Lejowa Emilia (1839–1906), autorka książek dla dzieci i młodzieży. Ur. w Warszawie w rodzinie ziemiańskiej Milkuszyców. Lata dziecięce spędziła we wsi Wyczerpy w pobliżu Częstochowy. Ogólne wykształcenie otrzymała w Instytucie Żeńskim Marii Józefiny w Dreźnie. W r. 1859 poślubiła Józefa Leję, byłego oficera Wojsk Polskich, urzędnika kolei wiedeńskiej. Osiadła na stałe w Warszawie, zajmując się przede wszystkim działalnością literacką. Pierwsze prace literackie zaczęła drukować od r. 1857, najpierw w pismach dla ludu („Czytelnia Niedzielna”, „Kmiotek”), później w innych, dla dorosłych („Kłosy”, „Tygodnik Illustrowany”, „Tygodnik Mód i Powieści”) i dla dzieci („Przyjaciel Dzieci”, „Wieczory Rodzinne”). W r. 1861 ukazał się jej debiut książkowy pt. Kilka prób poetycznych, zaś w latach następnych wychodziły spod pióra L-ej głównie utwory prozatorskie, przeznaczone w zasadzie dla dzieci i młodzieży.
W ciągu długiego i pracowitego żywota pisarskiego L. wydała ponad dwadzieścia zbiorków opowiadań obyczajowych, obrazków historycznych i popularnonaukowych opowieści z przyrody i geografii. Do bardziej znanych należały w grupie pierwszej: Wieczory zimowe (1863), Nowa kolęda dla dzieci (1867), Z miasta i ze wsi (1867), Serdeczny podarunek dla dzieci (1867), Posiew cnoty (1869), Mała latarnia czarnoksięska (1869); w grupie drugiej: Historia polska dla dzieci (1863), Obrazki z dziejów starożytnych (1869), Obrazki historyczne skreślone na tle dziejów państwa rzymskiego (1870); w grupie trzeciej: Krótki przegląd kuli ziemskiej (1868), Krótki rys zoologii (1873), Obrazki czterech pór roku (1877), Przechadzki ojca z dziećmi po polach, łąkach, lesie i ogrodzie (1881). Oprócz tego L. tłumaczyła utwory młodzieżowe z języka niemieckiego, głównie Ferdynanda Schmidta, oraz zajmowała się, zwłaszcza pod koniec życia, układaniem książek o tematyce religijnej, np. Chwalcie Boga, Wiara i czyny, Czcij ojca twego i matką twoją, Chrzestna matka.
Debiut poetycki L-ej nie przyniósł jej rozgłosu. Wtórność motywów, nadmiar melancholii i smutku, skłonność do bigoterii, niedostatki warsztatu poetyckiego stawiały ją w rzędzie drugo- lub trzeciorzędnych poetek. Bardziej popularna stała się jako autorka książek dla dzieci i młodzieży, chociaż i tu nigdy nie zbliżyła się do poziomu czołowych twórców epoki, których wzorce powielała dość mechanicznie. W jej utworach dominowały treści sentymentalne i dewocyjne, mnożyły się wszelkiego rodzaju pouczenia i wskazania moralne. Natomiast w pogadankach przyrodniczych L-ej można było dostrzec ambitne próby zbliżenia się do wybitniejszych popularyzatorów wiedzy przyrodniczej w okresie pozytywizmu. W obrazkach historycznych pisarki przebijały niekiedy autentyczne uczucia patriotyczne, podziw dla poświęcenia dla dobra ojczyzny.
L. czynna na polu literackim do ostatnich chwil swego życia zdobyła sobie popularność u młodych czytelników, o czym świadczyły m. in. dość częste wznowienia jej książek. Później twórczość literacka L-ej uległa całkowitemu zapomnieniu. Pisarka zmarła 7 X 1906 r. w Warszawie.
W. Enc. Ilustr.; – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1962 III; – „Kur. Warsz.” 1906 nr 279; „Tyg. Ilustr.” 1906 nr 41 (fot.); „Wieczory Rodzinne” 1906 nr 42.
Józef Zbigniew Białek