Roszak Edmund (1900–1943), jezuita, profesor seminarium duchownego. Ur. 5 X w Poznaniu, był synem Jana i Julii z Matuszewskich, młodszym bratem Stanisława (zob.).
Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości R. studiował w semestrze jesiennym 1919 nauki przyrodnicze na Wydz. Filozoficznym Uniw. Pozn. Dn. 18 IV 1921 wstąpił do Tow. Jezusowego, nowicjat odbył w Starej Wsi koło Brzozowa. W l. 1923–6 studiował filozofię w kolegium w Nowym Sączu. Od r. 1926 studiował filologię romańską i germańską na Uniw. Wil. Był też w l. 1926–30 nauczycielem języków francuskiego i niemieckiego w Gimnazjum O. O. Jezuitów w Wilnie. Na uniwersytecie otrzymał stopień magistra. Rozprawkę pt. Note sur certains phénoménes syntaxiques de l’ancien français, stanowiącą wyciąg z pracy magisterskiej, opublikował we włoskim czasopiśmie „Archivum Romanicum” (T. 16: 1932). W r. 1932 rozpoczął studia teologiczne w kolegium «Bobolanum» w Lublinie; ukończył je ze stopniem licencjata św. teologii. Również w Lublinie otrzymał święcenia kapłańskie 23 IV 1935, opóźnione na skutek długotrwałej choroby oczu. W r. szk. 1936/7 odbywał trzecią probację (studium prawa zakonnego) w Paray-le-Monial we Francji. W lecie 1937 przeniesiony został do Pińska, gdzie objął stanowisko wykładowcy języka niemieckiego i francuskiego w prywatnym liceum jezuickim z prawami szkoły państwowej, mieszczącym się w Kolegium p. wezw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Równocześnie w r. szk. 1938/9 był profesorem teologii dogmatycznej specjalnej w Wyższym Seminarium Diecezjalnym im. św. Tomasza z Akwinu.
W czasie drugiej wojny światowej R. był w r. 1940 aresztowany. Wkrótce zwolniony, przedostał się do Wilna. W r. 1941 został administratorem parafii Przemienienia Pańskiego w Jałówce w pow. wołkowyskim. Cieszył się wielkim uznaniem miejscowej ludności, a znajomość języka niemieckiego okazywała się pomocna w skutecznych interwencjach u władz niemieckich na rzecz parafian. Dn. 12 VII 1943 został ostrzeżony o grożącym mu aresztowaniu (ostrzeżenie przekazane przez pośredników pochodziło od miejscowego żandarma). R. jednak nie ukrył się i został rankiem 13 VII t. r. aresztowany, przewieziony do pobliskiej Świsłoczy i rozstrzelany w lesie Wiszownik. Wraz z R-iem aresztowano i stracono w Wiszowniku 6 osób; egzekucja ta była częścią większej akcji przeciwko inteligencji polskiej, dokonywanej w lipcu 1943 w Białostockiem. R. został pogrzebany na miejscu stracenia; w r. 1945 zwłoki jego przeniesione zostały na cmentarz w Świsłoczy (obecnie na terenie Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej). W czterdziestą rocznicę śmierci R-a w zewnętrzną ścianę kościoła paraf. p. wezw. Przemienienia Pańskiego w Jałówce została wmurowana staraniem proboszcza ks. Czesława Czerwińskiego i parafian tablica pamiątkowa.
Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Catalogus Provinciae Poloniae Maioris et Masoviae, 1926–1939; Catalogus Provinciae Poloniae Societatis Iesu, 1922, 1922/3, 1923/4, 1924/5, 1925/6 (czasem błędnie imię R-a: Eduardus); Spis kościołów i duchowieństwa Diecezji Pińskiej, Pińsk 1938–9; – Jacewicz-Woś, Martyrologium duchowieństwa, V; Natoński B., Jezuici, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939–1945, W. 1983; – 50 lat Prowincji Wielkopolsko-Mazowieckiej Towarzystwa Jezusowego (1926–1976). Sylwetki i wspomnienia, Rzym 1976 s. 80; – Arch. Archidiec. w P.: Kościół paraf. Bożego Ciała – świadectwo chrztu R-a (tu informacja, że w USC imię R-a zapisano: Eduardus); Arch. Prow. Mpol. TJ w Kr.: rkp. 1164–XX s. 81–82, rkp. 1328–11 s. 156, rkp. 1401–IV s. 368–375, rkp. 1471–I, rkp. 1524, 3171 s. 129, rkp. 4182 s. 62 nr 10, rkp. 4327 s. 749–755, rkp. 4328 s. 676–682; – Bzowski T., Drzymała K., Wspomnienia naszych zmarłych 1820–1982, Kr. 1982 s. 25 (mszp. powiel.); – Arch. Uniw. Pozn.: sygn. 103c/1940 (poświadczenie odbioru przez R-a dokumentów z datą 3 III 1920); Mater. Red. PSB: Pismo ks. Stanisława Kuleszy z Parafii Rzymskokatolickiej w Jałówce, relacja Michała Kareckiego z Jałówki z 10 III 1988, pismo Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku z 4 III 1988; – Informacje Romana Korab-Żebryka z W. i Bronisława Natońskiego z Kr.
Marek Getter