także jeden z pierwszych konstruktorów stacji radionadawczych na świecie uczestniczył w r. 1912 w Międzynarodowej Konferencji Radiotelegraficznej w Londynie. Z ramienia rządu rosyjskiego podpisał tu konwencję międzynarodową, regulującą zasady współdziałania w dziedzinie radiotelegrafii.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. był szefem sieci radiokomunikacyjnej łączącej Rosję z Anglią i Francją, a także z ich koloniami w Afryce i Azji. Wiadomość o wybuchu rewolucji październikowej 1917 r. dotarła z Piotrogrodu do Moskwy za pośrednictwem stacji radiotelegraficznych zorganizowanych przez S-a. Od maja 1918 do początku 1919 był w stopniu pułkownika pomocnikiem kwatermistrza Sztabu Armii Kaukaskiej (walczącej z bolszewikami). Od marca 1919 do maja 1920 był profesorem matematyki i fizyki, a także dziekanem Wydz. Elektrotechnicznego Wołyńskiego Inst. Politechnicznego w Żytomierzu.
W sierpniu 1920 S. przyjechał wraz z rodziną do Polski i wziął udział w tworzeniu polskiego przemysłu radiowego. Początkowo był pracownikiem firmy «Farad» w Warszawie wytwarzającej aparaty radiowe dla potrzeb wojska, poczty i Polskiej Agencji Telegraficznej. Po połączeniu się «Faradu» z «Radiopolem» i dwiema spółkami zagranicznymi powstało Polskie Tow. Radiofoniczne, w którym do r. 1928 S. pełnił funkcję naczelnego inżyniera. Równocześnie do t.r. wykładał fizykę i matematykę w Gimnazjum Koedukacyjnym z Rosyjskim Językiem Nauczania Jana Gołubowskiego w Warszawie. W r. 1926 był prezesem sekcji historyczno-muzealnej i członkiem Komitetu Organizacyjnego Ogólnopolskiej Wystawy Radiowej, otwartej w czerwcu t.r. w Warszawie. Od września 1926 do sierpnia 1939 wykładał elektrotechnikę, encyklopedię wiedzy elektrotechnicznej, matematykę stosowaną, maszyny elektryczne i radiostacje nadawcze na Państwowych Kursach Radiotechnicznych przy Państwowej Wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Od sierpnia 1928 do czerwca 1929 był kierownikiem budowy Inst. Radiotechnicznego w Warszawie, następnie do przejęcia tej placówki w r. 1934 przez Państwowy Inst. Telekomunikacyjny (PIT) wicedyrektorem i kierownikiem Wydz. Probierczego i Ogólnego. W r. 1933 wraz z inż. Stanisławem Ryżko przeprowadził udane próby łączności na falach ultrakrótkich między Centralnym Inst. Wychowania Fizycznego na Bielanach a budynkiem PIT na Pradze. W t.r. współorganizował Muz. Przemysłu i Techniki w Warszawie. W l. 1934–9 był radcą technicznym PIT oraz członkiem Rady Teletechnicznej przy Min. Poczt i Telegrafów.
Przez cały okres dwudziestolecia S. prowadził badania naukowe z dziedziny radiotechniki. Wiele artykułów poświęcił rozwiązaniom technicznym sprzętu radiotechnicznego, m.in. ogłosił: Lampa katodowa dwusiatkowa („Przegl. Radiotechn.” 1925 nr 17–20), Lampowy falomierz na zakres fal od 10 do 20 000 m. (tamże 1928 nr 13, 14) i Mechaniczne stabilizatory częstotliwości generatorów lampowych (tamże 1931 nr 1–4, 9–18, 21–2). Na przełomie l. dwudziestych i trzydziestych przede wszystkim badał rozchodzenie się fal krótkich i ultrakrótkich, a wyniki tych prac ogłosił (częściowo wspólnie z Jerzym Bylewskim) w „Wiadomościach i Pracach Instytutu Radiotechnicznego” (T. 2: 1930 z. 2–3, T. 4: 1932 z. 3–4, T. 5: 1933 z. 6) oraz w artykule Wyniki badań nad rozchodzeniem się fal krótkich na obszarze Polski („Przegl. Radiotechn.” 1930 nr 11–16). W końcu l. trzydziestych interesował się zakłóceniami w odbiorze radiowym, o czym pisał m.in. w artykule Zagadnienia zwalczania zakłóceń w odbiorze radiowym na terenie międzynarodowym, w państwach zachodnio-europejskich i w Polsce (tamże 1938 nr 15–16 i odb.). Wiele publikacji poświęcił sprawom organizacyjnym szkolnictwa radiotechnicznego i elektrotechnicznego, m.in. Uwagi ogólne o organizacji szkolnictwa elektrotechnicznego i metodach nauczania (tamże 1937 nr 8). Publikował również w: „Krótkofalowcu Polskim”, „Przeglądzie Wojskowo-Technicznym”, „Radiu”, „Radioamatorze Polskim”, „Przemyśle i Handlu Chemicznym i Farmaceutycznym”, a także w zagranicznej prasie specjalistycznej.
S. działał w Stow. Elektryków Polskich (SEP), w którym był współzałożycielem sekcji radiotechnicznej i jej wiceprezesem, przewodniczącym centralnej Komisji Szkolnictwa Elektrotechnicznego, a także przewodniczącym Komisji Programowej oraz członkiem Komisji Podręczników. W r. 1939 był współorganizatorem Zjazdu SEP w Katowicach i przewodniczącym grupy referatowej szkolnictwa elektrotechnicznego. Ponadto w r. 1921 współorganizował Stow. Radiotechników Polskich i został członkiem jego zarządu, a także członkiem zarządu powstałego w r. 1930 Polskiego Związku Krótkofalowców (później członkiem honorowym). Współpracował z wieloma zagranicznymi organizacjami naukowymi; był m.in. członkiem amerykańskiego The Institute of Radio Engineers. W r. 1932 uczestniczył z ramienia Inst. Radiotechnicznego w Międzynarodowym Kongresie Elektrycznym w Paryżu, biorąc udział w obradach sekcji miernictwa elektrycznego oraz sekcji radiotechniki i radiokomunikacji, gdzie referował wyniki swych badań nad rozchodzeniem się fal krótkich. Był z przekonań monarchistą, ale do żadnych ugrupowań monarchistycznych nie należał.
W okresie okupacji niemieckiej S. był kierownikiem Zawodowych Kursów Radiotechnicznych, Elektromonterskich i Teletechnicznych w Warszawie oraz przewodniczącym Komisji Egzaminacyjnej Czeladniczej dla Przemysłu Instalacji Elektrycznych. Uczestniczył w tajnym nauczaniu. W czasie powstania warszawskiego 1944 r. przebywał na Bielanach w Warszawie. Tam doznał ciężkich obrażeń z rąk Niemców i Ukraińców na skutek czego zmarł 13 III 1945, prawdopodobnie w którejś z podwarszawskich miejscowości. Pochowany został na cmentarzu Prawosławnym na Woli w Warszawie (kw. 68–2–13). Odznaczony był orderami rosyjskimi: św. Anny II i III kl., św. Włodzimierza III i IV kl., św. Stanisława II kl. z mieczami oraz medalem pamiątkowym wojny rosyjsko-japońskiej 1904–5, a także francuskimi Palmami Akademickimi (za współpracę w radiostacjach francuskich w r. 1909) oraz Krzyżami: Kawalerskim i Oficerskim Legii Honorowej (za radiokomunikację z Francją w pierwszej wojnie światowej).
W małżeństwie z Polką Jadwigą z Białogórskich, muzykologiem, miał S. troje dzieci, synów: Maksymiliana (ur. 1907) i Dymitra (ur. 1909) oraz córkę Melanię (ur. 1910).
Wiadomości i Prace Instytutu Radiotechnicznego w Warszawie. Indeks chronologiczny i autorski, „Prace Przem. Inst. Telekomunikacji” R. 20: 1970 nr 69/70 s. 33–4, 38 (bibliogr.); Enc. Warszawy, W. 1994; Słownik biograficzny techników polskich, W. 1998 z. 9 s. 124–5; Słownik polskich towarzystw naukowych, Wr. 1990 II cz. 1; Paszkiewicz P., Sandowicz M., Cmentarz Prawosławny w Warszawie, W. 1992; – Cieliszak K. i in., Geneza i rozwój Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji, „Prace Przem. Inst. Telekomunikacji” R. 20: 1970 nr 69/70 s. 6, 8; Historia elektryki polskiej, W. 1974–6 I–III (fot.); Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959; Jackowski K., 25-lecie pracy naukowej prof. D. Sokolcowa, „Przegl. Radiotechn.” 1927 nr 11/12 s. 41 (fot.); tenże, Instytut Radiotechniczny, „Przegl. Teletechn.” 1929 nr 6 s. 175, 177; Kubiatowski J., Prof. inż. Dymitr M. Sokolcow 1873–1945, „Przegl. Telekomunikacyjny” 1970 nr 3 s. 107 (fot.); Kwiatkowski M.J., Narodziny Polskiego Radia. Radiofonia w Polsce w latach 1918–1929, W. 1972; Majewski S., Nim weźmiesz tranzystor do ręki, „Stolica” 1974 nr 47 s. 2–3 (fot.); Miszczak S., Historia radiofonii i telewizji w Polsce, W. 1972 (fot., pod nazwiskiem Sokolcew); Nasze wywiady, „Radio” 1927 nr 4 s. 4; – AAN: Min. WRiOP, teczka personalna S-a nr 5748.
Stanisław Konarski