Rylski (Ścibor-Rylski) Edward (1821–1895), spiskowiec, więzień stanu 1846 r., powstaniec 1863 r. Ur. w Gorzkowie (koło Bochni), był synem Antoniego, właściciela Gorzkowa, powstańca 1846 r., zabitego przez chłopów w czasie rabacji.
R. w l. 1838–41 był kadetem w 12. galicyjskim batalionie strzelców armii austriackiej, stacjonującym w Ungarisch Hradisch (Uherské Hradišté) na Morawach. Po powrocie z wojska gospodarował wraz z ojcem w Gorzkowie, gdzie w l. czterdziestych była stacja dla emisariuszy udających się w głąb Galicji. M. in. przebywał tam kilka tygodni od grudnia 1844 Leon Mazurkiewicz, układano wspólnie plany wciągnięcia chłopów do powstania, uderzenia na Podgórze itp. Gdy 18 III 1845 przeprowadzono rewizję we dworze, nie znaleziono wprawdzie żadnych obciążających materiałów, bo udało się je spalić, jednakże aresztowano R-ego na podstawie dowodów dostarczonych przez krakowską Dyrekcję Policji. Odstawiony do Bochni, stąd 25 V 1845 do Sądu Kryminalnego w Wiśniczu, a następnie 26 IV 1846 do Lwowa, gdzie wyrokiem z dn. 29 XII t.r. skazano go na śmierć, został R. ułaskawiony; karę zamieniono mu na 12 lat więzienia i od 1 VII 1847 odbywał ją w Spielbergu. Na mocy amnestii z 25 III 1848 został zwolniony.
W powstaniu styczniowym R. uczestniczył jako rotmistrz w oddziałach jazdy partii Marcina Borelowskiego-Lelewela. Dn. 22 VI 1863 jako dowódca oddziału żandarmerii narodowej walczył z Kozakami pod Groszkami na Mazowszu. Po przegranej bitwie pod Różą (Podlasie) 23 VI 1863, R. zwrócił się w stronę Radzynia Podlaskiego i dalej w Lubelskie; dn. 29 VI był pod Lublinem, 1 VII w Turobinie, a później w Biłgoraju, gdzie rekwirował pieniądze. Pod koniec sierpnia znów połączył się z oddziałem Borelowskiego. Rozkazem z dn. 22 VIII został mianowany podporucznikiem. Jako dowódca jazdy 3 IX 1863 bił się pod Panasówką (Zamojskie), a 6 IX osłaniał wycofywanie się resztek oddziału Borelowskiego po przegranej pod Batorzem niedaleko Krasnegostawu. Po śmierci Borelowskiego, R. dowodził samodzielnie partią aż do końca stycznia 1864. W grudniu 1863 walczył w oddziale Michała Heydenreicha-Kruka, a 25 XII pod Kockiem na czele żołnierzy z szablą w ręku bił się z nieprzyjacielem. Dn. 14 I 1864 w Suchelipiu koło Krasnegostawu oddział R-ego połączył się na krótko z oddziałem Władysława Kossowskiego. Dn. 16 I podszedł pod Zamość i pod Sitańcem stoczył potyczkę z wywabionymi z twierdzy żołnierzami rosyjskimi. R. już w stopniu kapitana połączył się 20 I w Brzostówce z resztkami oddziału Kajetana Cieszkowskiego-Ćwieka, a 22 I 1864 pod Wierzbicą został zaatakowany przez przeważający oddział Moskali. Z bitwy oddział R-ego, w sile 50 jazdy i 150 piechoty, wyszedł bez strat. Nazajutrz pod Zakrzówkiem zmusił R. do odwrotu atakującą go kolumnę wojsk rosyjskich. Dn. 25 I 1864 zaatakowany przez 2 roty i secinę Kozaków, zmuszony został do odwrotu i rozpuszczenia piechoty.
Po upadku powstania wrócił R. do Galicji, osiadł w Krakowie, gdzie od r. 1882 aż do śmierci pracował jako urzędnik manipulacyjny Magistratu Krakowskiego. Zmarł 11 I 1895 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim.
Radimsky J., Wykaz polskich więźniów politycznych w Szpilbergu 1839–1848, „Sobótka” R. 6: 1951; – Chołodecki J. Białynia, Pamiętnik powstania styczniowego w pięćdziesiątą rocznicę wypadków, Lw. 1913 s. 46; Grodziska-Ożóg K., Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939), Kr. 1987; Kieniewicz S., Ruch chłopski w Galicji w 1846 roku, Wr. 1951; Limanowski B., Historia ruchu rewolucyjnego w Polsce w 1846 r., Kr. [b.r.w.]; Tyrowicz M., Przewodnik po Muzeum Więźniów Polskich na Szpilbergu w Brnie, W. 1960; Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–1864, Raperswil 1913 (tu R. bez imienia); – Andrusikiewicz J. W., Pamiętniki, w: Pamiętniki spiskowców i więźniów galicyjskich 1832–1846, Wr. 1954; Bogdański H., Pamiętnik 1832–1848, Kr. 1971; Dok. Wydz. Wojny; Nabielak R., Pamiętnik więźnia stanu, Kr. 1875 s. 196; Pamiętniki krakowskiej rodziny Louisów (1831–1869), Kr. 1962; Prasa tajna, II–III; Rok 1846 w Galicji, W. 1958; Szematyzmy Król. Galicji, 1882–95; Wawel-Louis J., Kronika rewolucji krakowskiej w roku 1846, Kr. 1898; Zapomniane wspomnienia, W. 1981; – „Czas” 1895 nr 11; „Dzien. Pol.” 1895 nr 16; „Głos Narodu” 1895 nr 12; Kalendarz J. Czecha na r. 1896 s. 86; „Kur. Lwow.” 1895 nr 16; „Kur. Rzeszowski” 1895 nr 18; – B. Jag.: rkp. 7805; – Kartoteka powstańców styczniowych Eligiusza Kozłowskiego.
Janusz Pezda