Pichell (Pichel) Eugeniusz Stanisław (1905–1976), grafik. Ur. 12 VI we wsi Wzdół Rządowy koło Bodzentyna, był synem Jana, nauczyciela, i Leokadii Walerii z domu Grzegorczyk. W r. 1923 zdał maturę w Gimnazjum Państwowym im. T. Rejtana w Warszawie, po czym kształcił się w Wyższej Szkole Handlowej, gdzie w r. 1927 uzyskał absolutorium. W l. 1932–4 uczył się prywatnie rysunku i malarstwa w Krakowie u Fryderyka Pautscha i Kazimierza Sichulskiego. W l. 1936–9 współpracował jako grafik z czasopismami: „Express Kurier Czerwony” i młodzieżowy „Płomyk”. Wszystkie prace z tego okresu uległy zniszczeniu we wrześniu 1939 w pracowni artysty. Powołany do wojska jako oficer rezerwy, P. brał udział w obronie Warszawy, dowodząc 6 kompanią 30 p. piechoty strzelców kaniowskich. Walczył na Woli, Ochocie i w Śródmieściu, uczestniczył w natarciu na Wilanów. Po kapitulacji znalazł się w oficerskim obozie jenieckim Oflag II Woldenberg. Stał się tam drzeworytnikiem, mając przez cały okres niewoli za materiał dwie deski gruszkowe przysłane z kraju. Wykonał w r. 1942 w drzeworycie pierwszy z zainicjowanej przez obozowych filatelistów serii znaczków pocztowych, kursujących po terenie obozu. Znaczek przedstawiał wdowę z dzieckiem nad grobem poległego żołnierza. Później P. był autorem wielu jeszcze emisji znaczków pocztowych i kart obozowych. Dochód z ich sprzedaży zasilał Fundusz Wdów i Sierot po poległych żołnierzach, z którego przesyłano do kraju przekazy pieniężne. W czasie pobytu w niewoli wykonał P. nadto teki drzeworytnicze: Warszawa. Wrzesień 1939, Teka morska (obie 1942) oraz Teka legend. Teka Warszawa. Wrzesień 1939 powstała na podstawie sporządzonych we wrześniu 1939 notatek i szkiców, zawierała 11 drzeworytów. W Woldenbergu powstał również mniejszy cykl trzech grafik poświęconych Don Kichotowi: Na wędrówce, W walce z wiatrakami, Don Kichot po porażce, oraz drzeworyt przedstawiający wizyjnie i poetycko ujętą Bramę Grodzką w Lublinie. W r. 1942 był P. wraz z Marianem Puchalskim współautorem wyciętego w drzewie i odbitego w 13 egzemplarzach katalogu pierwszej wystawy drzeworytów wykonanych przez internowanych w Woldenbergu oficerów. Prócz prac wspomnianych P. wykonał w czasie pobytu w obozie wiele luźnych grafik, wśród nich kilka ekslibrisów, oraz dekoracje teatralne do przedstawień obozowych, m. in. scenografię do rewii noworocznej 1943 r. oraz (w zespole) dekoracje wnętrz kaplicy i świetlicy. W r. 1943 dekorował wnętrze szpitala w Oflagu XVIII B Andergran. Wkrótce po wyzwoleniu w styczniu 1945 znalazł się P. w strefie działania I Armii WP, przełamującej Wał Pomorski.
Po powrocie do kraju i po zakończeniu wojny P. zamieszkał w Opolu i działał przez pierwszych kilka lat na Ziemiach Odzyskanych. Od czerwca 1945 należał do Związku Polskich Artystów Plastyków (ZPAP). W r. 1948 pełnił funkcję sekretarza Oddziału Jeleniogórskiego. Prowadził też zajęcia rysunku i grafiki w Ognisku Kultury Plastycznej w Jeleniej Górze. W r. 1945 wziął udział w wystawie «Warszawa oskarża», w r. 1946 w I Salonie Warszawskim. W r. 1948 otrzymał I nagrodę w konkursie na plakat oraz na znaczek wystawy Ziem Odzyskanych we Wrocławiu. W tym też roku wystawiał na I Ogólnopolskim Salonie Malarstwa, Grafiki i Rzeźby w Poznaniu. W r. 1949 uzyskał III nagrodę i zamówienie na realizację projektu w konkursie na znak wyścigu kolarskiego Warszawa–Praga. W pierwszych powojennych latach uprawiał jednak P. głównie grafikę czystą – zwłaszcza drzeworyt. W l. 1945–6 powstały dwie teki: Warszawa w gruzach (8 drzeworytów) oraz Pejzaż Ziem Odzyskanych (6 drzeworytów). W r. 1950 P. przeniósł się do Warszawy i objął stanowisko naczelnika Wydziału w Departamencie Wzornictwa Produkcji Min. Przemysłu Lekkiego. W tym okresie kierował swoje zainteresowania w stronę wzornictwa przemysłowego, grafiki użytkowej i wystawiennictwa. W r. 1951 otrzymał I nagrodę w konkursie zorganizowanym przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego na szkło stołowe. W tym samym okresie współpracował jako projektant szkła i grawerki dla wnętrz Filharmonii Narodowej w Warszawie. W r. 1952 uczestniczył w konkursie na plakat polityczny i na plakat olimpijski. Dla Muzeum Narodowego w Warszawie opracował w r. 1953 scenografię wystawy «Odrodzenie w Polsce». W r. 1954 zaprojektował w zespole etalaż i grafikę pawilonu przemysłu dla Centralnej Wystawy Rolniczej w Lublinie. W r. 1958 przygotował wystawę na czterechsetlecie poczty w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie.
W końcu lat pięćdziesiątych P. powrócił do grafiki czystej, osiągając w tej dziedzinie mistrzostwo techniczne i kompozycyjne. W r. 1957 powstały teki: Las, Stare Miasto. Warszawa i Zwierzęta I i II. W r. 1960 P. wystawiał na I Biennale Grafiki w Krakowie. Wykonał też Tekę Olimpijską, przedstawiającą wszystkie konkurencje antycznej olimpiady, pokazaną na indywidualnej wystawie w kwaterze polskiej w wiosce olimpijskiej w Rzymie, nagrodzoną na konkursie olimpijskim. W r. 1961 P. wziął udział w Wystawie Grafiki Artystycznej i Rysunku w Warszawie; z t. r. pochodzi teka Stare Miasto Warszawy. W r. 1962 P. uczestniczył w IX Wystawie Malarstwa i Grafiki Warszawskiego Okręgu ZPAP; miał też wystawę indywidualną w Klubie Oficerskim w Warszawie. P. wykonał teki: Studzianki, Warszawa 1863, opracowaną dla Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego, i tekę Droga chwały, zawierającą 11 drzeworytów z historii Gwardii Ludowej, Armii Ludowej i I Armii WP. W r. 1964 P. miał wystawę indywidualną w Domu Kultury w Opolu, a w r. 1965 wziął udział w Wystawie Rzeźby i Grafiki Okręgu Warszawskiego ZPAP i w wystawie «Plastyka za drutami», pokazanej w Warszawie, Pradze, Budapeszcie i Berlinie. W t. r. powstała teka Chopin, impresje drzeworytnicze – próba przedstawienia muzyki Chopina w wizji plastycznej. W r. 1966 miał wystawę w Klubie Oficerskim w Żaganiu. W l. 1966 i 1968 P. brał udział w I i II Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie. Z l. 1969–72 pochodzą teki: Stare Miasto w Warszawie, Tysiąclecie Polski, Stara Warszawa i Krajobraz polski. P. miał jeszcze wystawy indywidualne w Klubie Oficerskim w Warszawie w l. 1972 i 1975, a pośmiertnie w r. 1978 w Polskim Ośrodku w Sofii.
P. operował formą realistyczną. Stylistycznie jego grafiki wywodziły się z tradycji polskiego drzeworytu dwudziestolecia międzywojennego. Wszystkie prace cechował znakomity warsztat w trudnej technice drzeworytu sztorcowego, rzadziej suchej igły i linorytu upodobnionego zresztą w wyrazie do drzeworytu. Grafiki P-a cechowała wzorowa dyscyplina i niezwykła precyzja cięcia rysunku. P. zmarł na serce 6 XII 1976 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 249).
P. był dwukrotnie żonaty: po raz pierwszy z Anną Haliną z Jawkowskich, po raz drugi w r. 1953 z Jadwigą z Wiśniewskich. Z pierwszego małżeństwa miał syna Jana (ur. 1947).
Największą kolekcję prac P-a posiada Ossolineum we Wrocławiu. Poza tym prace jego posiadają: w Warszawie Muzeum Narodowe, Muzeum Wojska Polskiego, Centralna Biblioteka Wojskowa, Muzeum Historyczne, Muzeum X Pawilonu, Muzeum Historii Polskiego Ruch Rewolucyjnego, Muzeum Kultury Fizycznej i Turystyki, Filharmonia Narodowa, we Wrocławiu Muzeum Poczty, w Toruniu Muzeum Okręgowe, a za granicą Muzeum Poczty w Waszyngtonie, Muzeum Polskie w Chicago, Biblioteka Polska PAN w Rzymie, Museo dello Sport w Rzymie oraz wiele kolekcji prywatnych.
Fot. w Materiałach Redakcji PSB; – Artyści plastycy okręgu warsz. ZPAP 1945–70; – Grońska M., Nowoczesny drzeworyt polski (do 1945 roku), Wr. 1971; Jaworska J., Polska sztuka walcząca 1939–1945, W. 1976 s. 162, 165; – „Roczn. Centr. Biura Wystaw. Artyst.” 1959–1960–1961, 1962, 1965–1966–1967; – IS PAN: Materiały Pracowni Słownika Artystów Polskich i Pracowni Sztuki Współczesnej; Urząd Stanu Cywilnego w Bodzentynie: Akt urodzenia 127 (1905) W; ZPAP. Arch. Zarządu Głównego w W.: Akta personalne artysty; – Informacje Jadwigi Pichellowej z Warszawy.
Maria Zakrzewska