Skrzetuski Florian (1780–1872), oficer w armii napoleońskiej, uczestnik powstania listopadowego i badeńskiego, emigrant. Ur. 24 III (wg życiorysu znajdującego się w B. Czart.: 4 V 1782), w miejscowości Konarskie (pow. śremski), w rodzinie szlacheckiej, był synem Walentego i Nepomuceny z Broniszów.
S. uczył się w domu, następnie w szkołach powiatowych w Środzie i w Bninie. W r. 1795 wstąpił do korpusu kadetów w Berlinie. Po jego ukończeniu w r. 1798 został chorążym w armii pruskiej. W r. 1800 awansował na podporucznika, a w r. 1805 na porucznika. Jako oficer armii pruskiej uczestniczył w wojnie z Francją w r. 1806. Ranny w bitwie pod Jeną dostał się do niewoli francuskiej. Po zwolnieniu z niewoli zaciągnął się do 2. pp w Legii Polskiej gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Dn. 4 IV 1807 został mianowany kapitanem w tym pułku. Od 1 V 1807 był w 10. pp, z którego został «wymazany» 16 V 1808. Brał udział w bitwie pod Tczewem i w oblężeniu Gdańska (czerwiec 1807), odbył kilka wypraw przeciw partyzantom pruskim; walczył z nimi pod Rügenwaldem i Schieffenbeinem. Uczestniczył (14 VII 1807) w bitwie pod Frydlandem. Od r. 1809 służył w armii Ks. Warsz. w 6. pp liniowej. W wojnie z Austrią w r. 1809 odznaczył się w bitwach pod Raszynem (19 IV) i Sandomierzem (13 i 17 V). W kampanii r. 1812 przeciw Rosji walczył w bitwach pod Smoleńskiem (17 VIII), pod Możajskiem (5 IX) i nad Berezyną (28 XI). Po wkroczeniu armii rosyjskiej do Ks. Warsz. w r. 1813 przez 11 miesięcy wraz z załogą francusko-polską bronił twierdzy Zamość w składzie 3. p. ułanów, został wówczas drugi raz ranny. Za udział w kampanii rosyjskiej otrzymał 27 IV 1813 Krzyż Virtuti Militari, a 30 IV 1813 za zdobycie nieprzyjacielskiej baterii został przez dowódcę twierdzy Zamość przedstawiony do Legii Honorowej. W ankiecie (znajdującej się w B. Czart.) podał, że został wówczas majorem, dowódcą batalionu. W armii Król. Pol. przydzielono go do 1. p. strzelców pieszych. Po trzech latach służby wziął dymisję, ożenił się i osiadł w Poznańskiem, gdzie zajął się gospodarstwem w swoich dobrach.
Po wybuchu powstania listopadowego Komisja Wojny przeznaczyła S-ego 20 XII 1830 w stopniu kapitana do organizacji gwardii ruchomej woj. kaliskiego, skąd przeszedł w styczniu 1831 do 14. pp liniowej. Dn. 7 III t. r. ponownie odkomenderowano go do gwardii ruchomej woj. kaliskiego, 10 VII skierowany został do 2 p. strzelców pieszych. Dn. 25 IX 1831 S. awansował na majora. Wraz z korpusem gen. Samuela Różyckiego wkroczył 28 IX do Galicji, a stąd przez Morawy, Wielkie Księstwo Badeńskie i Szwajcarię 10 II 1832 dotarł do Francji. Początkowo przebywał w Zakładzie Avignon, skąd w kwietniu 1832 odprowadził przydzielony mu oddział żołnierzy i podoficerów do Zakładu Lunel. Jako członek tego zakładu podpisał zredagowany przez Komitet Narodowy Polski 29 V 1832 „Adres tułaczów polskich we Francji do Izby Niższej Wielkiej Brytanii i Irlandii”, w którym przedstawiono prześladowania narodu polskiego przez zaborców oraz domagano się niepodległości Polski w granicach przedrozbiorowych. Zamieszkał w Zakładzie Le Puy, gdzie był członkiem Rady Polaków. W związku z wyborem Komitetu Narodowego Polskiego i Ziem Zabranych, mającego jednoczyć rozbitych politycznie wychodźców, S. podpisał 30 IX 1832 w imieniu Zakładu Le Puy adres do ks. Adama J.Czartoryskiego, wyjaśniający powody pominięcia jego osoby w składzie nowej władzy.
W grudniu 1832 S. objął funkcję prezesa Rady Polaków w Le Puy. Gdy w r. 1833 zaczęto tworzyć zakłady departamentowe, S. został skierowany do miejscowości Albi w dep. Tarn. Dn. 3 XI 1833 opuścił Albi i zamieszkał w Lacaze, skąd 16 II 1835 przeniósł się do Agen. S. był członkiem loży masońskiej «Polskie dzieci Hirama», gdzie otrzymał stopień ucznia (apprentis). Dn. 1 XI 1834 zgłosił akces do Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP), ale nie brał czynnego udziału w życiu tej organizacji. Podpisał Manifest TDP z 4 XII 1836. Dn. 18 VII 1837 był jednym z niewielu członków, którzy opowiedzieli się za postulatami połączenia całej emigracji demokratycznej, wysuniętymi przez sekcję Panteonu TDP, i wezwali Centralizację do poparcia dążeń zjednoczeniowych. W r. 1842 S. pełnił funkcję prezydującego gminy w Agen. W l. 1843–4 był członkiem Zjednoczenia Emigracji Polskiej. Zmienił jednak orientację polityczną i 13 V 1844 razem z trzema emigrantami z Agen zredagował i podpisał „Akt uznający ks. A.J. Czartoryskiego Naczelnikiem Narodu i Emigracji…”. W dn. 21 VI 1844 wstąpił do założonej przez Narcyza Olizara w Agen filii Tow. Monarchicznego Trzeciego Maja i został jej dyrektorem.
S. wziął udział w powstaniu badeńskim w stopniu pułkownika. Dn. 20 VI 1849 otrzymał rozkaz od badeńskiego ministra wojny udania się na inspekcję oddziału mjr. Teodora Mniewskiego, broniącego przeprawy przez Ren w okolicach Philippsburga oraz ewentualnego objęcia komendy nad tamtejszym wojskiem. Rozkazu tego nie zdążył wykonać, gdyż tego samego dnia (20 VI) wojska pruskie przekroczyły Ren. Jako dowódca kompanii legionu polsko-niemieckiego znalazł się S. w oblężonej przez wojska pruskie twierdzy Rastatt. Zgodnie z zaleceniem gen. Ludwika Mierosławskiego podjął 30 VI ze swoją kompanią nieudaną próbę wyjścia z okrążenia. Wzięty do niewoli pod Rastattem, został przez Prusaków skazany na śmierć, lecz następnie ułaskawiony. Przybył do Strasburga, gdzie pozostał do końca życia. Doczekał się Medalu św. Heleny, a rząd francuski przyznał mu skromny żołd 35 fr. miesięcznie i S. musiał zwracać się o pomoc materialną do Instytucji «Czci i Chleba». Na starość pragnął powrócić do Wielkopolski, ale przeszkodziła temu wojna francusko-pruska. Podczas oblężenia i bombardowania Strasburga we wrześniu 1870 został kontuzjowany, co spowodowało pogorszenie ogólnego stanu jego zdrowia. Kilka ostatnich miesięcy życia spędził w szpitalu. S. zmarł 20 X 1872 w Strasburgu, pochowany został na miejscowym cmentarzu.
Żona S-ego zmarła przed r. 1845, gdyż w ankiecie z 24 XII 1844 S. podał, że jest bezdzietnym wdowcem.
Hirschberg A., Bibliografia powstania narodu polskiego z r. 1830–1831, Lw. 1882; Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego, Lw. 1880; Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol.; Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w Emigracji od roku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII; Krawiec L., Lista członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z lat 1832–1851, tamże III; Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog I–III; – Bielecki R., Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831–1837, W.–Ł. 1986; Gadon, Emigracja pol., III 211, 216; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w latach 1832–1846, Tor. 1966; Lubliner L., Les confiscations des biens des Polonais sous le règne de l’empereur Nicolas I, Bruxelles–Leipzig–Gand 1861 s. 135; Owsińska A., Powstanie palatynacko-badeńskie 1849 roku oraz udział w nim Polaków, Wr. 1965 s. 82, 113, 116, 203; Strnad J., Polskie powstanie listopadowe i Morawy w latach trzydziestych XIX w., „Sobótka” R. 6: 1951 s. 220; – Całoroczne trudy Komitetu Narodowego Polskiego na dniu 8 grudnia 1931 we Francji zawiązanego, cz. 3: Zdanie sprawy z czynności Kom. Nar. Pol. od 15 kwietnia do końca września 1832, s. 205; Corvin-Wiersbitzki O., Erinnerungen aus meinem Leben, [b. m. i r. wyd.] III 128; Krosnowski, Almanach hist, 1837/8 I 356, 1846 II 394; Odezwa Komisji Wyborczej do Komitetu Reprezentacyjnego Wychodźstwa Polskiego i lista imienna wyborców, Paryż 1866; Staroste, Tagebuch über die Ereignisse in der Pfalz und Baden im Jahre 1849, Potsdam 1852 I 259; Wywód Słowny Rozpraw i Akta Publiczne Emigracji Polskiej, 8 X 1843 – 30 VII 1846, s. 150; [Zamoyski W.] Jenerał Zamoyski 1803–1868, P. 1918 IV 337; Zieliński J. F., Wspomnienia z tułactwa, W. 1989; – „Dzien. Pol.” 1872 nr 270, 295; „Kron. Emigracji Pol.” 1834 s. 274; „Kur. Pozn.” 1872 nr 263; „Narodowość” T. 4: 1842 s. 30; „Okólniki TDP” 1834/6 s. 7, 68, 1836/7 s. 470, 1838/40 s. 201; „Pielgrzym Pol.” 1833 s. 2; „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” R.: 1873–8, P. 1879 II s. 411–12; „Trzeci Maj” 1844 s. 94; „Tyg. Pet.” 1835 nr 75; – B. Czart; rkp. Ew. 1360, Ew. 1532a.
Henryk Żaliński