Szczepański Feliks (1894–1965), górnik, kapitan Wojska Polskiego, działacz państwowy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.
Ur. 18 XI w Alwerni (pow. chrzanowski), był synem Marcina (1861 – ok. 1931), podoficera w armii austro-węgierskiej, żandarma w Alwerni i Chrzanowie, pracownika Zarządu Miejskiego w Jaworznie, oraz Karoliny z domu Hubaszek (Hubaczek). Miał braci: Wiktora, Jana i Eugeniusza, aplikanta sądowego, oraz siostry: Stefanię, Adelajdę i Jadwigę.
Od r. 1901 uczył się S. w szkole powszechnej w Jaworznie, a następnie w gimnazjum w Krakowie. W r. 1908, po ukończeniu trzeciej klasy, przerwał naukę i wrócił do Jaworzna, gdzie został ekspedientem w sklepie Stow. Robotniczego «Przyjaźń». W okresie od 28 IV 1911 do 4 X 1913 odbywał praktykę górniczą w miejscowej kopalni «Jacek-Rudolf», po czym 15 X 1913 wstąpił jako ochotnik do armii austro-węgierskiej. Ukończył szkołę podoficerską w Opawie. W czasie pierwszej wojny światowej walczył w stopniu kaprala w szeregach 13. pp (krakowskiego) na froncie wschodnim. Dn. 15 III 1915 trafił do niewoli rosyjskiej; przebywał cztery miesiące w obozie jenieckim w Taszkencie, a następnie przez dwa i pół roku pracował w majątku ks. Szewlaginoja w gub. woroneskiej. Uwolniony w rezultacie pokoju brzeskiego z marca 1918, udał się na wschód i przez Syberię dotarł we wrześniu t.r. do Władywostoku. W październiku wstąpił w Charbinie jako ochotnik do powstających oddziałów polskich, po czym służył w 1. p. ułanów 5. Dyw. Syberyjskiej. Po kapitulacji dywizji 10 I 1920 na stacji Klukwienna przeszedł na stronę bolszewików; wcielony 20 I t.r. do Syberyjskiej Armii Pracy, został skierowany do huty szkła pod Krasnojarskiem i wstąpił do Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików). Został komisarzem politycznym (politrukiem) kompanii (roty) w Jenisejsku, potem wojennym komisarzem 6. Syberyjskiego Pułku Transportowego, a ostatecznie już jako pułkownik, instruktorem w sztabie brygady w Irkucku. Wg własnych wspomnień był w tym czasie przewodniczącym «Jaczejki GUP» (ankieta z 31 III 1949 dla aktywu partyjnego).
Dn. 11 II 1922 wrócił S. do Polski. Odbył miesięczną kwarantannę w Dęblinie, po czym został aresztowany jako «komisarz bolszewicki» i przez miesiąc przebywał w więzieniu przy ul. Dzikiej w Warszawie. Zwolniony po podpisaniu deklaracji nieuczestniczenia w życiu politycznym, został przekazany do 2. p. ułanów w Ostrołęce, a następnie przeniesiony do rezerwy. Był poddany nadzorowi policyjnemu (trzy lata jawnemu i siedem lat tajnemu). W maju t.r. zamieszkał u rodziców w Jaworznie i 27 V podjął pracę w kopalni węgla «Józef Piłsudski». Od października uczył się w Państw. Szkole Górniczej w Wieliczce. Po otrzymaniu 30 VI 1925 dyplomu technika górniczego był od 1 VIII t.r. sztygarem, najpierw w kopalni węgla kamiennego «Michał» koło Dąbrowy Górniczej, następnie w kopalni soli potasowej w Kałuszu koło Stanisławowa; tamże pracował od 31 VIII 1926 jako sztygar rewirowy, a od 1 III 1927 jako zastępca sztygara manipulacyjnego (objazdowego). Po pewnym czasie wrócił na Górny Śląsk i od 12 IX 1929 pracował jako sztygar oddziałowy w kopalni «Polska» w Świętochłowicach, gdzie współorganizował Związek Sztygarów Polskich, następnie w r. 1931 został prezesem jego Zarządu Głównego. Po ujawnieniu działalności związkowej musiał przenieść się do kopalni «Sobieski» w Borach koło Jaworzna i 16 II 1935 objął tam stanowisko nadsztygara.
Po wybuchu drugiej wojny światowej S. z rodziną ewakuował się z polecenia władz wojskowych na wschód. Pod okupacją sowiecką, od 8 XII 1939, pracował ponownie w kopalni soli potasowej w Kałuszu, tym razem jako kierownik podsadzki płynnej. Dn. 1 VII 1940 został z rodziną deportowany do miejscowości Teguldet nad rzeką Czułym w obwodzie nowosybirskim; pracował tam w tajdze jako robotnik leśny. Po podpisaniu w lipcu 1941 układu Sikorski–Majski, odmówił S. wstąpienia do tworzonych pod dowództwem gen. Władysława Andersa Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i związał się tamże z polskimi ugrupowaniami komunistycznymi. W r. 1943 wstąpił do Związku Patriotów Polskich, a 16 VI t.r. w Sielcach nad Oką do 1. DP im. Tadeusza Kościuszki. Przydzielony w stopniu chorążego do samodzielnego batalionu saperów, odbył dwa kursy: podoficerów liniowych i oficerów polityczno-wychowawczych. W lipcu był starszym pisarzem sztabu batalionu, a od sierpnia podoficerem polityczno-wychowawczym 2. komp. batalionu. W dn. 12–13 X walczył pod Lenino, po czym 23 X został zastępcą ds. polityczno-wychowawczych dowódcy 2. komp. samodzielnego baonu saperów. Taką samą funkcję objął 7 II 1944 w 3. baonie 1. pp; 2 V t.r. awansował do stopnia podporucznika. Ciężko ranny 12 IX podczas szturmu na warszawską Pragę, przebywał przez miesiąc w szpitalu w Otwocku; 1 X mianowano go porucznikiem. Po wyjściu ze szpitala został odkomenderowany ds. egzekwowania reformy rolnej, wprowadzonej przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego 6 IX; jako kierownik grup reformy rolnej w Mińsku Maz. oraz powiatowy instruktor reformy rolnej na pow. Garwolin uczestniczył przez ok. sześć tygodni w parcelacji majątków. Po powrocie do wojska został 4 XII zastępcą dowódcy 1. pp ds. polityczno-wychowawczych i 1 I 1945 awansował do stopnia kapitana. W szeregach swej jednostki uczestniczył 17 I t.r. w zajęciu Warszawy, a następnie w przełamaniu Wału Pomorskiego. W czasie walk o Kołobrzeg objął 14 III stanowisko zastępcy dowódcy ds. polityczno-wychowawczych 11. pp 4. DP I Armii WP (zatwierdzony 5 IV). Dn. 15 III (wg J. Jarosa) lub 1 VI (ankieta z 1 III 1949) został członkiem Polskiej Partii Robotniczej (PPR). Wraz z pułkiem dotarł następnie do Łaby. Po zakończeniu działań wojennych wrócił z pułkiem do Szczecina. Po przekształceniu pułku w Wojska Bezpieczeństwa Wewnętrznego Zachodniego Pomorza został mianowany zastępcą ich dowódcy.
Dn. 1 XI 1945, na żądanie ministra przemysłu Hilarego Minca, został S. zdemobilizowany i przeniesiony na stanowisko głównego inspektora kontroli przemysłu węglowego w Centralnym Zarządzie Przemysłu Węglowego w Katowicach. Równocześnie powierzono mu w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państw. Katowice funkcję przewodniczącego Nadzwycz. Komisji dla Usprawnienia Transportu Kolejowego; odtąd kierował naprawami taboru kolejowego, w tym zniszczonych dworców i wiaduktów oraz przekuwaniem torów na kolej szerokotorową, potrzebną do wywozu dóbr i ludzi do ZSRR. Od r. 1946 był członkiem zarządów katowickich Tow. Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz Stow. Inżynierów i Techników Przemysłu Węglowego. Oddelegowany 28 II t.r. do Centrali Dąbrowskiego Zjednoczenia Przemysłu Węglowego w Sosnowcu, objął 16 IV stanowisko naczelnego dyrektora; odszedł wtedy z Nadzwycz. Komisji w Katowicach. Kierowane przez niego Zjednoczenie wykonało do 31 XII 1949 plan trzyletni (wg oficjalnych danych wydobycie węgla na dniówkę z 1533 kg w r. 1946 wzrosło do 1886 kg w r. 1949). Dn. 10 I 1947 został powołany do Komisji Prawa Górniczego. Był w Sosnowcu członkiem Komitetu Miejskiego PPR; po kongresie zjednoczeniowym PPR i PPS w grudniu 1948 został członkiem PZPR. Dn. 16 II 1949 minister przemysłu i handlu Minc nominował go na stanowisko dyrektora naczelnego Zakładów Dąbrowskich Przemysłu Węglowego. Następnie S. został 1 I 1950 mianowany wiceministrem (podsekretarzem stanu) w Min. Górnictwa, kierowanym przez Ryszarda Nieszporka; przeprowadził likwidację Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego i zorganizował w to miejsce delegaturę Min. Górnictwa w Katowicach, którą do r. 1952 osobiście kierował. Dn. 27 IV 1950 uzyskał dyplom inżyniera górnika na krakowskiej Akad. Górniczo-Hutniczej; został wtedy mianowany generalnym dyrektorem górniczym I st. Przeniesiony 27 V 1952 do Min. Hutnictwa kierowanego przez Kiejstuta Żemaitisa, był S. także w tym resorcie wiceministrem (podsekretarzem stanu). Organizował górnictwo rud żelaza, cynku i miedzi. Dn. 17 XI 1953 mianowano go wiceprezesem Wyższego Urzędu Górniczego. Od r. 1958 kierował Komisją Tradycji i Muzealnictwa Górniczego przy Zarządzie Głównym Stow. Inżynierów i Techników Górnictwa. W r. 1962 spisał wspomnienia z okresu rewolucji bolszewickiej (mszp. w AAN, sygn. 5685). Dn. 31 XII 1964 przeszedł w Wyższym Urzędzie Górniczym na emeryturę. Zmarł 30 V 1965 w Katowicach, został pochowany 2 VI na cmentarzu paraf. przy Katedrze Wniebowzięcia NMP przy ul. Mireckiego-Smutnej (kw. 1/244). Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl. (1947), Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II kl., dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Niepodległości oraz odznaczeniami radzieckimi «Krasnaja Zwiezda» i «Za Pobiedu».
W małżeństwie z Joanną z domu Szor (zm. 1994) miał S. syna Zbigniewa (ur. 1928) oraz córki: Krystynę (ur. 1928), Annę (ur. 1941), zamężną Czarnecką, i Barbarę.
Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991, W. 1991; Śląski Słown. Biogr., II; – Biuletyn krajowy, W. 1952 s. 9; Jadziak E., Walki I Armii WP o Kołobrzeg 7–18. 3. 1945 r., Cz. 2, „Wojsk. Przegl. Hist.” R. 4: 1959 nr 3 s. 32; Jaros J., Feliks Szczepański, w: Ludzie trzydziestolecia. Sylwetki zasłużonych dla Województwa Katowickiego, Red. H. Rechowicz, Kat. 1974; tenże, „Salamandra” – pamięci kolegów górników, „Przegl. Górn.” T. 42: 1986 nr 11–12 s. 400–1; Krajewski A., Pierwszy Praski. Z dziejów 1. praskiego pułku piechoty, W. 1976 s. 476, 505; Krawczyk J., Państwowa Szkoła Górnicza w Wieliczce (1861–1933), „Studia Hist.” T. 43: 2000 z. 4 s. 631; Nafalski J., Pod sztandarami 4. Pomorskiej Dywizji Piechoty im. Jana Kilińskiego, W. 1978 s. 278 (fot.), s. 290 (fot.); Nafalski J., Szota W., Wyszli Kijanicy. Z dziejów 11 pułku piechoty, W. 1968 s. 209, 249–52, 267; – Różański H., Śladem wspomnień i dokumentów (1943–1948), W. 1987; – Nekrologi z r. 1965: „Trybuna Ludu” nr 150, 151, „Dzien. Zachodni” nr 128; – AAN: sygn. 1582 (zbiór akt działaczy ruchu robotn.), sygn. 5685 (teczka akt osobowych S-ego); AP w Kat.: Ankieta aktywu partyjnego z 31 III 1949 r., KW PZPR, akta osobowe, sygn. 3423a; CAW: sygn. TAP 247/55/1626, sygn. 21/1357 (akta Medalu Niepodległości); Wyższy Urząd Górn. w Kat.: Biuro Kadr, Szkolenia i Spraw Obronnych (akta osobowe S-ego); – Mater. Red. PSB: Odpis skrócony aktu zgonu S-ego (USC w Kat., nr 732/1965/1); – Informacje z cmentarza paraf. przy Katedrze Wniebowzięcia NMP w Sosnowcu.
Zygmunt Woźniczka