Landowski Edward (1839–1882), powstaniec 1863 r., emigrant i lekarz. Ur. w Wilnie 14 X, był synem dymisjonowanego lekarza wojskowego w warszawskiej cytadeli, a bratem Pawła (zob.). Rodzina Landowskich, pochodzenia żydowskiego, wywodziła się z Krakowa i na przełomie XVIII–XIX w. wraz z ideami asymilatorskimi przyjęła luteranizm. L. uczęszczał do szkół w Łęczycy i w Lublinie, gdzie w r. 1857 ukończył nauki. Medycynę studiował we Wrocławiu, a od r. 1858 w Warszawie na Akademii Medyko-Chirurgicznej i następnie w Szkole Głównej. Uczestniczył w pracach konspiracyjnych przedpowstańczych, był ściśle związany z L. Mierosławskim; więzy te zachował i po wybuchu powstania, gdy wraz z bratem Pawłem wszedł do tzw. «komisji powstańczej» mającej na celu przywrócenie władzy dyktatorskiej Mierosławskiemu. Był naczelnikiem III sekcji żandarmerii narodowej. Uczestniczył prawdopodobnie w przygotowaniach, jak i w samym zamachu na Rząd Narodowy 23 V 1863 r. Był autorem 1. numeru gazetki tajnej „Powstaniec” (wg Z. Janczewskiego), organu tejże Komisji Powstańczej. Dalsze dzieje powstańcze L-ego nie są znane, lecz chyba razem z bratem Pawłem przeszedł w czerwcu do obozu K. Majewskiego. Wg notatki oficera śledczego P. Cugałowskiego L. wysłany za granicę po zakup broni, miał zbiec z powierzoną mu sumą. W każdym razie już w początkach 1864 r. L. przebywał na emigracji w Szwajcarii, a na przełomie 1864/5 r. mieszkał w Zurychu, gdzie spotkał się z W. Daniłowskim. Uniknął w ten sposób aresztowania i zesłania grożącego mu na skutek «szczerych zeznań» brata Pawła (w kwietniu 1864 r.). Wersję J. Balińskiego, jakoby L. razem z bratem Pawłem zesłani na Sybir zbiegli wspólnie przez Chiny do Europy, uznać należy za nieprawdziwą.
Studia lekarskie oraz działalność polityczną rozwijał L. na terenie Szwajcarii (Zurych), skąd został wydalony przez władze kantonalne i kontynuował je w Montpellier, gdzie 18 VIII 1867 r. na podstawie rozprawy Essai sur la blennorrhagie uréthrale chez l’homme uzyskał doktorat medycyny. Przez kilka lat praktykował w Sumène (Sumaine) w departamencie Gard, następnie przeniósł się do Paryża. Był członkiem Stowarzyszenia Lekarzy Polskich, a w r. 1870 delegatem tego stowarzyszenia do komisji zajmującej się organizacją oddziału polskiego w Paryżu. W czasie wojny był lekarzem wojskowym, czynnym szczególnie w okresie oblężenia Paryża. Za zasługi oddane armii otrzymał L. obywatelstwo francuskie. W r. 1878 głównie staraniem L-ego i pod jego kierownictwem zorganizowano oddział antropologii polskiej na wystawie powszechnej w Paryżu. W r. 1879 przeniósł się do Algieru, gdzie w Mustapha Supérieur założył zimową stację klimatyczną dla gruźlików i ozdrowieńców, lecz przyniosła mu ona ruinę finansową. Prowadził tam badania nad rośliną narkotyczną Piscida erythrina i zastosowaniem jej w leczeniu gruźlicy. Był członkiem wielu towarzystw naukowych: Société d’Emulation de Montpellier, Société de Thérapeutique, Société de Médecine publique et d’Hygiène professionelle, Société d’Anthropologie, kongresu higienistów w Genewie; w r. 1879 otrzymał tytuł i odznakę Officier de l’Académie. Pracował naukowo, ogłosił kilkanaście prac w języku francuskim, głównie z zakresu higieny, antropologii, kumysoterapii, profilaktyki i leczenia gruźlicy, klimatologii Algieru; publikował je najczęściej w „Journal de Thérapeutique”. Ważniejsze z nich to: Du koumys et son rôle thérapeutique, (tamże 1874), L’Algérie au point de vue climato-thérapique dans les affections consomptives, (tamże 1877), gdzie podał projekt organizacji stacji klimatycznej. Traitement de la phthisie pulmonaire à Alger (Paris 1880). Zamierzał systematycznie tłumaczyć wybitniejsze dzieła lekarskie francuskie, aby – jak pisał – dostarczać wartościowych dzieł polskim lekarzom i by wzmacniać polsko-francuską więź naukową. Przetłumaczył Guenau de Mussy Noel „Przyczynek do historyi chorób małżeńskich” (Paryż 1887) i 2-tomową „Klinikę lekarską” tegoż autora. Był żonaty z Polką (Baliński przypuszcza, że Januszkiewiczówną), którą wkrótce stracił, następnie z Henriettą de Vieuxtemps, córką skrzypka belgijskiego, zmarłą 28 X 1882 r. w Algierze. L. przeżył ją zaledwie o kilka dni, zmarł bowiem 6 XI po kilkudniowej chorobie. Pochowani w Algierze. Dzieci przyjął na wychowanie brat Paweł zamieszkały w Paryżu.
Syn z pierwszego małżeństwa, Paweł (1875–1961), należał do najwybitniejszych rzeźbiarzy francuskich przełomu wieków. Pozostawił wiele dzieł we Francji (Paryż), jak i poza jej granicami. Był profesorem i dyrektorem paryskiej École des Beaux Arts (od 1929), Akademii Francuskiej w Rzymie (od 1933) i École Nationale des Beaux Arts w Paryżu (1937–42). Do najważniejszych i najbardziej znanych jego dzieł należą: Walczący Dawid, grobowiec marszałka F. Focha, grupa Synowie Kaina i colombarium na cmentarzu Père Lachaise. Jego braćmi byli: Henryk, inżynier chemik, Władysław i Józef, lekarze.
Estreicher; W. Enc. Powsz., (PWN); Koźmiński, Słownik lekarzów; Zieliński, Mały słownik pionierów; – Borowski A., Organizacja warszawskiej policji narodowej wykonawczej w latach 1863–1864, „Gaz. Administracji i Policji Państw.” 1931–2; Kołodziejczyk R., Warszawska żandarmeria narodowa w powstaniu styczniowym, „Roczn. Warsz.” 1960; Przyborowski, Dzieje 1863 r., II 433, V 66; Rybicki S., Kosa [P. Landowski], „Tyg. Ilustr.” 1909 t. 2 s. 635; – Baliński I., Wspomnienia o Warszawie, Edinburg 1946 s. 94–95; Cederbaum, Powstanie styczniowe; Daniłowski W., Notatki do pamiętników, Kr. 1908; Zbiór zeznań śledczych o przebiegu powstania styczniowego, Wr.–W.–Kr. 1965; – „Bull. Pol.” 1883 nr 35; „Dzien. Warsz.” 1865 s. 1417, 1556–7, 1615, 1880, 1896, 2054, 2794; „Gaz. Krak.” 1882 nr 193; „Gaz. Lwow.” 1882 nr 262; „Kłosy” T. 36: 1883 nr 939 s. 411; „Kur. Warsz.” 1882 nr 256; „Medycyna” 1882 nr 51 s. 854; „Niepodległość” T. 11: 1935, T. 12: 1935; „Przegl. Lek.” 1882 nr 46 s. 615; „Reforma” 1882 nr 263; „Wędrowiec” 1882 t. 2 nr 47 s. 335; – AGAD: Akta Gen. Polic. sygn. 62253.
Teresa Ostrowska