Staniecki Edward, krypt. E. St. (1889–1939), księgarz, działacz komunistyczny i związkowy. Ur. 19 III w Ciechanowie, był synem Ignacego, szewca, i Elżbiety z Ulatowskich.
S. ukończył szkołę miejską w Ciechanowie, dalszą naukę uniemożliwiła mu śmierć ojca. Zdany na własne siły, obarczony opieką nad matką, podjął pracę zarobkową; od r. 1907 był pisarzem gminnym w Ciechanowie. Na formację ideową S-ego decydujący wpływ wywarł Aleksander Świętochowski, oraz wydawane od r. 1907 pismo „Zaranie” i rodzący się wokół niego polityczny ruch chłopski. S. został korespondentem terenowym tygodnika, niebawem zyskał pozycję przewodnika młodzieży. Mimo szykan ze strony władz rosyjskich zakładał koła zaraniarskie, występował na legalnych i konspiracyjnych zebraniach, wygłaszając referaty na tematy społeczno-polityczne, urządzał przedstawienia amatorskie propagujące idee niepodległości Polski i wyzwolenia społecznego.
Wiosną 1909 utracił S. pracę, co miało być następstwem udzielenia pomocy działaczom rewolucyjnym, Tadeuszowi Rechniewskiemu i Kazimierzowi Tomaszewskiemu, w nielegalnym przekroczeniu granicy rosyjsko-pruskiej. Przeniósł się wówczas do Warszawy, gdzie starsze siostry prowadziły pracownię krawiecką. Pracował dorywczo jako kolporter książek związanej z SDKPiL «Biblioteki Naukowej», krakowskich wydawnictw PPS «Książka» i «Życie», oraz legalnego tygodnika PPS-Lewicy „Wiedza”. Zachęcony przez Rechniewskiego, przygotowywał do tego pisma notatki z życia środowisk robotniczych. Wytrwały samouk, rozmiłowany w książkach, uczęszczał na wykłady Tow. Kursów Naukowych. Od r. 1912 miał stałą pracę biurową w firmie «Towarzystwo Akcyjne Ł. J. Borkowski». W r. 1914 rozpoczął praktykę w księgarni Jakuba Mortkowicza przy ul. Marszałkowskiej w Warszawie, a po przekształceniu jej w Tow. Wydawnicze – w nowej księgarni przy ul. Mazowieckiej. Od r. 1917 był pomocnikiem księgarskim u Ignacego Rzepeckiego. Kontakt z Rechniewskim zbliżył S-ego do lewicy socjalistycznej. Brak jest świadectwa o jego przystąpieniu do powstałej w grudniu 1918 Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), późniejszej Komunistycznej Partii Polski, lecz niewątpliwie w pełni akceptował jej program i taktykę działania. Od r. 1919, pod wpływem m.in. Jerzego Herynga, Marii Koszutskiej, Jana Hempla, wypełniał różne zlecenia partii. Dn. 1 IX t.r. stanął na czele powstałego wówczas radykalnego Zarządu Związku Polskich Pracowników Księgarskich, który wkrótce przyjął nazwę Powszechnego Związku Zawodowego Pracowników Księgarskich Rzeczypospolitej Polskiej (PZZPKRP) i proklamował pierwszy w księgarstwie polskim strajk (24 X – 7 XI). W charakterze delegata pracowniczego brał udział w pertraktacjach ze Związkiem Księgarzy Polskich (ZKP), które doprowadziły do zawarcia umowy o współpracy obu związków, a dzięki temu do wywalczenia podwyżki płac dla pracowników księgarskich. Wraz z wyborem na prezesa Związku, objął S. redakcję jego organu „Księgarz” i sprawował ją od nr 2 z r. 1919, z przerwami spowodowanymi przez trudności finansowo-organizacyjne (kwiecień 1921 – sierpień 1922, koniec 1925 – styczeń 1927), do nr 26 z r. 1927.
S. był jednym ze współorganizatorów zawiązanej w r. 1919 przez środowisko lewicowych działaczy Spółdzielni Księgarskiej «Książka». Powierzono mu prowadzenie księgarni przy ul. Kruczej 26. W r. 1921 zrezygnował z zajęcia u Rzepeckiego i podjął pracę w księgarni, uruchomionej przez powstałe przy Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych wydawnictwo «Nasza Księgarnia». S. został członkiem założonej w r. 1921 Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i w poł. l. dwudziestych zamieszkał wraz z rodziną w osiedlu na Żoliborzu. Kierowana przez S-ego księgarnia «Książki», poza rozprowadzaniem wydawanej przez spółdzielnię literatury marksistowskiej i rewolucyjnej, oferowała pozostałe jeszcze nakłady «Biblioteki Naukowej» oraz krakowskiej «Książki», wydawnictwa związków i stowarzyszeń robotniczych. W l. 1923–4 w lokalu księgarni mieściła się redakcja i administracja związanego z KPRP tygodnika społeczno-kulturalnego „Nowa Kultura”, a S. firmował pismo jako redaktor i wydawca (od nr 7 z 1 X 1923 do nr 7 z 16 II 1924). Działalność «Książki», która od r. 1921 była wydawnictwem KPRP, napotykała na represje ze strony władz administracyjnych: rewizje, konfiskaty książek, okresowe zawieszenia działalności i aresztowania pracowników. S. został na krótko aresztowany 5 X 1923. Pod koniec listopada księgarnia wznowiła działalność; S. kierował nią do czasu ostatecznej likwidacji «Książki» w r. 1929. W r.n. jedynie Mortkowicz zgodził się zatrudnić S-ego w swym wydawnictwie; w r. 1931, po samobójczej śmierci Mortkowicza, przemawiał S. w imieniu pracowników księgarskich nad jego grobem. Od r. 1934 tylko dorywczo był zatrudniany m.in. w księgarni Michała Arcta oraz w pepeesowskiej «Księgarni Robotniczej» przy ul. Czerwonego Krzyża w Warszawie.
Przez cały ten okres, poza krótką przerwą w r. 1923 i od poł. r. 1925 do końca r.n., uczestniczył S. w kierownictwie organizacji zawodowych pracowników księgarskich. Od 28 II 1925 w miejsce PZZPKRP działał Związek Zawodowy Pracowników Księgarskich (ZZPK) w Warszawie, który przy znacznych staraniach S-ego przekształcił się w r. 1935 ponownie w ogólnopolski ZZPK. Już w styczniu r.n. doprowadził S. do odrodzenia „Księgarza” jako miesięcznego organu tego związku. Redagując pismo aż do śmierci, zapewnił mu regularną częstotliwość, zwiększył objętość i dbał o jego poziom. S. akcentował społeczną funkcję zawodu księgarza; celem jego wysiłków autorskich i redaktorskich stała się obrona interesów i godności pracowników. Docierające z ZSRR wieści o terrorze, wszczętych na szeroką skalę procesach politycznych, zdystansowały S-ego wobec komunizmu. Nadal jednak krytycznie odnosił się do rzeczywistości społecznej i politycznej w Polsce. W dwu, spośród jedynie pięciu sygnowanych, wypowiedziach na łamach „Księgarza”, Pornografia (1939 nr 1) i W jakim stopniu koszty personelu księgarskiego wpływają na cenę książki? (1939 nr 2–3), atakował m.in. ograniczenia wolności słowa i dyskryminację autorów opozycyjnych dokonywaną pod pozorem walki ze złą książką. Był członkiem Klubu Sprawiedliwych Księgarzy (utworzonego w r. 1928) oraz współzałożycielem w r. 1932 Tow. Przyjaciół Wiedzy Księgarskiej i członkiem jego komisji rewizyjnej. I Zjazd delegatów ZZPK w kwietniu 1938 w Warszawie powołał S-ego do Zarządu Głównego (ZG) i w uznaniu zasług nadał tytuł członka honorowego. Na II Zjeździe 16 IV 1939 w Warszawie został wybrany na prezesa ZG. Zmarł na chorobę wieńcową serca 7 V 1939 w Warszawie; pochowany został na cmentarzu Bródnowskim.
S. był żonaty z Zofią z Lewandowskich (29 X 1898 – 26 II 1977), w l. trzydziestych tłumaczką w Wydz. Zagranicznym Min. Poczt i Telegrafów. Z małżeństwa tego miał dwie córki: Danutę (ur. 1923), zamężną Dulską, i Elżbietę Zofię (5 VIII 1929 – 4 XII 1999), zamężną Zollich, biologa, która uczyła początkowo w szkole średniej, następnie pracowała w PAN. Danuta, od r. 1940 czynna w konspiracji, uczestniczyła w szeregach AK w powstaniu warszawskim 1944 r., była więziona w obozie koncentracyjnym, potem jenieckim, po powrocie w r. 1946 do Polski pracowała w Zakładzie Techniki Pocztowej, później jako lektor języka angielskiego w Inst. Łączności.
Krzych M., Polska prasa rewolucyjna 1918–1939. Katalog, W. 1965; Szczechura, Zagadnienia kult.-oświat. Bibliogr.; – Słown. Pracowników Książki Pol., (F. Pieczątkowski, bibliogr.); – Dippel S., O księgarzach którzy przeminęli, W. 1976; Tarkowski S., Klub Sprawiedliwych Księgarzy, „Księgarz” 1962 nr 9/10, wkładka: Materiały do historii księgarstwa, s. 14; tenże, Z dziejów zrzeszeń księgarskich, „Księgarz” 1962 nr 9/10 (fot.); – Korespondencja polityczna Marii Koszutskiej, Oprac. G. Iwański, „Z pola walki” R. 8: 1965 nr 3 s. 140, 148; Tołwiński S., Wspomnienia 1895–1939, W. 1970; – „Księgarz” 1925 nr 1 s. 25, 1936 nr 4 s. 45, 1938 nr 11 s. 163, 1939 nr 4 s. 50, nr 5 s. 78; „Przegl. Księgarski” 1939 nr 15 s. 187 (fot.); – Nekrologi z r. 1939: „Księgarz” nr 5 (fot.), „Kur. Warsz.” nr 127–128 (wyd. wieczorne); – Zarząd Cmentarza Bródnowskiego w W.: Księgi zgonów z r. 1977 i 1999; – Kserokopia metryki ur. S-ego w posiadaniu autorki; – Informacje Danuty Dulskiej z W.
Alicja Pacholczykowa