Kokoszko Edward (1900–1962), artysta malarz, pedagog, organizator życia artystycznego. Ur. 24 VIII we wsi Izdebno w pow. błońskim woj. warszawskiego, syn rolnika Franciszka i Józefy z Włodarczyków. Uczęszczał do Gimnazjum Władysława IV w Warszawie i na Wydział Humanistyczny Wolnej Wszechnicy, słuchając wykładów z zakresu historii sztuki. Studia artystyczne rozpoczął w r. 1917 na wieczornych kursach rysunku i malarstwa warszawskiej Szkoły Rysunkowej u profesorów: Miłosza Kotarbińskiego i Jana Kauzika. Po odbyciu służby wojskowej w l. 1920–1, w czasie której pełnił funkcję kreślarza w Wojskowym Instytucie Geograficznym w Warszawie, podjął studia malarskie u Konrada Krzyżanowskiego w jego prywatnej szkole (1921–2). Temu profesorowi zawdzięczał ugruntowanie swego stosunku do sztuki, oraz duży zasób wiedzy fachowej. W l. 1922–6 K. studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (SSP) w pracowni malarskiej Tadeusza Pruszkowskiego, uzupełniając studia grafiką u Władysława Skoczylasa, witrażem u Mieczysława Kotarbińskiego, technologią malarstwa u Tadeusza Noskowskiego. Jeszcze jako student rozpoczął pracę w SSP. Na zlecenie Rady Głównej SSP zorganizował bibliotekę i w l. 1924–6 pracował jako bibliotekarz. W r. 1926 wyjechał K. na roczne stypendium do Francji; pobyt ten przedłużył do trzech lat. W r. 1932 otrzymał K. dyplom z malarstwa. W tym czasie pogłębił swoją wiedzę o technikach malarskich, uzupełniając ją znajomością konserwacji i rekonstrukcji malarskiej.
W r. 1928 debiutował K. obrazem Święta Cecylia na I zbiorowej wystawie Stowarzyszenia «Bractwo Św. Łukasza» (był jednym z jego założycieli w r. 1925), urządzonej w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie. Brał jeszcze raz udział w wystąpieniu grupy na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w r. 1929. W r. 1933 odbyła się w TZSP indywidualna wystawa prac K-i (36 obrazów olejnych, przeważnie portretów i pejzaży). Od chwili powstania Instytutu Propagandy Sztuki (IPS) K. brał czynny udział w organizowanych tam Salonach odnosząc szereg sukcesów. I tak r. 1934 przyniósł mu nagrodę Prezydenta m. Warszawy za portret, r. 1935 nagrodę Prezesa Banku Rolnego za krajobraz i r. 1936 nagrodę Prezesa Banku Polskiego za Portret pani Krammowej (1934, Muz. Narod. w W.). W r. 1936 otrzymał K. medal na Dorocznym Salonie TZSP, a w 1937 medal brązowy na Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu za kompozycję portretową Monika. Brał udział i w innych wystawach sztuki polskiej za granicą, m. in. w Anglii i Szwajcarii (1938–9). Na przełomie r. 1937/8 odbył podróż po Włoszech.
K. należał do wielu organizacji artystycznych. Był jednym z członków założycieli w r. 1926 Spółdzielni Artystów «Ład», zaś w r. 1934 «Bloku Zawodowego Artystów Plastyków» (w l. 1934–6 był prezesem Zarządu, w r. 1938 prezesem stowarzyszenia). K. był komisarzem i autorem katalogu wystawy «Bloku», zorganizowanej w IPS-ie w r. 1936, a także wystawy pośmiertnej Jacka Mierzejewskiego. W l. 1935–8 związany z miesięcznikiem „Plastyka”, organem «Bloku», publikował na jego łamach artykuły, należał do kolegium redakcyjnego, a w r. 1938 pełnił funkcję redaktora naczelnego. Pracę pedagogiczną podjął K. zaraz po powrocie z Francji, tj. 1 X 1929 r. Prowadził w warszawskiej akademii rysunek wieczorny i wykłady technologii malarskiej. Następnie w l. 1930–8 był asystentem kolejno w pracowniach profesorów: Mieczysława Kotarbińskiego, W. Skoczylasa, Z. Kamińskiego, T. Pruszkowskiego i F. Kowarskiego. W r. 1931 został powołany na profesora malarstwa i rysunku w dziale technik malarskich do Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych w Warszawie, gdzie pracował aż do r. 1947.
W czasie okupacji niemieckiej brał czynny udział w konspiracyjnym nauczaniu, kontynuując w miarę możności wykłady dla uczniów Szkoły Sztuk Zdobniczych we własnej pracowni. W r. 1947 powołany został na stanowisko profesora nadzwycz. warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych (ASP), gdzie zorganizował Wydział Konserwacji Malarstwa i został pierwszym jego dziekanem. W l. 1950–2 pełnił funkcję dziekana Wydziału Malarstwa. Na stanowisku profesora pozostał do końca życia. Po wojnie brał K. również czynny udział w życiu artystycznym i organizacyjnym. Współpracował przy tworzeniu Związku Zawodowego Artystów Plastyków (1945), uczestniczył w powstaniu grupy «Powiśle» i występował wraz z nią w r. 1948 w Warszawie i w Łodzi i w 1960 w Warszawie, brał udział we wszystkich wystawach ogólnopolskich i okręgowych, był komisarzem II Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki (1951). Na przełomie r. 1954/5 wystąpił z dużą wystawą indywidualną w 25-lecie pracy artystycznej, urządzoną w warszawskiej Zachęcie, a w l. 1960–1 z ekspozycją w 30-lecie pracy artystycznej w Łodzi i następnie, w zmniejszonym zestawie, w Płocku, w Białymstoku i Radomiu. Dwukrotnie miał indywidualne wystawy za granicą: w Sofii (1961) i Pradze czeskiej (1962). Uczestniczył ponadto w wystawach zagranicznych: 50 lat Malarstwa Polskiego w Coventry (1960), przewiezionej do Nancy (1960), i w wystawie Polsk Malery w Oslo (1961). Ostatnia indywidualna ekspozycja, obejmująca głównie krajobrazy z Bułgarii, otwarta została w warszawskiej Kordegardzie w kwietniu 1962 r.
Obrazy K-i posiadają w swych zbiorach: Muz. Narodowe w Warszawie, Muz. Historyczne w Warszawie, Muz. im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy oraz warszawskie instytucje: Bank Inwestycyjny, Dom Partii, Inspektorat Min. Obrony Narodowej (MON), za granicą zaś znajdują się w zbiorach prywatnych w Paryżu, Sztokholmie i Los Angelos. K. opublikował wiele artykułów teoretycznych dotyczących rozważań o sztuce i szkolnictwie artystycznym. Są to m. in. O metodę walki artystycznej („Pion” 1934 nr 44), O właściwe drogi wychowania artystycznego („Plastyka” 1938 nr 5/26), Śladami polskiej tradycji szkolnictwa artystycznego („Przegl. Artyst.” 1951 nr 1), Wstęp do katalogu wystawy prac malarskich Edwarda Butrymowicza (W. 1951), Plastyka – próby odnalezienia własnego oblicza („Polityka” 1959 nr 45).
K. związany ze szkołą warszawską lat trzydziestych uprawiał malarstwo portretowe i, głównie po wojnie, pejzażowe. Malował pejzaże o tematyce mazowieckiej, z okolic Żyrardowa, Serocka, Łowicza (Samotna zagroda wiejska, Pierwszy śnieg, Pejzaż z okolic Serocka), a także obrazy przedstawiające Warszawę (Ruiny pałacu Szustra, Stadion Dziesięciolecia, Most Starzyńskiego). Obrazy K-i, utrzymane w konwencji realistycznej, cechuje prostota i bezpretensjonalność tematyki, wrażliwość na kolor oraz gruntowna znajomość techniki malarskiej i rzetelność warsztatu. K. projektował także witraże i polichromie ścienne do wnętrz różnych kościołów. Po wojnie ozdobił Teatr i Dom Kultury w Rzeszowie. Przy współudziale K-i powstał fryz dekoracyjny na IV piętrze Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Położył duże zasługi jako pedagog. K. odznaczony był Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem X-lecia Pol. Rzpltej Ludowej. Zmarł 12 V 1962 r. w Warszawie. K. był żonaty dwukrotnie: z małżeństwa z Wandą Nowacką miał syna Jerzego (ur. 1928), który zginął w r. 1944, w powstaniu warszawskim. Z drugą żoną, Janiną Rajkowską (ślub 1942) miał córkę Annę (ur. 1944).
W. Enc. Powsz., (PWN); Katalog Wystawy Malarstwa E. K., W. 1962; Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX w. Katalog wystawy jubileuszowej (Muz. Narod. w W.), W. 1962; – Bołdok S., Pejzaże nadwiślańskie prof. K-i, „Życie i Myśl” 1962 nr 3/4; Bylina M., E. K. Wstęp do Katalogu Wystawy Malarstwa E. K. Białystok, Płock 1961; Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, Wr.–W.–Kr. 1964 III; Kałużyński Z., Sztuka z własnego okna, „Polityka” 1959 nr 47; Orthwein K., Wstęp do Katalogu Wystawy Prac Malarskich E. K. (30 lecie pracy artystycznej), Ł. 1960; Piwocki K., Historia Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1964, Wr.–W.–Kr. 1965 s. 84, 92, 111, 115, 116, 117, 119, 129, 178; Vetulani A., Wstęp do Katalogu Wystawy prac malarskich E. K., W. 1954; Wróblewska D., E. K., W. 1962 (fot.); taż, Wokół pejzażu E. K-i, „Przegl. Artyst.” 1961 nr 3; – „Trybuna Ludu” 1962 nr 134 (nekrolog).
Irena Huml