Nowakowski Franciszek (1885–1974), ksiądz, redaktor i wydawca czasopism religijnych, działacz społeczny. Ur. 27 IX we wsi Kuklin (pow. Mława), był synem włościan Józefa i Marianny z Koskowskich. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Mławie uczęszczał do gimnazjum rosyjskiego w Pułtusku. W r. 1901 wstąpił do Seminarium Duchownego w Płocku, które ukończył w r. 1907. Dalsze studia teologiczne odbył w Akademii Duchownej w Petersburgu. Po powrocie do kraju otrzymał święcenia kapłańskie 29 VI 1908 w Płocku. Jako wikariusz pracował w l. 1908–18 w parafiach Gąsewo i Rzekuń. Oprócz pracy duszpasterskiej prowadził tu działalność społeczną. Korzystając z poparcia Romualda Mielczarskiego i Stanisława Wojciechowskiego, późniejszego prezydenta, zakładał kółka rolnicze, domy ludowe i Spółdzielcze Stowarzyszenia Spożywcze «Praca». W r. 1918 został mianowany proboszczem parafii Troszyn koło Ostrołęki. Wybudował tu kościół parafialny, zorganizował bibliotekę publiczną, czytelnię i teatr amatorski. Przy pomocy Rady Głównej Opiekuńczej (RGO) w Warszawie zorganizował we wszystkich wioskach na terenie parafii Troszyn szkoły powszechne. We wrześniu 1919, wydelegowany przez prezesa RGO, Eustachego Sapiehę, uczestniczył w II sejmie Wychodźstwa Polskiego w Stanach Zjednoczonych w Buffalo (Massachusetts). Dzięki poparciu H. Hoovera, późniejszego prezydenta Stanów, uzyskał wydatną pomoc materialną na cele charytatywne w Polsce. W ciągu 8 miesięcy pobytu w Stanach Zjednoczonych odwiedzał skupiska Polaków.
Do kraju powrócił N. w czerwcu 1920. Przez następne 4 lata był kapelanem u sióstr Elżbietanek w Bydgoszczy, a potem przez krótki okres czasu pełnił funkcję nauczyciela religii w Seminarium Nauczycielskim w Skępem w pow. lipnowskim. W r. 1925 został mianowany proboszczem w parafii Karnkowo. Po przyłączeniu parafii Karnkowo do diecezji włocławskiej został także inkardynowany do tejże diecezji. W Karnkowie prowadził ożywioną działalność publicystyczno-wydawniczą. Był propagatorem zakładania w ramach Akcji Katolickiej Stowarzyszeń Żywego Różańca. W tym celu N. zorganizował Maryjny Instytut Różańcowy (MIR) i został jego dyrektorem. MIR działał w l. 1930–6 w Karnkowie, a w l. 1936–9 w Toruniu, gdzie N. nabył dawną siedzibę mistrza masonerii pruskiej i w gmachu tym umieścił biura, warsztaty i składy wydawnicze MIR. Jako jego dyrektor redagował i wydawał czasopisma religijne: „Czytanki Różańcowe” z dodatkiem „Wiara i Życie w Przykładach”, „Czytanki Różańcowe dla Dzieci”, dwutygodnik dla kapłanów „Przegląd Różańcowy” i antykomunistyczne „Czerwone Sztandary” (kwartalnik dla ludności robotniczej). W r. 1937 wziął udział w pielgrzymce do Lourdes, którą opisał anonimowo w książce pt. Wspomnienia z pielgrzymki do Lourdes (Tor. [1937]). Nadto N. był autorem książek o tematyce różańcowej, jak Żywy Różaniec (Karnkowo 1931, wznawiana potem kilkakrotnie), Unia Żywego Różańca (Włocławek 1931), Żywy Różaniec w parafii (Włocławek 1938). Napisał także Ku uzdrowieniu Polski (Karnkowo 1935) i Promienną drogą (Karnkowo 1936).
Po wybuchu drugiej wojny światowej N., poszukiwany przez Niemców, ukrywał się początkowo w klasztorze Księży Michaelitów w Strudze pod Warszawą, a po powstaniu warszawskim w klasztorze Ojców Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie. Po wyzwoleniu pozostał w Częstochowie. Wydał w tym czasie tamże niewielkie broszurki religijne (m. in. Nauka katolicka, 1947, Drogowskaz Boży, 1947, Śpiewnik kościelny, 1948, 1949). W dn. 22 IV 1953 N. został inkardynowany do diecezji częstochowskiej. Ze względu na stale pogarszający się stan zdrowia zaprzestał działalności pisarskiej i wydawniczej. Zmarł 14 III 1974. Został pochowany na cmentarzu Św. Rocha w Częstochowie.
Fot. w: Nowakowski F., Wspomnienia z pielgrzymki do Lourdes, Tor. [1937]; – Catalogus ecclesiarum et utriusque cleri tam saecularis quam regularis dioecesis Wladislaviensis pro anno domini 1926; toż 1927; toż 1928; toż 1929; toż 1930; – Rocznik Diecezji Włocławskiej na rok…, Włocławek 1931; toż 1932; toż 1933; toż 1934; toż 1935; toż 1936; toż 1937; toż 1938; toż 1939; Schematyzm Kościoła rzymskokatolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, Kr. (1925); Schematyzmy diecezji częstochowskiej, 1947–1968; – Arch. Diec. w Częstochowie: Akta personalne ks. F. N-ego; – Informacje ks. Walentego Patykiewicza.
Jan Związek