Kotas Franciszek, pseud. Skrzetuski (1886–1961), stenolog i nauczyciel pisania na maszynie. Ur. 29 VI w Dąbrowie na Zaolziu, syn Karola, górnika, i Janiny z Glaców. Ojciec, członek Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej i Macierzy Szkolnej, uczestniczył w staraniach zmierzających do założenia polskiego gimnazjum w Orłowej. K. ukończył ewangelicką polską szkołę ludową w Orłowej, a następnie w r. 1907 seminarium nauczycielskie w Cieszynie. W seminarium K. poznał stenografię systemu Gabelsbergera, Stolze-Schreya i stenotachygrafię Lehmanna, Polińskiego, Napolskiego, Roller-Ożarowskiego, Düricha, Krondla, Holasa i Herout-Mikulika. Do r. 1918/9 K. uczył stenografii w szkołach w Michałkowicach i Orłowej. W czasie studiów był członkiem tajnej organizacji oświatowej «Jedność» (pseud. Skrzetuski), później pracował społecznie w Tow. Pomocy Naukowej, Kole Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego i Polskim Tow. Pedagogicznym. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej K. przeniósł się do Cieszyna, gdzie w l. 1919–39 był nauczycielem stenografii i pisania na maszynie w Państwowej Szkole Handlowej. Rozpoczął wówczas prace nad oryginalnym polskim systemem stenografii, opierając się głównie na urzędowym systemie czeskim Herout-Mikulika.
Równocześnie opublikował K. pierwsze artykuły: Stenografia na Śląsku Cieszyńskim (1920) i Ruch stenograficzny w Niepodległej Polsce (1921). Na I Kongresie Stenografów w r. 1922 w Warszawie wygłosił referat i został wybrany w skład komitetu wykonawczego. Uczestniczył także w II i III Kongresie. Należał do zarządu powstałego w r. 1927 Zespołu Towarzystw Stenograficznych systemu Gabelsbergera w Katowicach. W sprawozdaniu Państwowej Szkoły Handlowej w Cieszynie K. opublikował artykuł O dwujęzycznej stenografii. Wynikiem studiów K-a nad transkrypcją niemieckiego systemu Gabelsbergera do potrzeb nauczania szkolnego był metodyczny podręcznik dla szkół i samouków, pt. Stenografia niemiecka Cz. I (Kat. 1929), który został przeznaczony dla szkół mniejszościowych. Na ogólnopolskiej konferencji autorów systemów stenografii, zwołanej w r. 1930 w Katowicach, K. wystąpił z wnioskiem o zerwanie z systemem Polińskiego oraz o rozpoczęcie prac nad oryginalnym systemem dostosowanym do właściwości języka polskiego, wywodzącym się z systemów słowiańskich i skupiających w sobie zalety opracowanych dotychczas systemów polskich. Po ogłoszeniu przez Stanisława Korbla „Polskiego systemu stenografii” i wobec braku jednomyślności na konferencji autorów systemów K. opublikował oryginalny system Rychłopis polski Cz. I (1930). Na IX Kongres Stenografów Czechosłowackich, który odbył się w Pradze w r. 1934, K. przesłał referat pt. Opracowanie wszechsłowiańskiego systemu stenografii w celach praktycznych jest rzeczą niemożliwą i zbyteczną. W r. 1939 K. należał do komitetu organizacyjnego IV Kongresu Stenografów Polskich, na zakończenie którego wygłosił referat pt. Droga do jednolitego systemu stenograficznego. Wynikiem wieloletniej pracy nad oryginalnym systemem stenografii uwzględniającym właściwości języka polskiego był wydany w r. 1939 system Stosłowie. Należy on do dialektu głównego Gabelsbergera i stanowi nowy dialekt pochodny. W Szkole Handlowej w Cieszynie K. wykładał stenografię i maszynopismo do wybuchu drugiej wojny światowej. Od sierpnia 1940 r. pracował w fabryce mebli w Cieszynie jako stenograf (w ewidencji figurował jako robotnik), a następnie jako stenotypista w administracji nieruchomości. Także i teraz pracował nadal nad udoskonaleniem Stosłowia.
Po wyzwoleniu Cieszyna zgłosił się do pracy w Państwowych Zakładach Kształcenia Handlowego. W r. 1947 wstąpił K. do Polskiej Partii Socjalistycznej, a następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na V Kongresie Stenografów w Warszawie (1949) wygłosił referat O unarodowienie stenografii polskiej i jak dojść do jednolitej stenografii polskiej. Powołana przez Główny Instytut Pracy w r. 1952 komisja do opracowania jednolitego systemu stenografii polskiej zaprosiła go do współpracy. K. współpracował również z Komisją Systemową Stowarzyszenia Stenografów i Maszynistek w Polsce. W tym czasie opublikował liczne artykuły i recenzje (m. in. Radzieckie i niemieckie badania częstotliwości składników języka, Charakterystyka i rozwój systemu stenograficznego Gabelsbergera, 1957). W r. 1957 K. przeniesiony został na emeryturę, jednak do r. 1961 wykładał w dalszym ciągu stenografię i maszynopismo w Zespole Szkół Ekonomicznych Centrali Rolniczej Spółdzielni Samopomoc Chłopska na pół etatu. Zmarł 28 IX 1961 r. w Cieszynie i tam został pochowany.
Materiały z zakresu teorii i praktyki stenotypii dla studium nauczycielskiego przy Stowarzyszeniu Stenografów i Maszynistek w Polsce (zesz.), W. 1957–61; Petrásek J., Dějiny Těsnopisu, Praga 1964; Taub Sz., Dzieje stenografii, Kat. 1931–3 cz. I i II; – „Mies. Pedagog.” 1928–9; „Stenograf Pol.” 1921–65 (podob.); „Szkolnictwo Zawodowe” 1931–2; – Arch. ZSE CRS Samopomoc Chłopska; – Rękopis Projektu majowego K-a, w zbiorach L. Klewżyca; Materiały i informacje Pawła Cienciały, wicedyrektora ZSE CRS Jana Oppmana i osobiste wspomnienia autora.
Lech Klewżyc