Kotus-Jankowski Franciszek, pseud. Stefan (1891–1958), technik budowlany, działacz komunistyczny, prezydent miasta Gdańska. Ur. 28 I w Warszawie, syn Jana Kotusa, robotnika kolejowego, i Anny z Rodziewiczów. Ukończył średnią szkołę techniczną Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Warszawie, następnie przez dwa lata uczęszczał do Szkoły Technicznej im. H. Wawelberga i S. Rotwanda. Był jednym z organizatorów strajku szkolnego w r. 1905; zmuszony przez władze carskie do opuszczenia Warszawy przebywał jakiś czas w Kaliszu pod nadzorem policyjnym. W r. 1907 wstąpił do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), aresztowany został za udział w manifestacji pierwszomajowej 1907 r. Był współzałożycielem młodzieżowego związku SDKPiL «Przyszłość» w Warszawie w l. 1909–10. Ponowne aresztowanie w r. 1911 i zesłanie w trybie administracyjnym 1 IV 1911 r. do guberni wiackiej na Syberii uniemożliwiło K.-J-emu ukończenie Szkoły Technicznej. Po powrocie (na mocy amnestii 1913 r.) do Warszawy brał nadal udział w pracach SDKPiL; prowadził wydawnictwo tygodnika „Trybuna”, pracując równocześnie w biurze techniczno-budowlanym inż. Kosmowskiego. Bezpośrednio po wybuchu pierwszej wojny światowej organizował w Warszawie manifestacje antywojenne. Aresztowany 11 VII 1914 r. na międzydzielnicowej konferencji SDKPiL w Warszawie, więziony w Warszawie, przewieziony został do więzienia w Saratowie, skąd został w r. 1916 zwolniony za kaucją. Przez krótki czas pracował w Moskwie w Moskiewskiej Radzie Pomocy Ofiarom Wojny, niebawem jednak przeniósł się do Piotrogrodu, zatrudniony na skutek starania Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (bolszewików) (SDPRR), do której wstąpił w r. 1916, jako sekretarz fabryczny Kasy Chorych w fabryce Tow. Akc. «I. G. Kebke», gdzie brał udział w redagowaniu wydawnictw partyjnych.
Po rewolucji lutowej 1917 r. działał w piotrogrodzkiej grupie SDKPiL, redagował dwutygodnik fabryczny „Voprosy Strachovanija”, organizował równocześnie ogólnomiejskie Kasy Chorych w całej Rosji. Został wybrany przez pracowników fabryki «l. G. Kebke» delegatem do Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. W l. 1917–8 współpracował w wychodzącym w Piotrogrodzie organie SDKPiL „Trybuna”. Uczestniczył czynnie w powstaniu październikowym w Piotrogrodzie; wspomnienia z tych dni opisał barwnie po latach w szkicu zamieszczonym w książce „Wspomnienia Polaków-uczestników Wielkiej Socjalistycznej Rewolucji Październikowej” (Gdynia 1957).
W styczniu 1919 powrócił do Polski, wstąpił natychmiast do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski (KPRP), używając w swej działalności partyjnego pseud. Stefan. Zatrudniony początkowo w Związku Mącznym w Warszawie, przeniósł się (na skutek represji politycznych) na stanowisko zastępcy inspektora skarbowego do Wilejki. W r. 1920 powrócił do Warszawy i pracował w Min. Pracy i Opieki Społecznej, jako organizator tzw. wówczas Kas Chorych (Ubezpieczalnie Społeczne). Objął funkcję kierownika Kas Chorych Centralnej Dzielnicy w Warszawie. Z końcem r. 1929 został jednak K.-J. jako przedstawiciel «czerwonej frakcji» zwolniony z pracy przez ówczesnego ministra Pracy i Opieki Społecznej płka Aleksandra Prystora. W l. 1930–9 pracował K.-J. na stanowiskach kierowniczych w Hucie Szklanej w Rejowie koło Skarżyska oraz w Fabryce Mebli Giętych w Wojciechowie koło Radomia, prowadził też w l. 1932–3 własne przedsiębiorstwo Dom Handlowy «Budowa» w Warszawie. Działał nieprzerwanie w ruchu komunistycznym, zwłaszcza w l. 1925–32 w Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR), jako członek Komitetu Warszawskiego, a chwilowo i Komitetu Centralnego.
Po wybuchu drugiej wojny światowej był dyrektorem handlowym w Domu Handlowym «Wieś i Miasto» w Warszawie przy ul. Złotej 9. Po zlikwidowaniu firmy przez Niemców ukrywał się w Warszawie pod przybranym nazwiskiem Jankowski, które następnie zachował. Po wyzwoleniu części ziem polskich objął w lutym 1945 r. stanowisko zastępcy dyrektora Departamentu Politycznego w Min. Administracji Publicznej. Mianowany 31 III 1945 r. prezydentem Gdańska, przybył do tego miasta z szesnastoosobową grupą pracowników 4 IV 1945 r. i natychmiast z wielką energią rozpoczął organizowanie życia społecznego i administracji miejskiej w zniszczonym doszczętnie Gdańsku. Funkcje prezydenta miasta pełnił do 28 V 1946 r. Następnie był w l. 1946–8 dyrektorem naczelnym Państwowych Zakładów Samochodowych nr 6 w Gdyni, a po ich likwidacji wicedyrektorem Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego nr 7 w Gdańsku. Z dniem 1 XI 1949 r. objął stanowisko kierownika wydziału administracyjnego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku. Przeszedł na emeryturę 31 X 1956 r. Był członkiem Polskiej Partii Robotniczej od r. 1945, a Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od r. 1948. Odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy, Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta, Medalem Za Odrę i Nysę i Medalem Dziesięciolecia Polski Ludowej. Zmarł w Gdańsku 19 I 1958 r., pochowany na cmentarzu Centralnym w Gdańsku-Wrzeszczu. Żonaty z Marią Jaworską, pozostawił syna Jana (ur. 1911), inżyniera.
Fot. w posiadaniu rodziny; – Księga Polaków uczestników rewolucji październikowej 1917–1920. Biografie, W. 1967 s.438; – Manusiewicz A., Polacy w rewolucji październikowej (luty-październik 1917 r.), W. 1967 s. 293; Wapiński R., Powstanie władzy ludowej w Gdańsku w świetle sprawozdania prezydenta miasta Gdańska z 30 lipca 1945 roku, „Roczn. Gdań.” T. 21: 1962 s. 225–36; – Wspomnienia Polaków – uczestników wielkiej socjalistycznej rewolucji październikowej zamieszkałych na terenie województwa gdańskiego, Gdynia 1957 s. 67–86 (fot.); – „Dzien. Bałtycki” 1958 nr 18, 19; „Głos Wybrzeża” 1958 nr 17, 18 (fot.), 19; – WAP w Gd.: rkp. 1165 k. 7–10, 11–15, 25–27, 85, 86; – Wspomnienia osobiste autora artykułu.
Marian Pelczar