Synakiewicz (Szynakiewicz) Franciszek Hilary, w zakonie Feliks, krypt. S.F.X. a R.G.S. (1737–1812), reformat, kaznodzieja, pisarz, ksiądz w diecezji kujawsko-pomorskiej.
Ur. w Nowym Mieście nad Drwęcą (obecnie Nowe Miasto Lubawskie), ochrzczony został 12 X. Był synem Katarzyny (zm. ok. 1743) i Wojciecha, zamożnego mieszczanina, zapewne późniejszego prezydenta Nowego Miasta i współfundatora koron na uroczystość (w r. 1752) koronacji figury NMP w Łąkach Bratiańskich. Miał dwóch braci: starszego Dawida i Jana oraz dwie siostry przyrodnie z drugiego małżeństwa ojca, Wiktorię i Mariannę.
Od września 1745 uczył się S. w gimnazjum jezuitów w Braniewie i po ukończeniu nauki postanowił wstąpić do pruskiej prowincji p. wezw. Wniebowzięcia NMP Zakonu Braci Mniejszych Reformatów. Dn. 31 VIII 1754 w Wejherowie rozpoczął nowicjat; 26 VIII 1755 zrzekł się na rzecz rodzeństwa klasztorów reformatów w Brodnicy i Łąkach Bratiańskich i szpitali w Lubawie i Nowym Mieście, prawa własności do 1410 zł i 18 gr monety pruskiej po matce, a także pieniędzy, które dostał od ojca m.in. na habit. Dn. 31 VIII t.r. złożył wieczyste śluby zakonne. Po studiach filozoficzno-teologicznych, m.in. w Podgórzu koło Torunia, przyjął 22 III 1760 w Chełmży święcenia kapłańskie z rąk chełmińskiego bp. pomocniczego Fabiana Pląskowskiego. Na początku r. 1765 przeniesiono S-a z klasztoru w Płocku do Włocławka, gdzie został kaznodzieją kościoła zakonnego; wygłaszał kazania także w pobliskim Kruszynie. W l. 1766–8 wykładał teologię dogmatyczną w Łąkach Bratiańskich (notatki z wykładów w B. Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, sygn. 666,707). Potem uczył filozofii w studium zakonnym w Węgrowie w woj. podlaskim (1768–9), a teologii w Podgórzu (1769–71). Z tego czasu pochodzi obszerne epitafium z informacjami genealogicznymi o rodzinie Słubickich Obraz Pana Ziemskiego i Niebieskiego […] w Wielmożnym IMci Panu Michale Pruss Słubickim chorążym bydgoskim… (Gd. 1770). W l. 1778–9 i 1789–90 pełnił urząd kaznodziei katedry we Włocławku i prefekta studiów teologicznych. Opublikował wygłoszone w l. 1778–9 Kazania na niedziele całego roku (W. 1785 I–III) oraz Kazania na święta uroczyste (W. 1785, wyd. 2, W. 1793), zadedykowane proboszczowi kujawskiemu (prepozytowi kapit. katedralnej we Włocławku) Wojciechowi Skarszewskiemu. Przejrzyste w układzie, pisane żywym językiem, nie odnosiły się do spraw politycznych, natomiast przeciwstawiały się ówczesnym prądom umysłowym i oświeceniowym filozofom (J. J. Rousseau, Voltaire), a także T. Hobbesowi. W l. 1779–80 był S. gwardianem w Podgórzu. Jako gwardian we Włocławku (1780–1) uporządkował podziemia kościoła, chowając uroczyście 19–20 II 1781 we wspólnej mogile ludzi wcześniej tam pogrzebanych. W l. 1782–3 sprawował urząd gwardiana w Brodnicy na ziemiach zabranych przez Prusy w pierwszym rozbiorze. W l. 1783–6 wchodził w skład zarządu prowincji jako definitor, a równocześnie (1783–4) administrował czasowo klasztorem w Pułtusku; z okazji imienin króla Stanisława Augusta wygłosił w kolegiacie pułtuskiej Kazanie w dzień św. Stanisława (W. 1786). W l. 1784–6 był prefektem studiów filozoficznych w Węgrowie; 27 VIII 1784 witał króla udającego się na sejm do Grodna, a 1 XII t.r. stamtąd wracającego. W kronice klasztoru opisał te wizyty (Arch. Prow. Franciszkanów-Reformatów w Kr., Acta Conventus Vegroviensis z l. 1760–1861, s. 106–11), opublikował też Mowy dwie do Najjaśniejszego Stanisława Augusta króla polskiego (W. 1784). Polemizował z anonimowo ogłoszonym wierszem „W dzień św. Franciszka” (autorstwo Stanisława Trembeckiego jest obecnie kwestionowane) w piśmie Oktawa świętego Franciszka czyli odpis na świętokradzką satyrę przeciwko temu świętemu rzuconą w roku 1784 (W. 1785). Opublikował też dzieło Nowenna czyli nabożeństwo dziewięciowtorkowe na honor św. Antoniego z Padwy (W. 1786) oraz przekład z języka włoskiego „Uwagi zbawienne kaznodziejom, nauczycielom ducha i każdemu do doskonałości chrześcijańskiej dążącemu pożyteczne” (W. 1786). Od r. 1786 używał w swych publikacjach tytułu teologa królewskiego.
W l. 1786–9 był S. gwardianem w Gdańsku-Stolzenbergu (Nowa Górka, obecnie dzielnica Chełm), gdzie równocześnie pełnił obowiązki proboszcza prowadzonej przez reformatów parafii na terenie zajętym przez Prusy. Tutaj 24 IX 1786 wygłosił kazanie na nabożeństwie z okazji pogrzebu króla pruskiego Fryderyka II; opublikował je pt. Dowód wierności i najwyższej atencji […] od konwentu stolcemberskiego (Gd. 1786). Ogłosił też inne mowy pogrzebowe, w tym zawierające wartościowe dane genealogiczne Kazanie na pogrzebie […] Ignacego Kościelskiego (W. 1792), ponadto Kazanie na pochowanie kości w kościele pirańskim w diecezji kujawskiej (W. 1787). Publikował ody i wiersze, w większości w języku łacińskim. Dla uczczenia powrotu króla Stanisława Augusta z podróży do Kaniowa napisał Wiersz na szczęśliwy powrót […] Pana miłościwego z Ukrainy ([b.m.r.w.]) oraz Ecloga super reditum ex Ukraina ad sedem regum ([b.m.w.] 1787), zawierającą też sielankę na temat zjazdu kaniowskiego Tiryrus et Jola. Z okazji nadchodzącego Nowego Roku ogłosił Najjaśniejszego Stanisława Augusta […] Rozmowę Muzy i Janusa ([b.m.w.] 1787). Pisał też wiersze imieninowe, m.in. Hołd attencji w dzień 29 września imienin J.O. Książ. Michała Jerzego (Poniatowskiego) Korony Pols. i W.X. Litew. prymasa ([b.m.w.] 1787) oraz utwory ku czci innych biskupów: chełmińskiego Karola Hohenzollerna (Carmen Carolo de Hohenzollern…, [b.m.w.] 1786), smoleńskiego Adama Naruszewicza (Powinszowanie imienin i krzesła w senacie…, [b.m.w.] 1788) oraz świeckich dobroczyńców zakonu: Ignacego i Szczepana Trembickich (1780), Łucji (1784) i Szymona Kickich, Jana Przebendowskiego (Do J…W… Jmci Jana Nepomucena Przebendowskiego szambelana J.K.M. dworu berlińskiego […] konwentów X.X. Reformatów […] dobrodzieja w dzień imienin 16 maja 1789, pod krypt. S.F.X. a R.G.S.).
Na kapit. prowincji odprawionej w Łąkach Bratiańskich 19 VII 1789 wybrano S-a na kustosza, czyli zastępcę prowincjała. Urząd ten pełnił do następnej kapituły odbytej w tym samym klasztorze 8 VII 1792. W imieniu prowincji opublikował Najjaśniejszemu Stanisławowi Augustowi […] życzenia. W dzień Nowego Roku 1792 ([b.m.r.w.]). Pracował we Włocławku w komisji przygotowującej ostateczną redakcję statutów prowincji (wydane w r. 1791). W źródłach reformackich po r. 1792 nie występuje, co oznacza, że podjął wówczas starania o przejście do szeregów duchowieństwa diecezjalnego; aby uzyskać na to zgodę, musiał odbyć kilkuletni okres próbny w duszpasterstwie parafialnym. Najpóźniej w r. 1797 przestał być zakonnikiem. Dn. 7 VIII t.r. oficjalat generalny w Starogardzie zezwolił mu na pracę w duszpasterstwie parafialnym diec. kujawsko-pomorskiej. Dn. 28 VIII został S. komendarzem, czyli zastępcą ks. Józefa Prądzyńskiego, proboszcza w Serocku, równocześnie prepozyta w Świeciu, a 8 X otrzymał nominację na proboszcza w Niewieścinie. Ustanowiony 5 XII 1798 proboszczem w Bysławiu i Cekcynie, został 21 I 1799 wprowadzony na urząd; pełnił go w Cekcynie do r. 1809, a w Bysławiu do r. 1810. Okresowo zarządzał paraf. w Śliwicach, a równocześnie pełnił obowiązki notariusza konsystorza w Gdańsku, potem Świeciu. Jako wicedziekan świecki przeprowadzał wizytacje parafii. Dn. 3 VIII 1810 został proboszczem w Starej Kiszewie, do której należał też kościół filialny w Polaszkach Starych. Zmarł zapewne w Starej Kiszewie w r. 1812; ostatni zapis sporządzony przez niego w księdze chrztów nosi datę 13 IX 1812. Nie wiadomo, w jakich okolicznościach spuścizna S-a (książki i rękopisy) znalazła się w sąsiednim Pinczynie, gdzie na pewno nie był on proboszczem.
Estreicher, również XVI 352; Słown. Pol. Teologów Katol. (bibliogr., źr.); Włocławski słownik biograficzny, Włocławek 2005 III (bibliogr., źr.); – Chodyński S., Z dziejów kaznodziejstwa naszego, „Kron. Diec. Kujawsko-Kaliskiej” R. 5: 1911 s. 306–7; Kowalkowski J., Badania genealogiczne Wojciecha Kętrzyńskiego (1838–1918), Wr.–P. 2002; Szteinke A. J., Nowe szczegóły do biografii Feliksa Franciszka Synakiewicza OFM (zm. 1812), „Studia Pelplińskie” T. 35: 2004 s. 253–9 (bibliogr., źr.); Wiśniowska E., Pinczyn. Monografia wsi kociewskiej, Gd. 1981 s. 47–9; Zalewski L., Biblioteka Seminarium Duchownego w Lublinie i biblioteki klasztorne w diecezji lubelskiej i podlaskiej, W. 1926 s. 122; – Lühr G., Die Schüler des Braunsberger Gymnasiums von 1694 bis 1776, w: Monumenta Historiae Warmiensis Ecclesiae, Braunsberg 1933 XII 151; – Arch. Diec. w Pelplinie: Gedanensia, sygn. Gd. 74 s. 52v, sygn. Gd. 76 cz. 1 r. 1798 s. 66, paraf. Brusy, bez sygn., Percepta Confraternitatis BVM de Monte Carmelo Ecclesiae Brussensis (1717–1822) k. 71v, paraf. Bysław, sygn. W.410, Liber copulatorum 1789–1851 s. 27, paraf. Serock, bez sygn., chrzty 1773–1803 s. 180–3, Zesz. ks. A. Mańkowskiego, nr 13 s. 52, 57, nr 15 s. 4, nr 22 s. 55, nr 23 s. 21, nr 26 s. 3 (kwerenda Grzegorza Kloskowskiego i Anastazego Nadolnego); Arch. Prow. Franciszkanów-Reformatów w Kr.: bez sygn., Acta Conventus Vegroviensis (1760–1861), s. 32–5, 99, 105–12; Paraf. rzymskokatol. w Serocku: bez sygn., śluby 1774–1830 s. 56–7.
Anzelm Janusz Szteinke