Miłosz Franciszek (1823–1862), wykładowca gospodarstwa wiejskiego w Instytucie Agronomicznym w Marymoncie, inspektor i profesor gospodarstwa w Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym w Puławach. Ur. we wsi Niwiska (dawna gub. lubelska), był synem Jana i Katarzyny z Olszewskich. Szkołę średnią ukończył w Łukowie, w l. 1846–8 studiował rolnictwo w Instytucie Agronomicznym w Marymoncie. W l. 1848–53 był nauczycielem rolnictwa i nauk przyrodniczych w niższej szkole realno-agronomicznej w Płocku. Tu drukował pierwsze swoje artykuły w „Dzienniku Rolniczym” oraz wydał książkę Wiadomości z chemii rolniczej, z najlepszych zbiorów zebrane i ułożone (Płock 1851). Od r. 1854 wykładał rolnictwo w Instytucie Szlacheckim w Warszawie i stąd został wysłany za granicę w celu uzupełnienia studiów rolniczych. Przebywał głównie w Akademii Rolniczo-Leśnej w Hohenheimie, zwiedzał Niemcy, Belgię, Francję, Anglię oraz ziemie polskie pod zaborem pruskim. Z podróży nadsyłał korespondencje dla krajowych czasopism rolniczych. Po powrocie do kraju w r. 1859 objął wykłady gospodarstwa wiejskiego w Instytucie Agronomicznym w Marymoncie i prowadził je do czasu zamknięcia uczelni w r. 1861. Z inicjatywy Tow. Rolniczego prowadził szeroko zakrojone badania doświadczalne na terenie Marymontu. Prace te były poświęcone głównie problemom nawożenia, zmianowania, aklimatyzacji obcych gatunków zbóż na naszym terenie, a nawet krzyżowaniu roślin. Metodyka doświadczeń M-a zarówno uprawowych, jak odmianowych była wybitnie nowoczesna. Sprawozdania z badań ogłosił w artykule Pole doświadczalne w Marymoncie („Roczniki Gospodarstwa Krajowego” T. 42: 1861 s. 569–614, T. 45: 1861 s. 201–72). Po przeniesieniu Instytutu Agronomicznego do Puław i utworzeniu Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w r. 1862 M. prowadził wykłady z zakresu administracji gospodarstw wiejskich na oddziale rolniczym oraz pełnił funkcję inspektora do spraw rolnictwa w Instytucie.
Zainteresowania M-a dziedziną rolnictwa były bardzo szerokie i obejmowały m. in. uprawę roślin przemysłowych, głównie lnu, mechanizację rolnictwa, cukrownictwo. Opracowania z tego zakresu ogłaszał w czasopismach: „Tygodnik Rolniczo-Przemysłowy”, „Korrespondent Rolniczo-Handlowy i Przemysłowy”, „Gazeta Rolnicza” i in. Wprawdzie dorobek piśmienniczy M-a jest dosyć skąpy, ale jego wpływ na rozwój doświadczalnictwa rolniczego w Król. Pol. był ogromny. Wprowadził mianowicie doświadczenia wielopowtórzeniowe, których wyniki można było statystycznie obliczać. W Puławach zdążył zaplanować zespół pól doświadczalnych. Wszystkie plany M-a zostały zrealizowane przez Ottona Kubickiego. Rozmieszczenie tych pól doświadczalnych wg M-a przetrwało do r. 1942. M. nie zdążył wykorzystać swych wiadomości z zakresu statystyki rolniczo-doświadczalnej, gdyż w okresie marymonckim swojej działalności nie mógł uzyskać odpowiednich pól. Warunki dla rozwinięcia swych prac stworzył sobie dopiero w Puławach. W r. 1862 z polecenia władz oświatowych wizytował szkoły i szkółki elementarne na terenie kraju i opracował raport o stanie szkolnictwa. Był członkiem korespondentem Tow. Rolniczego w Krakowie (od 1860) i członkiem Rady Przemysłowej w Król. Pol. (od 1861). Zmarł 29 XII 1862 w Puławach. S. był dwukrotnie żonaty; o pierwszej żonie brak informacji, pozostawił drugą żonę Sabinę z Wojciechowskich. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Zofię, z drugiego – syna Aleksandra (ur. 1856).
Estreicher; Chmielińska M., Polska bibliografia roślin przemysłowych 1588–1940, W. 1963; Kucharzewski F., Bibliografia polska techniczno-przemysłowa, W. 1892; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; – Bieniarzówna J., Strzemski M., Rola Instytutu Agronomicznego w Marymoncie w postępie wiedzy rolniczej Królestwa Polskiego, Studia i Mater. z Hist. Kult. Mater., Wr.–W.–Kr. 1957 II 304, 307, 312; Erlicki F., Rys historyczny instytutów rolniczo-leśnych w Królestwie Polskim, W. 1877; Księga pamiątkowa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 1906–1956, W. 1958 I 19, 20; Lippoman J., Pamiętnik Towarzystwa Rolniczego Krakowskiego, Kr. 1898 s. 125; Strzemski M., Instytut Agronomiczny w Marymoncie, „Postępy Nauk Roln.” R. 13 (18): 1966 nr 2 s. 131–8; – „Gaz. Roln.” R. 3: 1863 s. 45–6 (fot.); „Pam. Puławski” Z. Jubileuszowy Puławy 1862–1962, W. 1965; – Akta Paraf. Włostowice: Akt zgonu; – Informacje Adama Massalskiego z Kielc na podstawie: Russkij gosudarstvennyj istoričeskij archiv w Pet.: F. 733 opis 77 delo 455 k. 49–50.
Ligia Hayto
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca publikowane w kolejnych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.