Starczewski Feliks Władysław, pseud. i krypt.: Jan Tetera, F. S. (1868–1946), kompozytor, historyk muzyki, publicysta, pianista. Ur. 27 V w Warszawie, był synem Józefa i Anny z Hendlów.

S. ukończył szkołę realną w Warszawie. Uczył się gry na fortepianie u Ignacego Bertla i Józefa Tarczyńskiego. Od r. 1889 studiował w Inst. Muzycznym w Warszawie: grę na fortepianie u Antoniego Sygietyńskiego i Rudolfa Strobla, harmonię u Gustawa Roguskiego, a kontrapunkt i kompozycję u Zygmunta Noskowskiego; dyplom otrzymał w r. 1896. Studia kompozytorskie uzupełniał pod kierunkiem E. Humperdincka w klasie mistrzowskiej przy Królewskiej Akad. Sztuk w Berlinie, studiował też u H. Bellermanna, O. Fleischera i M. Friedländera w seminarium muzykologicznym Uniw. Berlińskiego. Następnie kontynuował studia w Paryżu: w zakresie kompozycji u V. d’Indy w Schola Cantorum, a w zakresie muzykologii u L. A. Dauriaca na Sorbonie. Równolegle, od r. 1896, uprawiał publicystykę muzyczną w prasie krajowej i zagranicznej; prowadził dział sprawozdawczy w „Przeglądzie Tygodniowym” i „Kurierze Polskim”, nadsyłał korespondencje do „Wiadomości Artystycznych”. Opublikował jedną z pierwszych kompozycji Stanisława Moniuszki pt. „Nieznany kanon” (Tyg. Ilustr.” 1896 nr 19). Swą pierwszą monografię Die polnischen Tanze zamieścił w „Sammelbände der internationalen Musik-Gesellschaft” (Leipzig, Jg. 2: 1901 H. 4).

W r. 1901, po powrocie do Warszawy, objął S. dział muzyczny w „Wieku”. Pisywał w tym czasie do „Echa Muzycznego, Teatralnego i Artystycznego” (m.in. Schola Cantorum. Wincenty d’Indy jako pedagog, 1902 nr 17, 19, 20, 23, wyd. osobne, W. 1905), „Kuriera Teatralnego”, „Młodej Muzyki”, „Nowości Muzycznych”, „Lutnisty” (m.in. Głos w dyskusji w związku z pracą Aleksandra Polińskiego „Pieśń Bogurodzica pod względem muzycznym”, 1906 nr 1, 4/5, 11/12, 1907 nr 1/2), a także do lipskich „Signale für die musikalische Welt”, których był korespondentem. W książce zbiorowej „Życie i prace Jana Karłowicza (1836–1903)” (W. 1904) opublikował artykuł Działalność muzyczna J. Karłowicza. Jej charakterystyka i ocena (wyd. osobne W. 1907). W r. 1906 wydał dwa zbiory szkiców: Refleksje muzyczne (W.) i Z muzyki. Luźne uwagi i notatki (W.), poświęcone m.in. zagadnieniom życia muzycznego Warszawy. W l. 1903–30 był kustoszem Sekcji im. Stanisława Moniuszki oraz bibliotekarzem Warszawskiego Tow. Muzycznego (WTM). W r. 1932 wydał Spis numerowy utworów znajdujących się w Bibliotece Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Kierował Sekcją Muzyki Zespołowej Towarzystwa, organizował koncerty muzyki kameralnej, wieczory sonat i pieśni. Sam występował jako pianista i ceniony akompaniator; był także kameralistą, m.in. w trio ze skrzypkiem Wojciechem Dłutowskim i wiolonczelistą Kazimierzem Butlerem. Uczył śpiewu w szkołach średnich. W l. 1919–39 był kierownikiem klasy fortepianu dodatkowego w Państw. Konserwatorium Muzycznym w Warszawie; pracował na tej uczelni (od 1 IX 1940 – Państw. Szkoła Muzyczna) także w latach okupacji niemieckiej.

Dorobek kompozytorski S-ego obejmował utwory orkiestralne, jak Szkice w formie wariacji, cztery obrazki Dzień, mniejsze kompozycje m.in. Marsz Es-dur, tańce m.in. Menuet (1913) i Mazur C-dur, Mazurki A-dur i B-dur, nadto Wariacje na fortepian z orkiestrą, dwie sonaty fortepianowe, sonatę na skrzypce z fortepianem, miniatury fortepianowe. S. tworzył też muzykę do utworów dramatycznych Władysława Gutowskiego: „Przed ożenkiem”, „Figle diabelskie” (wyst. w Warszawie 26 VIII 1899 i 24 III 1903) oraz „Z piekła rodem” (wyst. w Warszawie 1 IX 1903), do jasełek Witolda A. de Verbno Łaszczyńskiego „Król Herod” (wyst. w Warszawie 26 I 1908), do obrazka scenicznego Bronisławy Ostrowskiej „Taniec kwiatów” wystawionego jako opera dziecięca w r. 1914 w Zakopanem, w r. 1916 w Krakowie i 28 IV 1918 w Warszawie. Był także autorem pieśni chóralnych, m.in. Cicho śpij i Chór cyklistów na chór męski oraz siedemnastu pieśni solowych, z których kilka ukazało się drukiem: Marzenie do słów Zygmunta Idzikowskiego (W. 1910), Tęcze do słów Hanny Kości (W., ok. 1910), Dwa motyle do słów Leona Rygiera (W. 1911), Dwie melodie w układzie na fortepian, do deklamacji lub śpiewu: Myśl ulotna i All’ antico, do słów własnych, opracowane też przez kompozytora na kwintet instrumentów smyczkowych, Bzy do słów Tadeusza Kończyca (właśc. Alfreda Grota-Bęczkowskiego, W. 1918). W dorobku wokalnym S-ego znalazło się też kilka pieśni patriotycznych, m.in. Hołd (słowa Władysław Bukowiński, W. 1906), Ta co nie zginęła (słowa Edward Słoński, W. 1916), Powitanie króla Stefana (słowa Małgorzata Starzyńska, W. 1917), O Polsko, Polsko (słowa Kończyc, W. ok. 1918), Pobudka (słowa Walenty Zieliński, W. 1918), Naprzód (słowa Bukowiński, W. ok. 1920). Ponadto do tekstów swego ulubionego poety Artura Oppmana (Or-Ota) napisał kilkanaście piosenek („Moje Pisemko” 1906–8), wydanych następnie jako Piosenki Or-Ota. Moja Ojczyzna na jeden, dwa lub trzy głosy (W. 1917–26); poszerzone o piosenki do słów Marii Konopnickiej i innych poetów, także w układzie na jeden, dwa lub trzy głosy i z towarzyszeniem fortepianu wydane zostały jako śpiewnik Nasza ojczyzna (W. 1918). S. był też twórcą śpiewników: Pieśni skautów (w dwóch częściach, W. 1916) i Marsze skautów (W. 1916) do słów Kazimierza Kalinowskiego. Kompozycje S-ego nie odznaczały się oryginalnością, stosował on tradycyjne formy muzyczne. Był również twórcą ok. 180 melodeklamacji do tekstów m.in. Zygmunta Krasińskiego, Kornela Ujejskiego, Konopnickiej, Oppmana, Wiktora Gomulickiego oraz muzyki L. v. Beethovena, F. Schuberta, R. Schumanna, a zwłaszcza Fryderyka Chopina.

Kontynuowana w dwudziestoleciu międzywojennym twórczość muzykologiczna S-ego objęła m.in. omówienia lub katalogi utworów muzycznych skomponowanych do poezji Adama Asnyka („Muzyka” 1927 nr 1), Juliusza Słowackiego („Muzyka” 1927 nr 6 i uzup. nr 10, „Teatr Lud.” 1927 nr 5), Krasińskiego („Muzyka” 1929 nr 3), Jana Kochanowskiego („Muzyka” 1930 nr 4 i uzup. nr 11/12), Oppmana i Zdzisława Dębickiego („Muzyka” 1931 nr 11/12), Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Leopolda Staffa („Muzyka” 1932 nr 3/4), J. W. Goethego („Muzyka” 1932 nr 5/6), Stanisława Wyspiańskiego („Muzyka” 1932 nr 12), Adama Mickiewicza („Muzyka” 1934 nr 6/7). Napisał kilkanaście szkiców biograficznych (w większości nekrologów), wśród nich m.in. o Oskarze Kolbergu i Władysławie Żeleńskim; w „Muzyce” (1928 nr 2) ogłosił artykuł Józef Sikorski, jego życie i działalność. Wraz ze Stefanem Śledzińskim-Lidzkim opracował broszurę Konserwatorium Muzyczne w Warszawie. Zarys historii i działalności (W. 1937). Z inspiracji polską walką o niepodległość powstały: katalog polskich utworów muzycznych i pieśni upamiętniających pierwszą wojnę światową oraz dziesięciolecie odrodzonego państwa polskiego Nasze wskrzeszenie polityczne w muzyce i pieśni („Muzyka” 1928 nr 11), artykuł Echa powstania listopadowego w pieśni polskiej („Muzyka” 1930 nr 11/12), omówienie w dwóch częściach Józef Piłsudski w pieśni oraz Legiony Piłsudskiego w muzyce i pieśni (w pracy zbiorowej pt. „Józef Piłsudski i jego Legiony w muzyce i pieśni”, Red. M. Gliński, nr specjalny „Muzyki” 1930 nr 5–7), a także szkic Tadeusz Kościuszko w muzyce („Teatr Lud.” 1938 nr 10). Popularne artykuły o polskiej kulturze muzycznej zamieszczał S. w „Teatrze Ludowym” (1920 nr 3, 9) i „Oświacie Pozaszkolnej” (1937 nr 12). W l. 1928–31 publikował szkice z historii polskiej muzyki i życia muzycznego w „Kwartalniku Muzycznym”, w l. 1936–8 współpracował z PSB. W „Muzyce Polskiej” (1938 nr 5) ogłosił dwa nieznane listy Stanisława Moniuszki do Apolinarego Kątskiego z r. 1865. Zgromadził materiały do obszerniejszej pracy o historii muzyki polskiej, które zaginęły w czasie drugiej wojny światowej. Cenna biblioteka muzyczna S-ego i bogate zbiory pamiątek muzycznych, zwłaszcza varsavianów, spłonęły we wrześniu 1939 w jego mieszkaniu przy ul. Zielnej. Zmarł 21 I 1946 w Warszawie.

S. był żonaty od r. 1913 z Zofią Wietrzykowską, pianistką, z którą miał córkę.

Fot. S-ego, m.in. z żoną i córką, w B. Jag., sygn. J. F. 1093–1095, sygn. J. F. 2163–2164; – Bibliogr. dramatu pol., II–III; Bibliogr. pol. czasopism muzycz., IV–VII, IX, XII, XIV–XV; – Biografii kompozitorov s IV–XX veka s portretami. Innostrannyj […] i russskij otdel, Red. A. Ilinskij, polskij otdel, Red. G. Pachulskij, Moskva 1904; Grove’s Dictionary, VIII; Die Musik in Gesch. u. Gegenwart; Słown. Muzyków Pol., II; Słown. Pracowników Książki Pol.; – Almanach Moniuszkowski 1872–1952, W. 1952; Chwalewik, Zbiory pol., s. 322; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; – Matracka-Kościelna A., Twórczość pieśniarska warszawskiego środowiska muzycznego w II połowie XIX w., w: Kultura muzyczna Warszawy w II połowie XIX w., W. 1980; Michałowski, Opery pol., I; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Roczn. nauk.-liter.-artyst. na r. 1905, Red. W. Okręt, W. 1905; – Drzewiecki Z., Wspomnienia muzyka, Kr. 1971; Moniuszko S., Listy zebrane, Oprac. W. Rudziński, M. Sokołowska, Kr. 1967; Zalewski T., Pół wieku wśród muzyków 1920–1970, Kr. 1977; – „Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1898 nr 793 s. 602; „Przegl. Muzycz.” 1912 nr 3, 1913 nr 3; „Świat” 1913 nr 4 s. 20; „Tyg. Ilustr.” 1921 nr 19 (karykatura J. Szwajcera), 1929 nr 20 s. 399 (fot. zbiorowa), 1931 nr 24 s. 462 (karykatura E. Kochańskiego); – Nekrologi z r. 1946: „Kur. Codz.” nr 21, „Ruch Muzycz.” nr 1, „Życie Warszawy” nr 21.

Leon Tadeusz Błaszczyk