Popoff Eugeniusz, krypt. E. P. (1890–1963), prawnik, literat. Ur. 21 VII we Włoszczowej, był synem Eugeniusza, sędziego gminnego, i Matyldy z Kremerów. W l. 1899–1908 uczęszczał do gimnazjum w Kielcach, następnie podjął studia prawnicze na Uniw. Warsz.; ukończył je w r. 1912 ze stopniem kandydata praw. W t. r. został aplikantem w Sądzie Okręgowym w Warszawie, w dwa lata później podsekretarzem Wydziału Cywilnego w tymże Sądzie. Zarazem wykładał historię w polskich szkołach prywatnych w Warszawie i zajmował się pracą literacką. Debiutował wierszem W altanie („Kur. Warsz.” 1911 nr z 29 X), kolejne wiersze drukował mu „Sfinks”, „Echo Literacko-Artystyczne”. Wszystkie one zostały napisane wg zasad poetyki modernistycznej. Dla „Przeglądu Krytyki Artystycznej i Literackiej” pisywał recenzje i omówienia odznaczające się wnikliwością sądów, np. recenzję „Ikarowych lotów” Kazimiery Iłłakowiczówny, „Róży” i „Urody życia” Stefana Żeromskiego, „Klechd sezamowych” Bolesława Leśmiana. Zamieszczał też utwory satyryczne w „Marchołcie”. Wybuch wojny światowej zaskoczył P-a na wakacjach koło Kijowa. Na okres czterech lat osiadł w tym mieście, gdzie został nauczycielem historii, a następnie także inspektorem gimnazjum polskiego, oddał się też pracy literackiej. Wiersze drukował w „Kłosach Ukraińskich” i „Dzienniku Kijowskim”; w wydaniu książkowym ukazały się Jaskółki. Poemat z dziejów tułactwa polskiego (Kijów 1917). Z życzliwym przyjęciem czytelników spotkało się opowiadanie Powrót do Itaki („Kłosy Ukraińskie” 1917) przedstawiające los starej kobiety mieszkającej nad granicą prusko-rosyjską. W Nowym Teatrze Polskim w Kijowie odbyła się 11 V 1918 premiera sztuki P-a Rekonesans; reżyserowana przez Juliusza Osterwę odniosła znaczny sukces. Akcja tej trzyaktowej sztuki (nigdy nie drukowanej) rozgrywa się w sierpniu 1914 w miasteczku na Kielecczyźnie i przedstawia zróżnicowane reakcje małomiasteczkowej społeczności na wkroczenie Pierwszej Kadrowej. Napisał też P. popularną broszurę pt. Powstanie styczniowe (Kijów 1918).
Powróciwszy w połowie 1918 r. do Warszawy podjął pracę w Min. Rolnictwa, w l. 1921–8 wykładał też historię w gimnazjum żeńskim Haliny Gepnerówny. Wydał książeczkę dla młodzieży Franek obrońca Lwowa (W. 1919, pod krypt. E. P.), utwory satyryczne drukował w „Musze” i „Sowizdrzale”, ale przekłady poezji rosyjskiej dokonane w r. 1922: „Dwunastu” A. Błoka (najwcześniejszy przekład tego poematu na język polski), szereg wierszy M. Lermontowa i A. Puszkina, pozostawił tłumacz w rękopisie. W tym samym czasie zarzucił twórczość oryginalną. Z pozostawionych przez P-a wspomnień wynika, że od pisania odwiodła go świadomość, iż poetyka modernistyczna, do której się przywiązał, po wojnie była anachronizmem, nowe zaś prądy literackie nie przypadły mu do smaku i nie chciał się do nich stosować. W r. 1920 wstąpił do adwokatury, był radcą prawnym w Zarządzie Likwidacyjnym Banku Włościańskiego, Min. Robót Publicznych, Głównym Urzędzie Ziemskim, Min. Reform Rolnych. Na tym ostatnim stanowisku pracował do r. 1932, broniąc przez sześć lat ustawy o reformie rolnej przed Najwyższym Trybunałem Administracyjnym. Za zasługi położone przy obronie reformy rolnej został w r. 1928 odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta. W l. 1925–39 był radcą prawnym w Banku Rolnym, a w l. 1922–7 w warszawskim Związku Zawodowym Literatów Polskich, któremu oddał «nieocenione usługi, służąc mu radą i pomocą» (Edward Kozikowski) przy obronie praw autorskich. Należał do członków-założycieli polskiego PEN-Clubu. Podczas wojny P. kolportował przepisywane na maszynie komunikaty radiowe, ucieczką ratował się przed aresztowaniem. Wywieziony z Warszawy po powstaniu, uciekł z transportu i osiedlił się w Kielcach. Wiosną 1945 powrócił do Warszawy i został radcą prawnym w Banku Rolnym. W r. n. wszedł w skład Naczelnej Rady Adwokackiej, w której był członkiem Komitetu Wykonawczego i sędzią Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. W l. 1945–6 był prezesem Konsystorza Kościoła Ewangelicko-Reformowanego RP. Pod koniec życia zaczął pisywać wspomnienia o ludziach, z którymi się spotykał (np. o Stefanie Żeromskim, Cezarym Jellencie, Antonim Orłowskim – Krogulcu); niektóre wydrukowano w „Stolicy”, inne, nie dokończone, pozostały w rękopisach w posiadaniu synowej. Zmarł 15 II 1963 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym przy ul. Żytniej.
P. był żonaty najpierw z Heleną Rachalewską (od 24 X 1909), od r. 1923 z Ireną Świętochowską (zginęła w r. 1942 w Oświęcimiu). Z drugiego małżeństwa pochodził syn Stefan (1926–1974), dziennikarz w Polskim Radio.
Kozikowski E., Od Prusa do Gojawiczyńskiej, W. 1969 s. 287–98, (fot.); Księga pamiątkowa Kielczan, W. 1925–35 I–VI; Leszczyński R., Eugeniusz Popoff pod urokiem Stefana Żeromskiego, w: O Stefanie Żeromskim, Kr. 1976 s. 143–6; tenże, Włoszczowa na przełomie wieków, „Przemiany” R. 9: 1978 nr 3; – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1961–75 ks. 5; Pamiętnik Związku Zawodowego Literatów Polskich w Warszawie 1920–1930, W. 1931 s. 43; Wroczyński K., Pół wieku wspomnień teatralnych, W. 1957 s. 48; – „Tyg. Powsz.” R. 17: 1963 nr 11; „Życie Warszawy” 1963 nr 41 s. 7, nr 43 s. 5; – IBL PAN: Kartoteka bibliogr.
Rafał Leszczyński