Rerutkiewicz Franciszek (1885–1923), malarz. Ur. 19 XII (?) w Stanisławowie. Był synem Piotra i Felicji.

W Stanisławowie R. spędził dzieciństwo i kształcił się w seminarium nauczycielskim. Po zdaniu matury wyjechał dzięki pomocy brata do Krakowa i rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych (ASP). W l. 1905–7 był uczniem Józefa Unierzyskiego (szkoła rysunku), zaś w l. 1908–14 pracował pod kierunkiem Józefa Pankiewicza (szkoła malarstwa). Należał do zdolniejszych uczniów ASP. Za swe prace, a zwłaszcza kompozycje i akty, otrzymał w trakcie studiów dwie wzmianki pochwalne, sześć nagród, medal brązowy i trzy medale srebrne. W r. 1912 w czasie studiów, wystawił na XVI wystawie Tow. Artystów Polskich «Sztuka» w Krakowie Martwą naturę i Pejzaż zimowy, w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie Młyn i Martwą naturę, wziął także udział w wystawie malarstwa w Tarnopolu, eksponując obraz Kury i trzy pejzaże. W r. akad. 1913/14, skierowany przez Akademię na dalsze studia, wyjechał do Paryża. W r. 1914 uczestniczył w gronie krakowskiej «Sztuki» w XI Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji. Wybuch pierwszej wojny światowej zastał go w Paryżu; znalazł się w trudnych warunkach materialnych, miał także kłopoty ze zdrowiem. Podejmował różne zajęcia, aby zarobić na utrzymanie i kontynuować twórczość malarską. Współpracował z założonymi w Paryżu pod koniec 1914 r. warsztatami Stefanii Łazarskiej, w których początkowo wyrabiano cieszące się wielką popularnością lalki ubrane w polskie stroje, a później również rozmaite przedmioty z zakresu sztuki użytkowej. Równocześnie R. starał się malować jak najwięcej. W okresie paryskim krystalizował się własny styl malarski artysty. R. malował martwe natury, pejzaże i kompozycje, np. chwalone przez krytykę Dzieci bawiące się w Ogrodzie Luksemburskim, Zuzannę, Kawiarnię, Wrony. W jego obrazach widoczne są wpływy Pankiewicza i P. Cezanne’a w wyprowadzeniu formy uproszczonej, syntetycznej, określonej dużymi plamami barwnymi (np. obraz Cebule). Posługiwał się zazwyczaj chłodną gamą barwną, w której dominowały błękity i zielenie (Arkadia), czasami wprowadzał kontrastowe akcenty ciepłych brązów i czerwieni (Młyn, oba obrazy w Muz. Narod. w Kr.). R. próbował także swoich sił w grafice. Jego ryciny (suche igły i drzeworyty) utrzymane są w stylu ekspresjonizującym, zaś ich strona techniczna wskazuje na studyjny charakter prac. Zaprzyjaźniony z Janem Hrynkowskim R. nadesłał dwa pejzaże na I Wystawę Ekspresjonistów Polskich, która odbyła się w r. 1917 w Krakowie. Brał także udział w drugiej krakowskiej wystawie tej grupy w r. n. Pod koniec pobytu w Paryżu, w listopadzie 1918, R. uczestniczył w zorganizowanej w pałacu Mikołaja Potockiego wystawie polskich malarzy i rzeźbiarzy, z której dochód przeznaczony był na pomoc dla polskich inwalidów wojennych we Francji.

W r. 1918 R. powrócił do kraju i osiadł w Zakopanem, gdzie zaczął się leczyć. Chory i zapomniany żył w osamotnieniu. Raz tylko jeszcze eksponował swe prace na wystawie obrazów, rzeźb, grafiki i sztuki stosowanej, otwartej 1 VIII 1920 w Zakopanem, z której dochód przeznaczono na miejscowy Komitet Obrony Państwa. R. zmarł 14 VII 1923 w Zakopanem.

Rodziny R. nie założył.

Swoistą wystawą pośmiertną był pokaz siedmiu obrazów R-a (Cebule, Pejzaż, Azalia, Judyta, Wrony, Dziewczynka z piłką, Dziewczynka z dzbankiem) w ramach pierwszej wystawy Cechu Artystów Plastyków «Jednoróg» w r. 1925 w Krakowie. W katalogu wystawy zamieszczono wspomnienie o artyście. «Jednoróg» raz jeszcze przypomniał prace R-a (tym razem Pejzaż, Cebule, Ogród) w r. 1929 na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu; obrazy te uhonorowano wówczas brązowym medalem. W r. 1985 na monograficznej wystawie «Formiści» w Muzeum Narodowym w Warszawie pokazano obraz R-a Arkadia, zaś w obszernym katalogu uwzględniono również i jego ryciny. Nieliczne zachowane prace R-a znajdują się w zbiorach Muzeów Narodowych w Krakowie i Warszawie, Bibliotece Narodowej w Warszawie oraz w rękach prywatnych.

Portret R-a rys. przez J. Rubczaka (1913), reprod. w: Katalog pierwszej Wystawy Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg”, Kr. 1925 s. 21; Słown. Artystów Pol., VIII; – Pol. Bibliogr. Sztuki, I cz. 2; Formiści. Katalog Wystawy, Muz. Narod. w W. 29 IV – 14 VII 1985, W. (w druku); Katalog Działu Sztuki PWK, P. 1929; Katalog pierwszej Wystawy Cechu Artystów Plastyków „Jednoróg” w gmachu Tow. Sztuk Pięknych w Krakowie, Kr. 1925 s. 21–3, ilustr.; Katalog I Wystawy Ekspresjonistów Polskich, Kr. 1917; Katalog XVI wystawy Tow. Artystów Polskich „Sztuka” w Krakowie, kwiecień 1912, Kr. 1912, TPSP; Katalog wystawy polskich malarzy i rzeźbiarzy na rzecz polskich inwalidów wojennych we Francji, Paryż 1918; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Wystawy jubileuszowe 150-lecia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie 1818–1968, Katalog, Kr. 1969; – Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo pol., III; Estreicher K., Leon Chwistek, Kr. 1971; Fano, Międzynarodowa wystawa sztuki w Wenecji, „Świat” 1914 nr 28 s. 3–6; Pollakówna J., Formiści, Wr. 1972; taż, Malarstwo polskie między wojnami 1918–1939, W. 1982 (noty biogr. oprac. W. M. Rudzińska); Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; toż w l. 1915–39; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II (tu mylnie data ur. R-a: 1895); – „Goniec Krak.” 1920 nr 204 s. 6; „Nowości Ilustr.” 1918 nr 29 s. 67; „Pol. Scena i Sztuka” 1914 nr 3 s. 85; „Rzeczy Piękne” 1918 nr 2 s. 26–8 (Sobolewski W.); „Sztuka” T. 5: 1914 z. III–IV s. 71 (Mitarski W.); „Sztuki Piękne” R. 5: 1929 nr 11 s. 443, R. 6: 1930 nr 9 s. 306 (Treter M.); „Tyg. Ilustr.” 1919 nr 14 s. 216–17; – IS PAN: Materiały Słown. Artystów Pol.

Wanda Maria Rudzińska