Szarota (Szarota-Blüthowa) Elida Maria (1904–1994), germanistka, romanistka, komparatystka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Ur. 22 XI w Paryżu, była córką Marcelego Szaroty (zob.) i Eleonory Kalkowskiej (zob.), siostrą Ralfa Szaroty (1906–1994), urzędnika Min. Finansów w PRL.
S. uczęszczała do szkół średnich we Wrocławiu i Görlitz, a w Berlinie do Fürstin Bismarck-Schule; w l. 1921–4 uczyła się wraz z m.in. Klausem Mannem w Odenwaldschule w Heppenheim (Hesja). Po zdaniu matury w r. 1924 w gimnazjum w Bensheim (Hesja) rozpoczęła studia z filologii romańskiej na paryskiej Sorbonie, które w r. 1925 przerwała i w celu nauki języka angielskiego wyjechała do Wielkiej Brytanii. Studia romanistyczne kontynuowała kolejno na uniw. w Genewie (1928), gdzie uczestniczyła w seminarium A. Thibaudeta, Uniw. Fryderyka Wilhelma w Berlinie (1929–30) i pod kierunkiem E. Lommatzscha na Wydz. Filozoficznym uniw. we Frankfurcie nad Menem (od r. 1931), gdzie studiowała również historię sztuki, literaturę angielską oraz literaturę łacińską, wykładaną przez W. F. Otto, i grecką, wykładaną przez K. Reinharda. Także na uniw. we Frankfurcie obroniła summa cum laude 27 II 1933 pracę doktorską Studien zu Gautier de Coincy (Limburg an der Lahn 1934) i otrzymała 10 VIII 1934 stopień doktora. Zdała tam także egzaminy nauczycielskie z języków: francuskiego, łaciny i włoskiego. Następnie pracowała w Niemczech jako tłumacz i korepetytor języka francuskiego.
Po śmierci matki (21 VII 1937) osiadła S. w Warszawie i uczyła języków obcych, m.in. w gimnazjum Wandy Szachtmajerowej. Równocześnie przygotowywała pracę habilitacyjną pod kierunkiem Stanisława Wędkiewicza. Dn. 7 XII 1938 wyszła za mąż za Rafała Marcelego Blütha, historyka literatury polskiej, publicystę i działacza katolickiego. Po wybuchu drugiej wojny światowej, podczas oblężenia Warszawy, pracowała z mężem (z inicjatywy Stefana Jaracza) nad nowym przekładem dramatu jej matki pt. „Josef” („Sprawa Jakubowskiego”). Po zajęciu 30 IX 1939 Warszawy przez wojska niemieckie, w przeddzień mającej się odbyć 5 X t.r. defilady przed A. Hitlerem, jej wynajmowane mieszkanie przy Alejach Ujazdowskich 17 zostało przeszukane przez policję; znalezione tłumaczenie „Josefa” uznano za utwór antyniemiecki i na S-ę oraz jej męża nałożono areszt domowy. Przesłuchiwana dwa dni później w siedzibie policji przy al. Szucha 25, została ze względu na zaawansowaną ciążę zwolniona (męża 13 XI 1939 rozstrzelano w Natolinie). Ponownie aresztowana 16 IX 1940, była więziona na Pawiaku. Dzięki biegłej znajomości języka niemieckiego została w kwietniu 1941 zatrudniona jako tłumaczka w kancelarii komendanta więzienia Spenglera. Wg współwięźniarki, Anny Czuperskiej-Śliwickiej, «korzystała z każdej okazji, aby wpłynąć na stosunek komendanta do więźniów i w ten sposób ulżyć ich doli». Po zwolnieniu 3 VI t.r. włączyła się w tajne nauczanie w klasach gimnazjalnych i licealnych, zorganizowanych przez Szachtmajerową, Janinę Popielewską i Janinę Roszkowską. Uprzedzona o możliwości wybuchu powstania, pod koniec lipca 1944 udała się z synem do majątku krewnych, Henryka i Eugenii Bieleckich we wsi Gnojna (pow. Błonie). Po wojnie uczestniczyła jesienią 1945 w organizowaniu gimnazjum w pobliskim Mszczonowie.
Pod koniec r. 1946 wróciła S. do Warszawy, gdzie została zatrudniona w Min. Oświaty. Po roku przeszła do Akad. Nauk Politycznych (od r. 1950 Szkoła Główna Służby Zagranicznej) i uczyła tam języków francuskiego, angielskiego i niemieckiego. Opublikowała podręczniki do nauki języków obcych: Nos camarades français (W. 1947, wyd. 3, W. 1950), Travail et travailleurs de France (W. 1948), Podstawy gramatyki francuskiej (W. 1949), La glorieuse Marseillaise (W. 1950), Hans studiert in Polen. Deutsch für Anfänger (W. 1950–1 I–III), Język niemiecki dla szkół wyższych (W. 1953, wyd. 3, W. 1956) oraz Sprechen Sie Deutsch? Mit Schallplatten für den Deutschunterricht (W. 1959, wyd. 6, W. 1973). Ponadto opracowała lekturę uzupełniającą do nauki języka francuskiego, H. Balzaca „Eugénie Grandet” (W. 1953, 1959). Od r. 1953 pracowała jako lektor na Uniw. Warsz. Dn. 20 III 1957 habilitowała się na Uniw. Humboldta w Berlinie Wschodnim na podstawie rozprawy Lessing „Laokoon”. Eine Kampfschrift für eine realistische Kunst und Poesie (Weimar 1959). W r. 1960 otrzymała stopień docenta w Katedrze Filologii Germańskiej Uniw. Warsz. i zakończyła pracę w Szkole Głównej Służby Zagranicznej. Opublikowała artykuły: Die Wandlungen der Klopstockschen lyrischen Kunst, aufgewiesen an der Wilngolf-Ode („Etudes Germaniques” R. 14: 1959), Antikes und Modernes in Kleist Amphitryon („Kwart. Neofilol.” 1961 nr 4), Lohenstein und die Habsburger („Colloquia Germanica” 1967 nr 3), Piastowie w literaturze niemieckiej XVII w. („Europejskie związki literatury polskiej”, W. 1969), Memoiren, Gesandschaftsberichte und Tagebücher des 17. Jahrhunderts in neuer Sicht („Kwart. Neofilol.” 1971 nr 3), Deutsche Pastor-Fido-Übersetzungen und europäische Tradition („Europäische Tradition und deutscher Literaturbarock”, Red. G. Hoffmeister, Bern–München 1973). Przełożyła na język niemiecki m.in. „Romans et nouvelles” (wraz z P. Schlichtem, Berlin 1959, 1964) Stendhala, „Godzinę śródziemnomorską” (Berlin 1960) i „Zegar słoneczny” (Bonn 1965) Jana Parandowskiego, a także „Język a poznanie” (Wien 1964), „Szkice z filozofii języka” (Frankfurt–Wien 1968, 1969) oraz „Historię i prawdę” (Wien 1970) Adama Schaffa. Opublikowała książki: Künstler, Grübler und Rebellen. Studien zum europäischen Märtyrerdrama des 17. Jahrhunderts (Bern–München 1967), Lohensteins „Arminius” als Zeitroman. Sichtweisen des Spätbarock (Bern–München 1970), Geschichte, Politik und Gesellschaft im Drama des 17. Jahrhunderts (Bern–München 1976); prace te zdobyły jej opinię doskonałej komparatystki i znawczyni literatury europejskiego baroku. W r. 1969 otrzymała tytuł profesora nadzwycz. W r. 1970 uczestniczyła w IV Międzynarodowym Kongresie Germanistów w Princeton, wygłaszając referat Gesellschaftssicht und Erkenntnishaltung in Barock und Manierismus („Dichtung, Sprache, Gesellschaft”, Red. V. Lange, Frankfurt 1972). W l. 1970–80 należała do zarządu Międzynarodowego Stow. Germanistów. W r. 1972 wydała (z komentarzem Adama Kerstena) zbiór relacji cudzoziemców o Polsce XVII w. pt. Die gelehrte Welt des 17. Jahrhunderts über Polen (Wien–München–Zürich), dokonując przekładów na niemiecki z języków polskiego, francuskiego, włoskiego, angielskiego, holenderskiego i łaciny. Po otrzymaniu t.r. tytułu profesora zwycz. została dyrektorem Inst. Germanistyki Uniw. Warsz. Jako visiting professor wykładała także na uniwersytetach w Salzburgu i Hamburgu. Była jednym z założycieli powołanego w r. 1972 w Wolfenbüttel Zespołu Badań nad Barokiem; w r. 1976 została członkiem honorowym jego Komitetu. Należała do redakcji wydawanego w Bernie czasopisma „Colloquia Germanica”. Była członkiem polskiego Pen Clubu.
W r. 1974 przeszła S. na emeryturę, ale kontynuowała pracę naukową. Do jej najwybitniejszych osiągnięć naukowych należała edycja zachowanych streszczeń (periochów) dramatów, wystawianych w XVII w. w niemieckojęzycznych krajach Europy przez teatr jezuicki, pt. Das Jesuitendrama im deutschen Sprachgebiet. Eine Periochen-Edition (München 1979–87). W uznaniu zasług dla współpracy międzynarodowej otrzymała w r. 1981 w Wiedniu nagrodę Gottfrieda Herdera, a w r. 1982 wydano poświęconą jej księgę pamiątkową „Theatrum Europaeum” (München) z tekstami 36 autorów z wielu krajów Europy i USA. Od r. 1986 mieszkała w Wolfenbüttel, utrzymując się z dożywotniego stypendium przyznanego przez prezydenta RFN R. von Weizsäckera. W r. 1987 opublikowała książkę Stärke, dein Name sei Weib!: Bühnenfiguren des 17. Jahrhunderts (Berlin–New York). Napisała wspomnienia Sechzig Jahre erlebter Zeitgeschichte (1939–1990) oraz dedykowaną M. Gorbaczowowi książkę Ein Gogol-Buch für Kenner und Nichtkenner über Lebendige und Tote (obie prace nieopublikowane). Głęboko tkwiła w trzech kulturach: polskiej, niemieckiej i francuskiej. Zmarła 23 I 1994 w Wolfenbüttel, została pochowana na cmentarzu w Otwocku. Była odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Goldmedaille für Völkerversöhnung (przyznanym przez rząd NRD).
W małżeństwie z Rafałem Marcelim Blüthem miała S. syna Tomasza Szarotę (ur. 1940), historyka, profesora Inst. Historii PAN.
Witold Malesa poświęcił S-cie audycję radiową (z udziałem Barbary Surowskiej), nadaną 21 X 2004 w programie II Polskiego Radia.
Enc. Powsz. (PWN), VI; The International Authors and Writers Who’s Who, Cambridge 1982 s. 630; International Book of Honor, [b.m.w] 1985 s. 607; Internationales Germanistenlexicon 1800–1950, Berlin– New York 2003 III; Kto jest kim w Polsce, W. 1989; Kürschners Deutscher Gelehrten-Kalender 1983, Berlin–New York 1983 s. 4223–4; – Kozikowski E., Parandowski, W. 1967 s. 55; Parandowski J., Szkice, S. 2, W. 1968 s. 106; Theatrum Europaeum. Festschrift für Elida Maria Szarota, München 1982 s. 2 (bibliogr., fot.); – Czuperska-Śliwicka A., Cztery lata ostrego dyżuru, W. 1968 s. 358–9; Nałkowska Z., Dzienniki czasu wojny, W. 1974; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1994: „Convivium. Germanisches Jb Polen” s. 247–50 (K. Sauerland), „Frankfurter Allgemeine Zeitung” nr z 4 II, „Gaz. Wyborcza” (Stoł.) nr z 18 III, „Kwart. Neofilol.” nr 2 s. 226–8 (M. Jaroszewski), „Przegl. Zachodni” nr 4 s. 201–2 (H. Orłowski), „Wolfenbüttler Barock-Nachrichten” z. 1 s. 68–9, „Wolfenbüttler Zeitung” nr z 8 II; – Arch. Uniw. Warsz.: Dok. osobowe; Odenwaldschule Archiv w Heppenheim: m.in. koresp. z Paulem Geheebem; – Mater. Red. PSB: Życiorys S-y oprac. przez Barbarę Surowską. Mater. syna, Tomasza Szaroty z W. (dok., koresp. recenzje prac, kaseta wideo z wywiadem z S-ą, przeprowadzonym przez Michaela Foedrowitza w Wolfenbüttel, fot.).
Red.