Seidenbeutel (Zajdenbajtel) Efraim (1902–1945), malarz. Ur. 7 VI w Warszawie, był bratem Józefa (zob.) i bliźnim bratem Menaszego (zob.).
Początek artystycznego wykształcenia zawdzięczał S. starszemu bratu – Józefowi. Od r. 1921 uczył się w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych w Warszawie u Miłosza Kotarbińskiego. W t.r. wystawił (wykonaną wraz z Menaszem) płaskorzeźbę Portret Anskiego na wystawie prac artystów żydowskich; w r. 1922 brał udział w IV Wystawie Obrazów i Rzeźb – obie wystawy w Gmachu Gminy Żydowskiej (przy ul. Grzybowskiej 22) w Warszawie. W r. 1924 wstąpił do Szkoły Sztuk Pięknych (SSP), gdzie studiował do r. 1929 w pracowniach Tadeusza Pruszkowskiego, Władysława Skoczylasa i Władysława Jastrzębowskiego. W r. 1931 (lub 1932) odbył z bratem Menaszem podróż po zachodniej Europie. Uczestniczył w życiu koleżeńskim grupy uczniów i artystów związanych z Pruszkowskim; brał udział w różnych imprezach artystycznych, kabaretach (często dla żartów wykorzystując swoje podobieństwo do brata bliźniaka), wyjeżdżał też na wakacyjne plenery do Kazimierza Dolnego.
W r. 1930 S. wszedł wraz z bratem Menaszem w skład Stowarzyszenia Artystycznego «Szkoła Warszawska», obejmującego uczniów Pruszkowskiego. Brał udział we wszystkich wystawach Stowarzyszenia: w Warszawie w r. 1930 (Tow. Zachęty Sztuk Pięknych – TZSP), dwukrotnie w r. 1933 (Instytut Propagandy Sztuki – IPS), w r. 1936 (IPS) i 1939 (IPS), w Poznaniu w r. 1931 (Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych – TPSP), w Łodzi w r. 1931 (IPS) i w r. 1936 (IPS), we Lwowie: w r. 1933 (TPSP) i w r. 1939 (TPSP), a także w Genewie w r. 1931 (Musée Rath). Uczestniczył w wystawach zagranicznych w: Edynburgu w r. 1932 (międzynarodowa wystawa sztuki), Moskwie w r. 1933 (Galeria Tretiakowska – zakupiono wówczas jego obraz Julcia), Nowym Jorku w r. 1933 (College Art Association), Wenecji w r. 1934 (XIX Biennale), Rydze w r. 1934 (wystawa sztuki polskiej), Brukseli w r. 1935 (międzynarodowa wystawa sztuki) oraz w Szwecji, Estonii, Finlandii i w Londynie w r. 1939. Wspólne wystawy dzieł obydwu braci odbyły się w Warszawie w r. 1935 (IPS) i w r. 1936 (w Salonie Henryka Koterby) oraz w Morawskiej Ostrawie w r. 1938.
W r. 1934 S. był odnotowany jako członek Żydowskiego Zrzeszenia Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy w Krakowie (nie wystawiał jednak swych prac na wystawach Zrzeszenia), utrzymywał kontakty z artystami lwowskimi, członkami grup «Artes» i «Ster».
Twórczość S-a i jego brata Menaszego stanowi fenomen w zakresie sztuki i psychologii twórczości. Obydwaj artyści, ukształtowani w tym samym kręgu artystycznym, reprezentowali identyczny styl i zakres tematyczny malarstwa. Podczas studiów i na początku l. trzydziestych S. malował i wystawiał oddzielnie (sygnując obrazy inicjałem imienia i nazwiska). Część obrazów bracia wykonywali wspólnie (sygnowali je wówczas samym nazwiskiem). W związku z tym rozróżnienie wkładu każdego z nich w dane dzieło jest trudne lub wręcz niemożliwe. Liczba wspólnie namalowanych obrazów wzrasta od r. 1936, niemal wypierając ok. r. 1938 indywidualną twórczość. W początkowej fazie twórczości oddziałał na nich starszy brat Józef. Obrazy S-a z r. 1930 bliskie są tradycji postimpresjonistycznej: Kobieta sprzedająca jabłka (Muz. Sztuki w Ein Harod, Izrael), czy W Kazimierzu – przedstawienie fragmentu rynku w jasnych, białych i niebieskich tonacjach, skontrastowanych z czerwienią dachu fary (Muz. Sztuki w Ein Harod). W indywidualnej twórczości S-a, mniejszej ilościowo lub słabiej zachowanej od dzieł brata Menaszego, wyróżnia się Martwa natura (Muz. Narodowe w Warszawie) – pendant do wykonanego wspólnie z bratem Widoku z okna (1930, Muz. Sztuki w Łodzi). W obydwu dziełach przedmioty na parapecie okna oświetlone zostały światłem przenikającym z ulicy. Martwa natura, utrzymywana w jasnych, choć chłodnych słonecznych harmoniach bieli, żółcieni i brązów, jest bardziej spokojna, klasycyzująca, w stylu Cézanne’a, od Widoku z okna, w którym wprowadzenie (przez Menaszego) dynamicznych form, m.in. «uciekającej» perspektywy, nieregularnych kształtów gałązek, tkanin z intensywnym kolorystycznie deseniem, nawiązujących do sztuki Dalekiego Wschodu (m.in. grafiki japońskiej), stwarza dramatyczny, ekspresyjny nastrój. Wśród wystawionych (do r. 1933) przez S-a obrazów wymienić można kompozycje figuralne: Kulisy, Gitarzysta, Chłopiec, portrety: Portret brata, Julka (Ermitaż – Petersburg), martwe natury, np. z zegarem, i Akt. W dalszej indywidualnej (nie zachowanej) twórczości pojawiały się pejzaże z Kazimierza Dolnego (1933) i z Krakowa (1934–5), widoki portów i morza (Port rybacki w Gdyni, Motyw Helu), motywy ze Śląska Cieszyńskiego (1938), kwiaty (Gladiole, 1934), portrety (Studium chłopca, 1933, Magda, 1936) i martwe natury (z anemonami, z krzesłem i gitarą. 1939). Podobne motywy były charakterystyczne dla wspólnej twórczości obydwu braci, obejmującej pejzaże z Kazimierza Dolnego (Ulica Krakowska), z Krakowa (Pejzaż z domami, 1934 – ŻIH), Helu (Motyw z Helu), Skoczowa (Uliczka w Skoczowie, Motyw ze Śląska Cieszyńskiego – ŻIH), Borysławia i Drohobycza (Motyw z zagłębia naftowego, 1938), a także pejzaże nastrojowe (Zmrok, wyst. 1936, 1938, Pejzaż romantyczny, 1938), studia portretowe (Gołębiarz, Matka z dzieckiem, Dziewczynka z gołębiem, 1937 – ŻIH), portrety (Portret Jacka Woszczerowicza, Portret Elizy Woszczerowiczowej – obydwa z r. 1938, Portret Moniki Żeromskiej) oraz Przy kuźni (1936) i Przy pracy (1937). W twórczości S-a bardziej intymne, nastrojowe pejzaże z początków l. trzydziestych o pewnej skłonności do deformacji i ekspresyjnego traktowania koloru zostały wyparte przez szerokie, pełne powietrza i światła widoki utrzymane w jasnych, białych i złocistych, słonecznych tonacjach (Pejzaż wiejski, Widok na wieś z kościołem – obydwa obrazy w ŻIH). W portretach bliskie wydają się związki z École de Paris (Dziewczynka z kwiatami, 1938?, Muz. Narodowe w Warszawie).
W r. 1939 S. znalazł się we Lwowie, gdzie wraz z bratem schronił się u koleżanki ze studiów, malarki Marii Obrębskiej-Stieber. Zapewne w r. 1940 przebywał w Moskwie. Później znalazł się w Białymstoku, gdzie pracował w Woj. Domu Sztuki. Po wejściu (1941) do Białegostoku Niemców był w getcie, po likwidacji getta wywieziono go do obozu w Stutthofie, a następnie do Flossenburga; tam w kwietniu 1945 został zamordowany przez Niemców.
Pol. Bibliogr. Sztuki; Bénézit, Dictionnaire; Vollmer, Künstler Lexikon (J. Sandel); Confrérie de St. Luc, École de Varsovie, Exposition des tableaux de Jeunes Peintres Polonais, Musée Rath, Genève 1931; XIX Biennale, Venezia 1934 s. 362; Efraim i Menasze Seidenbeutlowie. Malarstwo, Wstępy: D. Wróblewska, J. Pollakówna, Galeria Kordegarda, W. 1993; Exhibition of Polish Art, The National Gallery of Canada, Ottawa 1942; Katalogi IPS w Warszawie: Salon Listopadowy 1930, Salon Wiosenny im. Józefa Piłsudskiego 1931, III Salon Zimowy 1932/33, wystawy zbiorowej Stow. Plastyków p.n. Szkoła Warszawska 1933, Kazimierz Dolny w malarstwie 1933, V Salon Zimowy 1935, Efraim i Menasze Seidenbeutlowie 1935, wystawa Stow. Plastyków „Szkoła Warszawska” 1936, X Salon. Malarstwo–Rzeźba–Grafika 1938, Wystawa Stow. Plastyków «Szkoła Warszawska» 1939, Martwa natura w malarstwie polskim 1939; Katalogi TPSP we Lwowie: Wystawa Wiosenna (Salon Listopadowy IPS 1930), 1931, wystawa «Szkoły Warszawskiej» 1933; Katalogi TZSP w Krakowie: Salon Warszawski (Listopadowy IPS 1930) 1931, Salon 1934; Kultura ocalona, Muz. Narodowe w Warszawie 1983; Malarze z kręgu Tadeusza Pruszkowskiego, Wstęp J. Zanoziński, Muz. Narodowe w Warszawie 1978; Memorial Exhibition. Jewish Artists Who Perished in the Holocaust, The Tel-Aviv Museum 1968; I wystawa prac Stow. Plastyków «Szkoła Warszawska», TZSP, W. 1930; Spraw. TZSP za r. 1930, s. nlb. 47; Sztuka warsz. Katalog; Wystawa Dzieł Artystów Żydowskich 1918–1939, Wstęp J. Malinowski, BWA Olsztyn 1987; Wystawa dzieł żydowskich artystów plastyków męczenników niemieckiej okupacji 1939–1945, W. 1948; Żydzi-polscy, katalog wyst. Muz. Narodowe w Krakowie 1989; – Bartoszewicz W., Buda na Powiślu, W. 1983; Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol.; Efron Z., Museum of Art, Ein Harod 1970; G., Szkoła Warszawska, „Ilustr. Republika” 1931 nr 148; Lauterbach A., Szkoła Warszawska, „Chwila” 1939 nr 7221 wyd. poranne; tenże, Wystawa Wiosenna (TPSP Lwów), tamże 1931 nr 4396; M.J., Wystawa obrazów Stowarzyszenia Plastyków „Szkoła Warszawska”, „Ilustr. Republika” 1939 nr 78; Masłowski M., Plastyka – V-ty Salon IPS, „Pion” 1935 nr 9; tenże, Wystawa w I.P.S., tamże nr 24; Materiały do dziejów Instytutu Propagandy Sztuki (1930–1939), Oprac. J. Sosnowska, W. 1990 s. 54; Norblin-Chrzanowska Z., Salon „Bloku” w I.P.S.ie, „Świat” 1936 nr 13 s. 7; Odorowski W., Malarze Kazimierza nad Wisłą, W. 1991 s. 70; Olszewski A. K., Dzieje sztuki polskiej 1890–1980, W. 1988; Pinkas Warsze, Buenos Aires 1955 s. 1156; Paluch Staszkiel K., Malarstwo Efraima i Menasze Seidenbeutlów (Wystawa w Warszawie), „Przegl. Powsz.” 1994 nr 4 s. 110–12; Piwocki, Hist. ASP, s. 234; Pollakówna J., Rudzińska W., Malarstwo polskie między wojnami 1918–1939, W. 1982; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Przegląd kulturalny w kraju, „Tyg. Ilustr.” 1939 nr 4; Rafałowski A., …i spoza palety, W. 1970 s. 72–3; Salon Malarski IPS, „Nasz Przegl. Ilustr.” 1937 nr 9; Sandel J., Umgekumenc jidisze kinstler in Pojln, W. 1957 I; Schulz B., Proza, Kr. 1964 s. 636, 651; Wallis M., Seidenbeutlowie i Jędrzejewski, „Wiad. Liter.” 1935 nr 25; tenże, Rysunki i akwarele Seidenbeutlów, „Wiad. Liter.” 1936 nr 1951; tenże, Sztuka polska dwudziestolecia. Wybór pism z lat 1921–1957, W. 1959; Winkler K., Salon malarski w I.P.S., „Pion” 1937 nr 6; tenże, X Salon IPS, tamże 1938 nr 47; Zastępca, Wystawa w IPS, „Tyg. Ilustr.” 1935 nr 23; Zarębowicz R., Rewolucja faszystowska w IPS, tamże 1937 nr 8; Żydzi polscy. Dzieje i kultura, W. 1983; – Żeromska M.,Wspomnienia, W. 1993; – „Pion” 1934 nr 44; „Sztuka i Życie Współcz.” 1934 nr 1 s. 46; „Sztuki Piękne” R. 6: 1930 nr 3 s. 111, R. 7: 1931 nr 1 s. 11, nr 2 s. 73, 78, nr 3 s. 105, nr 4 s. 154, R. 9: 1933 nr 1 s. 28, 35, nr 3 s. 94, 117, nr 11 s. 419–20, nr 12 s. 461, R. 10: 1934 nr 1 s. 34, 38, nr 6 s. 230, nr 10 s. 398; – IS PAN: Mater. Słown. Artystów Pol.
Jerzy Malinowski